Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

agúglia , nf Definitzione su pische chi narant agu de mari, genia de pische longu e fine, a murru puntudu meda Terminologia iscientìfica psc, belone belone Tradutziones Frantzesu aiguille de mer Ingresu needlefish Ispagnolu aguja Italianu agùglia Tedescu Hornhecht.

arrannàssa , nf Definitzione aragna o lupu de mari, genia de pische chi podet fàere fintzes de unu metro, bonu meda Sinònimos e contràrios ispirrita, lobina, tràcina Terminologia iscientìfica psc, dicentrarchus labrax Ètimu itl. arranassa Tradutziones Frantzesu loup de mer Ingresu bass (sea) Ispagnolu róbalo Italianu spìgola Tedescu Wolfsbarsch.

arresciòni , nm: arriscioni, arrintzone, arritzone, arritzoni, arruscioni, arrutzoni, erriscioni*, ritzone Definitzione arritzoni de mata, de terra, de sicu, genia de animaledhu chi si faet sa tana in terra o in buidos de mata, essit solu a denote, portat sa pedhe totu ispinas (foras de sa bentre) e candho dhu tocant si faet a bòcia totu ispinosa a dónnia bandha; genia de animaledhu de mare, tundhu, piticu de sete o oto centímetros, a ispinas longas a dónnia bandha (arritzoni de mari o de tríscia); su primu corgiolu de sa castàngia, totu a ispinas longas; nau in cobertantza, su sutabbídhiu de sa fémina / is partis de un'a. de mari: scroxu, ispina, buca, títulas (oos, solu de s'a. fémina), sidhus (genia de bentosas) Sinònimos e contràrios eritu*, ischissone / tzinnea, tzintzinu Maneras de nàrrere csn: intrada de leoni e bessida de arritzoni = fatura de chie si paret de chèrrere o de poder fàghere meda e agabbat a birgonza o no faghet nudha; is arritzonis (de mari) iscolant = perdent sos oos, che lis essint irfatos a brou Frases dhoi at lèpuris, conillus e arruscionis ◊ portat is pilus círdinus coment'e un'arruscioni Terminologia iscientìfica anra, erinaceus aeuropeus italicus; anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis; rbr Tradutziones Frantzesu hérisson, hérisson de mer Ingresu hedgehog Ispagnolu erizo Italianu rìccio, rìccio di mare Tedescu Igel, Seeigel.

burrída , nf: burrira Definitzione genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita) Sinònimos e contràrios bastinu Frases lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira! 2. cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira! Terminologia iscientìfica mng, psc, scyliorhinus canicula Ètimu itl.l buridda Tradutziones Frantzesu roussette, chat de mer Ingresu sea cat (fish) Ispagnolu pintarroja Italianu gattùccio di mare Tedescu Katzenhai.

caixedhabbiànca , nf Definitzione orrúndhine o runduledha marina Terminologia iscientìfica pzn, sterna albifrons Tradutziones Frantzesu hirondelle de mer, Sterne Ingresu shear-water Ispagnolu tindío Italianu fraticèllo Tedescu Zwergseeschwalbe.

cigàla , nf Definitzione animaledhu de mare a corgiolu tostau che a su càvuru Sinònimos e contràrios cigaledha, papagóciula, sugàgia Terminologia iscientìfica crx, scyllarus arctus, scyllarides latus Ètimu ctl. cigala Tradutziones Frantzesu squille, cigale de mer Ingresu squill Ispagnolu cigala Italianu scìllaro Tedescu Bärenkrebs.

costèra , nf: custera Definitzione logu longu meda totu in costa, totu comente andhant is montes o fintzes ororu de mare Sinònimos e contràrios colta, cugutada, palinzu, trempera | ctr. paris Frases bandho che pastore in sas costeras in mesu a badhes umbrosas ◊ fuendi, si est firmau in d-una costeredha fàcias a soli ◊ resto annicadu pensendhe a su fogu chi nos brúsiat badhes e costeras ◊ sos moros, in atacos a sas costeras de mare, ant fatu a iscraos medas sardos Terminologia iscientìfica slg Ètimu spn. costera Tradutziones Frantzesu bord de la mer Ingresu ridge, coast Ispagnolu costera Italianu costóne, rivièra Tedescu Küstenstrich.

