Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achilièra , nf Definitzione àbbila de mare, genia de pigione mannu, papadore de petza, chi abbitat in is orrocas a oru a mare Terminologia iscientìfica pzn, haliaëtus albicilla Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu balbuzard, aigle pêcheur Ingresu sea eagle Ispagnolu pigargo europeo Italianu àquila di mare Tedescu Seeadler.

berbèsa , nf Sinònimos e contràrios erbagràbina 1, bascumarinu Tradutziones Frantzesu giroflée, matthiole à fruit à trois cornes Ingresu sea viola Ispagnolu alhelí salvaje Italianu vïòla marina Tedescu Dreihörnige Levkoje.

bròma , nf: bruma Definitzione greme berrinadore, genia de bobboi (animaledhu croxudu) chi si papat su linnàmene de mare Sinònimos e contràrios tàralu, zannarolu Terminologia iscientìfica crp, teredo navalis Ètimu spn., itl. broma, bruma Tradutziones Frantzesu taret Ingresu sea woodworm Ispagnolu taraza Italianu terèdine Tedescu Schiffsbohrwurm, Schiffswurm, Pfahlwurm.

burrída , nf: burrira Definitzione genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita) Sinònimos e contràrios bastinu Frases lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira! 2. cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira! Terminologia iscientìfica mng, psc, scyliorhinus canicula Ètimu itl.l buridda Tradutziones Frantzesu roussette, chat de mer Ingresu sea cat (fish) Ispagnolu pintarroja Italianu gattùccio di mare Tedescu Katzenhai.

caulàtzu , nm Definitzione una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas Sinònimos e contràrios latiamarini, luponi Terminologia iscientìfica rba, Ulva lactuca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu algue marine qui ressemble à la laitue Ingresu sea lettuce Ispagnolu lechuga de mar Italianu lattuga marina Tedescu Meerlettich.

cirròni 1 , nm Definitzione una genia de pische de mare apertu, de mare biu Sambenados e Provèrbios smb: Cirroni, Cirronis Terminologia iscientìfica psc, synodus griseus Ètimu itl.s cirru Tradutziones Frantzesu poisson-lézard rayé Ingresu sea lizard, atlantic lizardfish Ispagnolu lagarto, logarto Italianu lucèrtola di mare Tedescu Meereidechse.

cunnemàri , nm Definitzione cunnu de mari, genia de animale, a bisura de tzintzigorru, mannu fintzes prus de unu púngiu, chentza corgiolu: naschit mascu ma cun su tempus mudat a fémina Sinònimos e contràrios orticata 1, làtiga Terminologia iscientìfica crp, aplysia rosea, a. depilans, a. fasciata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aplysie, lièvre de mer Ingresu sea hare Ispagnolu aplisia, liebre de mar Italianu aplìsia Tedescu Seehasen.

gavína , nf Definitzione un’arratza de cau marinu / portai cambas de gavina = zúghere ancas fines Terminologia iscientìfica pzn, larus canus Tradutziones Frantzesu goéland Ingresu sea mew Ispagnolu gaviota cana Italianu gavina Tedescu Sturmmöwe.

grògu 1 , nm Definitzione genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos Sinònimos e contràrios caragolu 2. su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe Terminologia iscientìfica its, monodonta turbinata? Tradutziones Frantzesu escargot de mer Ingresu sea snail Ispagnolu caracol de mar Italianu lumachina di mare Tedescu Meerschnecke.

imbàtidu , nm: imbàtiru Definitzione bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud Sinònimos e contràrios australe, imbatu* Frases su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari Terminologia iscientìfica tpm Tradutziones Frantzesu brise de mer Ingresu sea breeze Ispagnolu viento marero Italianu imbatto, brézza di mare Tedescu Meeresbrise.

lútzu 1 , nm: allutzu Definitzione genia de pische mannu de mare (faet fintzes de metro, a murru longu e a dentes mannas) Frases est passadu unu lutzu mannu e si che l'at mandhigadu in d-unu bucone Sambenados e Provèrbios smb: Lutzu, Luzzu Terminologia iscientìfica psc, sphyraena sphyraena Ètimu itl.s luzzu Tradutziones Frantzesu brochet Ingresu sea pike Ispagnolu espetón, barracuda Italianu lùccio di mare Tedescu Pfeilhecht.

