Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achilièra , nf Definitzione àbbila de mare, genia de pigione mannu, papadore de petza, chi abbitat in is orrocas a oru a mare Terminologia iscientìfica pzn, haliaëtus albicilla Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu balbuzard, aigle pêcheur Ingresu sea eagle Ispagnolu pigargo europeo Italianu àquila di mare Tedescu Seeadler.

arresciòni , nm: arriscioni, arrintzone, arritzone, arritzoni, arruscioni, arrutzoni, erriscioni*, ritzone Definitzione arritzoni de mata, de terra, de sicu, genia de animaledhu chi si faet sa tana in terra o in buidos de mata, essit solu a denote, portat sa pedhe totu ispinas (foras de sa bentre) e candho dhu tocant si faet a bòcia totu ispinosa a dónnia bandha; genia de animaledhu de mare, tundhu, piticu de sete o oto centímetros, a ispinas longas a dónnia bandha (arritzoni de mari o de tríscia); su primu corgiolu de sa castàngia, totu a ispinas longas; nau in cobertantza, su sutabbídhiu de sa fémina / is partis de un'a. de mari: scroxu, ispina, buca, títulas (oos, solu de s'a. fémina), sidhus (genia de bentosas) Sinònimos e contràrios eritu*, ischissone / tzinnea, tzintzinu Maneras de nàrrere csn: intrada de leoni e bessida de arritzoni = fatura de chie si paret de chèrrere o de poder fàghere meda e agabbat a birgonza o no faghet nudha; is arritzonis (de mari) iscolant = perdent sos oos, che lis essint irfatos a brou Frases dhoi at lèpuris, conillus e arruscionis ◊ portat is pilus círdinus coment'e un'arruscioni Terminologia iscientìfica anra, erinaceus aeuropeus italicus; anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis; rbr Tradutziones Frantzesu hérisson, hérisson de mer Ingresu hedgehog Ispagnolu erizo Italianu rìccio, rìccio di mare Tedescu Igel, Seeigel.

arrocàli , nm: rocale 1 Definitzione genia de pische: a su mascu de s'a. biancu dhi narant perdixi e babbasuni, segundhu su tempus dhi narant lampu; in cobertantza, iscimpru, macacu Frases aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali de su pratu! Terminologia iscientìfica psc, crenilabrus tinca Ètimu ctl. roquer Tradutziones Frantzesu labre, gobie, merle d'eau Ingresu goby Ispagnolu tordo, señorita Italianu labro, pavóne, mèrlo di mare Tedescu Lippfisch.

atzíbba , nf: tzibba* Definitzione genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota a orrostu o a budhiu Sinònimos e contràrios èlema, elimedha / sassoini Terminologia iscientìfica rba, Atriplex portulacoides Tradutziones Frantzesu pourpier des mers Ingresu purslane Ispagnolu orzaga Italianu porcellana di mare Tedescu Keilmelde.

burrída , nf: burrira Definitzione genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita) Sinònimos e contràrios bastinu Frases lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira! 2. cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira! Terminologia iscientìfica mng, psc, scyliorhinus canicula Ètimu itl.l buridda Tradutziones Frantzesu roussette, chat de mer Ingresu sea cat (fish) Ispagnolu pintarroja Italianu gattùccio di mare Tedescu Katzenhai.

caíta , nf, nm: caitu Definitzione min. de cau, genia de pigiones: marragau o arrúndili de mari, o fintzes marragau a peis niedhus, caita bicu niedhu (itl. beccapésci = sterna sandvicensis)/ a/c.: coment'e in cau, deasi etotu in caita sa /c/ de cuménciu no càmbiat sonu po si agatare in mesu de duas vocales: sa caita = nr. "sacaíta" (e no "sagaíta") Sinònimos e contràrios caixedha 1 Terminologia iscientìfica pzn, geochelidon nilotica, sterna hirundo, s. albifrons Tradutziones Frantzesu sterne hansel Ingresu gull-billed tern Ispagnolu pagaza piconegra Italianu róndine di mare o stèrna zampenére, fraticèllo Tedescu lachseeschwalbe.

cirròni 1 , nm Definitzione una genia de pische de mare apertu, de mare biu Sambenados e Provèrbios smb: Cirroni, Cirronis Terminologia iscientìfica psc, synodus griseus Ètimu itl.s cirru Tradutziones Frantzesu poisson-lézard rayé Ingresu sea lizard, atlantic lizardfish Ispagnolu lagarto, logarto Italianu lucèrtola di mare Tedescu Meereidechse.

èlema , nf Definitzione genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota orrostia o budhia: cun cust'erba faent sa merca Sinònimos e contràrios atzibba, elimedha Terminologia iscientìfica rba, Atriplex portulacoides Tradutziones Frantzesu pourpier des mers Ingresu kind of vervain Ispagnolu verdolaga marina Italianu porcellana di mare Tedescu eine Salzmeldesorte.

elimèdha, elimédhu , nf, nm Definitzione genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota orrostia o budhia Sinònimos e contràrios èlema, atzibba Terminologia iscientìfica rba, Atriplex portulacoides Tradutziones Frantzesu pourpier des mers Ingresu kind of vervain Ispagnolu verdolaga marina Italianu porcellana di mare Tedescu eine Salzmeldesorte.

grògu 1 , nm Definitzione genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos Sinònimos e contràrios caragolu 2. su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe Terminologia iscientìfica its, monodonta turbinata? Tradutziones Frantzesu escargot de mer Ingresu sea snail Ispagnolu caracol de mar Italianu lumachina di mare Tedescu Meerschnecke.