cunnemàri , nm Definitzione cunnu de mari, genia de animale, a bisura de tzintzigorru, mannu fintzes prus de unu púngiu, chentza corgiolu: naschit mascu ma cun su tempus mudat a fémina Sinònimos e contràrios orticata 1, làtiga Terminologia iscientìfica crp, aplysia rosea, a. depilans, a. fasciata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aplysie, lièvre de mer Ingresu sea hare Ispagnolu aplisia, liebre de mar Italianu aplìsia Tedescu Seehasen.

gragàllu , nm Definitzione indàtili o resorza de mare, genia de animaledhu de diferentes calidades, longu, a corgiolu tostau a duas perras, chi candho si serrat assimbígiat a una lepedha serrada / una creze de g.: mànigus de arresoja; g. de sànguni = gragallu de colore unu pagu biaitu (ensis siliqua) Sinònimos e contràrios arrasoa, gragalloni Frases anguidha cun lissa, cóciula cun gragallus Terminologia iscientìfica crx, pharus legumen, solen vagina, ensis ensis Ètimu ltn. cochlearium Tradutziones Frantzesu datte de mer Ingresu razor-clam Ispagnolu navaja Italianu cannolìcchio Tedescu eine Messerscheidesorte, eine Scheidenmuschelsorte.

grògu 1 , nm Definitzione genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos Sinònimos e contràrios caragolu 2. su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe Terminologia iscientìfica its, monodonta turbinata? Tradutziones Frantzesu escargot de mer Ingresu sea snail Ispagnolu caracol de mar Italianu lumachina di mare Tedescu Meerschnecke.

imbàtidu , nm: imbàtiru Definitzione bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud Sinònimos e contràrios australe, imbatu* Frases su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari Terminologia iscientìfica tpm Tradutziones Frantzesu brise de mer Ingresu sea breeze Ispagnolu viento marero Italianu imbatto, brézza di mare Tedescu Meeresbrise.

màre , nm: mari Definitzione mare biu, is abbas de sa Terra, in colore asulu cotu e biaitu, arregortas impare in is fundhales prus bàscios, cosa chi ndhe pigat tres batorunos de totu sa Terra: si distinghet in ocèanu, su prus mannu chi imprassat fintzes is continentes, e mare si intremesu de terras, parte de is abbas chi arresurtant inghiriadas de terras o in calecuna manera distintas de dhas pòdere cunsiderare a bandha de un'ocèanu (es. Mare de Sardigna, m. Tirrenu, m. Adriàticu, m. Mediterràniu); nau a ispantu in su sensu de meda, cantidade manna de gente e de cosa, símbulu de bundhàntzia / a./c.: de su paris de su mare si misurant is artàrias fache a s'aera e is profundhidades fache a su centru de sa Terra Sinònimos e contràrios meda Maneras de nàrrere csn: camba, bratzu de m. = parte de unu mare chi che intrat in mesu de sa terra; mari biu = mare abbertu, abba russa; mari mortu = istagnu; s'abba a su m., aciúngiri abba a mari = dare a ue o a chie no ndh'at bisonzu; andhare a mare plenu = risposta de as arguidores chi che leant sos trastes a domo de sa cojada noa; no agatai abba in m. = no bídere su cadhu presu; mare malu = mari avolotau, candho s'abba est móida pro sos bentos (m. bonu candho est sériu); èssere che betadu a mare (nadu de cosa chi serbit) = èssere in debbadas, no lassare arrastu (nadu de cosa pérdida o furada); sicare su mare (nadu de unu pro su faedhare chi faghet)= faedhare a mal'istropiadura de lassare trassidos; (fàghere una cosa) canno sicat s'abba in m. = mai; camminare pígiu m. = subra de s'abba; cunnu de m. = burba marina o budha de cuadhu (o de molenti), zenia de cocoi de mare sentza de zoga, chi a un'ala e àtera zughet coment'e duas pínnigas; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; mare territoriale = tretu de mare largu unos 25 chilómitros totu ororu de sa terra, ue un’istadu essit a mare, cussideradu parte de su territóriu sou etotu (dae cuss'oru su mare est cussideradu internatzionale) Frases oe che sunt in mare a si ammodhigare ◊ est biaitu e pàsidu su mare ◊ su mare si altzat, si falat e torrat a s'incànsciu sou ◊ sa balca piscagiola piscat in altu mare ◊ tue ses limba mala chi pones fogu a su mare! ◊ cun su vaporinu bandu a piscai in mari biu 2. in cussa domo bi fit su mare: contaiat una fémina de su vichinatu chi, solu dae s'atzimatura de sa càule, bi campaiat una famíglia intrea ◊ chi Deus ti cuntzedat unu mare de gràscias! ◊ bi aiat unu mare de zente ifatu sou ◊ su sole betat mares de lughe ◊ – Anue andais? – A mare plenu! 3. ant àpidu mare malu e lis at fatu male sa nave ◊ cussu dinari est che betadu a mare Terminologia iscientìfica slg Ètimu ltn. mare Tradutziones Frantzesu mer Ingresu sea Ispagnolu mar Italianu mare Tedescu Meer, See.