màre , nm: mari Definitzione mare biu, is abbas de sa Terra, in colore asulu cotu e biaitu, arregortas impare in is fundhales prus bàscios, cosa chi ndhe pigat tres batorunos de totu sa Terra: si distinghet in ocèanu, su prus mannu chi imprassat fintzes is continentes, e mare si intremesu de terras, parte de is abbas chi arresurtant inghiriadas de terras o in calecuna manera distintas de dhas pòdere cunsiderare a bandha de un'ocèanu (es. Mare de Sardigna, m. Tirrenu, m. Adriàticu, m. Mediterràniu); nau a ispantu in su sensu de meda, cantidade manna de gente e de cosa, símbulu de bundhàntzia / a./c.: de su paris de su mare si misurant is artàrias fache a s'aera e is profundhidades fache a su centru de sa Terra Sinònimos e contràrios meda Maneras de nàrrere csn: camba, bratzu de m. = parte de unu mare chi che intrat in mesu de sa terra; mari biu = mare abbertu, abba russa; mari mortu = istagnu; s'abba a su m., aciúngiri abba a mari = dare a ue o a chie no ndh'at bisonzu; andhare a mare plenu = risposta de as arguidores chi che leant sos trastes a domo de sa cojada noa; no agatai abba in m. = no bídere su cadhu presu; mare malu = mari avolotau, candho s'abba est móida pro sos bentos (m. bonu candho est sériu); èssere che betadu a mare (nadu de cosa chi serbit) = èssere in debbadas, no lassare arrastu (nadu de cosa pérdida o furada); sicare su mare (nadu de unu pro su faedhare chi faghet)= faedhare a mal'istropiadura de lassare trassidos; (fàghere una cosa) canno sicat s'abba in m. = mai; camminare pígiu m. = subra de s'abba; cunnu de m. = burba marina o budha de cuadhu (o de molenti), zenia de cocoi de mare sentza de zoga, chi a un'ala e àtera zughet coment'e duas pínnigas; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; mare territoriale = tretu de mare largu unos 25 chilómitros totu ororu de sa terra, ue un’istadu essit a mare, cussideradu parte de su territóriu sou etotu (dae cuss'oru su mare est cussideradu internatzionale) Frases oe che sunt in mare a si ammodhigare ◊ est biaitu e pàsidu su mare ◊ su mare si altzat, si falat e torrat a s'incànsciu sou ◊ sa balca piscagiola piscat in altu mare ◊ tue ses limba mala chi pones fogu a su mare! ◊ cun su vaporinu bandu a piscai in mari biu 2. in cussa domo bi fit su mare: contaiat una fémina de su vichinatu chi, solu dae s'atzimatura de sa càule, bi campaiat una famíglia intrea ◊ chi Deus ti cuntzedat unu mare de gràscias! ◊ bi aiat unu mare de zente ifatu sou ◊ su sole betat mares de lughe ◊ – Anue andais? – A mare plenu! 3. ant àpidu mare malu e lis at fatu male sa nave ◊ cussu dinari est che betadu a mare Terminologia iscientìfica slg Ètimu ltn. mare Tradutziones Frantzesu mer Ingresu sea Ispagnolu mar Italianu mare Tedescu Meer, See.

maretàda , nf Definitzione aundhada forte de su mare Frases sas maretadas de su mare in bulluzu fachent chimentu mannu Tradutziones Frantzesu tempête de mer Ingresu sea storm Ispagnolu marejada Italianu mareggiata Tedescu Sturmflut.

mummulòni , nm: mumuglione Definitzione genia de pische de mare de sabore bonu meda, a ispertiadas largas de colore iscuriosu e a istúturu in is fiancos Sinònimos e contràrios múlmura, mumungioni* Terminologia iscientìfica psc, lithoniathus mormyrus Tradutziones Frantzesu marbré Ingresu sea bream Ispagnolu herrera Italianu mórmora Tedescu Marmorbrasse.

mumungiòni , nm: murmungioni, murmunzone, murmuzone Definitzione genia de pische de mare de sabore bonu meda Sinònimos e contràrios múlmura, mummuloni, murruda Frases ammisturu òrgunus, caponis, mumungionis, lissa… una bella cassola! ◊ su mumungioni est unu pisci biancu chi portat sa conca apuntida Terminologia iscientìfica psc, lithoniathus mormyrus Ètimu ltn. *mormyrione(m) Tradutziones Frantzesu marbré Ingresu sea bream Ispagnolu herrera Italianu mórmora Tedescu Marmorbrasse.

pagéllu , nm: pazellu Definitzione genia de pische de mare: pagellu ’eru Sinònimos e contràrios basocu Frases ammisturu prupu, sépia cun pagellu, gallinetas cun sorellu, vacas, òrgunus… una bella cassola! Terminologia iscientìfica psc, pagellus erythrinus Tradutziones Frantzesu pagel Ingresu sea bream Ispagnolu breca Italianu pagèllo fragolino Tedescu Rotbrasse.

selèbra , nf Definitzione genia de linna chi faet a tupa e creschet in logos de arena, de mare Sinònimos e contràrios àlimu, èlamu Terminologia iscientìfica mt, Atriplex halimus Ètimu ctl. salobre Tradutziones Frantzesu arroche halime, pourpier de mer Ingresu sea orach Ispagnolu orzaga Italianu àlimo Tedescu Keilmelde.

tzintzínu , nm Definitzione arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas) Sinònimos e contràrios tzinnea Terminologia iscientìfica anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis Ètimu itl.l. zinzino Tradutziones Frantzesu oursin Ingresu sea urchin Ispagnolu erizo de mar Italianu rìccio di mare Tedescu Seeigel.