imbàtidu , nm: imbàtiru Definitzione bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud Sinònimos e contràrios australe, imbatu* Frases su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari Terminologia iscientìfica tpm Tradutziones Frantzesu brise de mer Ingresu sea breeze Ispagnolu viento marero Italianu imbatto, brézza di mare Tedescu Meeresbrise.

lútzu 1 , nm: allutzu Definitzione genia de pische mannu de mare (faet fintzes de metro, a murru longu e a dentes mannas) Frases est passadu unu lutzu mannu e si che l'at mandhigadu in d-unu bucone Sambenados e Provèrbios smb: Lutzu, Luzzu Terminologia iscientìfica psc, sphyraena sphyraena Ètimu itl.s luzzu Tradutziones Frantzesu brochet Ingresu sea pike Ispagnolu espetón, barracuda Italianu lùccio di mare Tedescu Pfeilhecht.

màre , nm: mari Definitzione mare biu, is abbas de sa Terra, in colore asulu cotu e biaitu, arregortas impare in is fundhales prus bàscios, cosa chi ndhe pigat tres batorunos de totu sa Terra: si distinghet in ocèanu, su prus mannu chi imprassat fintzes is continentes, e mare si intremesu de terras, parte de is abbas chi arresurtant inghiriadas de terras o in calecuna manera distintas de dhas pòdere cunsiderare a bandha de un'ocèanu (es. Mare de Sardigna, m. Tirrenu, m. Adriàticu, m. Mediterràniu); nau a ispantu in su sensu de meda, cantidade manna de gente e de cosa, símbulu de bundhàntzia / a./c.: de su paris de su mare si misurant is artàrias fache a s'aera e is profundhidades fache a su centru de sa Terra Sinònimos e contràrios meda Maneras de nàrrere csn: camba, bratzu de m. = parte de unu mare chi che intrat in mesu de sa terra; mari biu = mare abbertu, abba russa; mari mortu = istagnu; s'abba a su m., aciúngiri abba a mari = dare a ue o a chie no ndh'at bisonzu; andhare a mare plenu = risposta de as arguidores chi che leant sos trastes a domo de sa cojada noa; no agatai abba in m. = no bídere su cadhu presu; mare malu = mari avolotau, candho s'abba est móida pro sos bentos (m. bonu candho est sériu); èssere che betadu a mare (nadu de cosa chi serbit) = èssere in debbadas, no lassare arrastu (nadu de cosa pérdida o furada); sicare su mare (nadu de unu pro su faedhare chi faghet)= faedhare a mal'istropiadura de lassare trassidos; (fàghere una cosa) canno sicat s'abba in m. = mai; camminare pígiu m. = subra de s'abba; cunnu de m. = burba marina o budha de cuadhu (o de molenti), zenia de cocoi de mare sentza de zoga, chi a un'ala e àtera zughet coment'e duas pínnigas; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; mare territoriale = tretu de mare largu unos 25 chilómitros totu ororu de sa terra, ue un’istadu essit a mare, cussideradu parte de su territóriu sou etotu (dae cuss'oru su mare est cussideradu internatzionale) Frases oe che sunt in mare a si ammodhigare ◊ est biaitu e pàsidu su mare ◊ su mare si altzat, si falat e torrat a s'incànsciu sou ◊ sa balca piscagiola piscat in altu mare ◊ tue ses limba mala chi pones fogu a su mare! ◊ cun su vaporinu bandu a piscai in mari biu 2. in cussa domo bi fit su mare: contaiat una fémina de su vichinatu chi, solu dae s'atzimatura de sa càule, bi campaiat una famíglia intrea ◊ chi Deus ti cuntzedat unu mare de gràscias! ◊ bi aiat unu mare de zente ifatu sou ◊ su sole betat mares de lughe ◊ – Anue andais? – A mare plenu! 3. ant àpidu mare malu e lis at fatu male sa nave ◊ cussu dinari est che betadu a mare Terminologia iscientìfica slg Ètimu ltn. mare Tradutziones Frantzesu mer Ingresu sea Ispagnolu mar Italianu mare Tedescu Meer, See.

tramàdighe , nf Definitzione bobboi chi ponent a esca po cassare su pische Sinònimos e contràrios tramarígia Tradutziones Frantzesu ver d'eau Ingresu sea-mouse, nereid Ispagnolu afreza, bayo, lombriz de tierra Italianu afrodite, nerèide, bruco di mare, ésca di fango Tedescu Borstenwurm.

tzíbba , nf: atzibba Definitzione genia de erba chi faet in oros de mare o istagnu in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota a orrostu o a budhiu Sinònimos e contràrios èlema, elimedha Terminologia iscientìfica rba, Atriplex portulacoides Tradutziones Frantzesu pourpier des mers Ingresu orach Ispagnolu orzaga Italianu porcellana di mare, obióne Tedescu Keilmelde.

tziloría , nf: tzirolia 1, tzirulia Definitzione tzirulia de mare, una genia de pische a ossu modhe, a pinnas de costau mannas meda e a coa longa longa, finedhedha Frases coghent ambidha e tzirolia, ma a su giarrete li faghent sas ficas! Sambenados e Provèrbios smb: Zirulia Terminologia iscientìfica psc, myliobatis aquila Tradutziones Frantzesu roussette Ingresu eagle-ray Ispagnolu águila Italianu àquila di mare Tedescu Seeadler.

tzintzínu , nm Definitzione arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas) Sinònimos e contràrios tzinnea Terminologia iscientìfica anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis Ètimu itl.l. zinzino Tradutziones Frantzesu oursin Ingresu sea urchin Ispagnolu erizo de mar Italianu rìccio di mare Tedescu Seeigel.