maretàda , nf Definitzione aundhada forte de su mare Frases sas maretadas de su mare in bulluzu fachent chimentu mannu Tradutziones Frantzesu tempête de mer Ingresu sea storm Ispagnolu marejada Italianu mareggiata Tedescu Sturmflut.

marína , nf Definitzione su mare pruschetotu ororu de sa terra, su prus acanta; genia de corpus militare chi manígiat is naves e andhat peri is mares Frases Deus a nosu at cuncédiu unu mannu capitali de sa marina a Fonni ◊ deris unu canàriu falat a sa marina, faghe e no faghe die… 2. Sesetu est tenenti de Marina ◊ a Tamasu ndi dh’iant pigau sordau in sa Marina e dh’iant imbarcau cumenti a cannoneri Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu bord de la mer, marine Ingresu coast (line), navy Ispagnolu marina Italianu marina Tedescu Meeresküste, Marine.

pilàrgiu , nm Definitzione genias de càvuru cun su corgiolu totu a puntas, a sa parte de pitzu: de duas calidades, una (m. verrucosa) no si papat Terminologia iscientìfica crx, maia squinado Tradutziones Frantzesu araignée de mer Ingresu spider-crab Ispagnolu centolla Italianu grancèvola Tedescu Meerspinne.

scàru , nm Definitzione in bidhas de mare, orruga o istrada a oru a mare Frases in Portescusi ant fatu sa festa de su scaru Tradutziones Frantzesu promenade du bord de la mer Ingresu seafront Ispagnolu paseo marítimo Italianu lungomare Tedescu Strandpromenade.

selèbra , nf Definitzione genia de linna chi faet a tupa e creschet in logos de arena, de mare Sinònimos e contràrios àlimu, èlamu Terminologia iscientìfica mt, Atriplex halimus Ètimu ctl. salobre Tradutziones Frantzesu arroche halime, pourpier de mer Ingresu sea orach Ispagnolu orzaga Italianu àlimo Tedescu Keilmelde.

sperrítu , nm, nf: isparritu*, spirritu Definitzione aragna o lupu de mari, genia de pische chi podet fàere fintzes de unu metro, bonu meda; dhu narant fintzes de piciochedhu Sinònimos e contràrios arangioa, arrannassa, lupatzu, tràcina Frases is piscadoris torrant cun is cius càrrigus de palària, de macioni, de spirritu…◊ castit sa bellesa de custu spirritu: movit sa coa che calledhu in festa! 2. est unu sperritu, cussu pipiu! Terminologia iscientìfica psc, dicentrarchus labrax Tradutziones Frantzesu loup de mer Ingresu seabass Ispagnolu róbalo Italianu spìgola Tedescu Seebarsch.

sugàgia , nf Definitzione animaledhu de mare a corgiolu tostau Sinònimos e contràrios cigala, papagóciula Terminologia iscientìfica crx Tradutziones Frantzesu petite cigale de mer Ingresu no nippers crab Ispagnolu cigala Italianu scìllaro Tedescu Bärenkrebs.