achilièra , nf Definizione
àbbila de mare, genia de pigione mannu, papadore de petza, chi abbitat in is orrocas a oru a mare
Terminologia scientifica
pzn, haliaëtus albicilla
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
balbuzard,
aigle pêcheur
Inglese
sea eagle
Spagnolo
pigargo europeo
Italiano
àquila di mare
Tedesco
Seeadler.
berbèsa , nf Sinonimi e contrari
erbagràbina 1,
bascumarinu
Traduzioni
Francese
giroflée,
matthiole à fruit à trois cornes
Inglese
sea viola
Spagnolo
alhelí salvaje
Italiano
vïòla marina
Tedesco
Dreihörnige Levkoje.
bròma , nf: bruma Definizione
greme berrinadore, genia de bobboi (animaledhu croxudu) chi si papat su linnàmene de mare
Sinonimi e contrari
tàralu,
zannarolu
Terminologia scientifica
crp, teredo navalis
Etimo
spn., itl.
broma, bruma
Traduzioni
Francese
taret
Inglese
sea woodworm
Spagnolo
taraza
Italiano
terèdine
Tedesco
Schiffsbohrwurm,
Schiffswurm,
Pfahlwurm.
burrída , nf: burrira Definizione
genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita)
Sinonimi e contrari
bastinu
Frasi
lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira!
2.
cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira!
Terminologia scientifica
mng, psc, scyliorhinus canicula
Etimo
itl.l
buridda
Traduzioni
Francese
roussette,
chat de mer
Inglese
sea cat (fish)
Spagnolo
pintarroja
Italiano
gattùccio di mare
Tedesco
Katzenhai.
caulàtzu , nm Definizione
una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas
Sinonimi e contrari
latiamarini,
luponi
Terminologia scientifica
rba, Ulva lactuca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
algue marine qui ressemble à la laitue
Inglese
sea lettuce
Spagnolo
lechuga de mar
Italiano
lattuga marina
Tedesco
Meerlettich.
cirròni 1 , nm Definizione
una genia de pische de mare apertu, de mare biu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cirroni, Cirronis
Terminologia scientifica
psc, synodus griseus
Etimo
itl.s
cirru
Traduzioni
Francese
poisson-lézard rayé
Inglese
sea lizard,
atlantic lizardfish
Spagnolo
lagarto,
logarto
Italiano
lucèrtola di mare
Tedesco
Meereidechse.
cunnemàri , nm Definizione
cunnu de mari, genia de animale, a bisura de tzintzigorru, mannu fintzes prus de unu púngiu, chentza corgiolu: naschit mascu ma cun su tempus mudat a fémina
Sinonimi e contrari
orticata 1,
làtiga
Terminologia scientifica
crp, aplysia rosea, a. depilans, a. fasciata
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aplysie,
lièvre de mer
Inglese
sea hare
Spagnolo
aplisia,
liebre de mar
Italiano
aplìsia
Tedesco
Seehasen.
gavína , nf Definizione
un’arratza de cau marinu / portai cambas de gavina = zúghere ancas fines
Terminologia scientifica
pzn, larus canus
Traduzioni
Francese
goéland
Inglese
sea mew
Spagnolo
gaviota cana
Italiano
gavina
Tedesco
Sturmmöwe.
grògu 1 , nm Definizione
genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos
Sinonimi e contrari
caragolu
2.
su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe
Terminologia scientifica
its, monodonta turbinata?
Traduzioni
Francese
escargot de mer
Inglese
sea snail
Spagnolo
caracol de mar
Italiano
lumachina di mare
Tedesco
Meerschnecke.
imbàtidu , nm: imbàtiru Definizione
bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud
Sinonimi e contrari
australe,
imbatu*
Frasi
su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari
Terminologia scientifica
tpm
Traduzioni
Francese
brise de mer
Inglese
sea breeze
Spagnolo
viento marero
Italiano
imbatto,
brézza di mare
Tedesco
Meeresbrise.
lútzu 1 , nm: allutzu Definizione
genia de pische mannu de mare (faet fintzes de metro, a murru longu e a dentes mannas)
Frasi
est passadu unu lutzu mannu e si che l'at mandhigadu in d-unu bucone
Cognomi e Proverbi
smb:
Lutzu, Luzzu
Terminologia scientifica
psc, sphyraena sphyraena
Etimo
itl.s
luzzu
Traduzioni
Francese
brochet
Inglese
sea pike
Spagnolo
espetón,
barracuda
Italiano
lùccio di mare
Tedesco
Pfeilhecht.
màre , nm: mari Definizione
mare biu, is abbas de sa Terra, in colore asulu cotu e biaitu, arregortas impare in is fundhales prus bàscios, cosa chi ndhe pigat tres batorunos de totu sa Terra: si distinghet in ocèanu, su prus mannu chi imprassat fintzes is continentes, e mare si intremesu de terras, parte de is abbas chi arresurtant inghiriadas de terras o in calecuna manera distintas de dhas pòdere cunsiderare a bandha de un'ocèanu (es. Mare de Sardigna, m. Tirrenu, m. Adriàticu, m. Mediterràniu); nau a ispantu in su sensu de meda, cantidade manna de gente e de cosa, símbulu de bundhàntzia / a./c.: de su paris de su mare si misurant is artàrias fache a s'aera e is profundhidades fache a su centru de sa Terra
Sinonimi e contrari
meda
Modi di dire
csn:
camba, bratzu de m. = parte de unu mare chi che intrat in mesu de sa terra; mari biu = mare abbertu, abba russa; mari mortu = istagnu; s'abba a su m., aciúngiri abba a mari = dare a ue o a chie no ndh'at bisonzu; andhare a mare plenu = risposta de as arguidores chi che leant sos trastes a domo de sa cojada noa; no agatai abba in m. = no bídere su cadhu presu; mare malu = mari avolotau, candho s'abba est móida pro sos bentos (m. bonu candho est sériu); èssere che betadu a mare (nadu de cosa chi serbit) = èssere in debbadas, no lassare arrastu (nadu de cosa pérdida o furada); sicare su mare (nadu de unu pro su faedhare chi faghet)= faedhare a mal'istropiadura de lassare trassidos; (fàghere una cosa) canno sicat s'abba in m. = mai; camminare pígiu m. = subra de s'abba; cunnu de m. = burba marina o budha de cuadhu (o de molenti), zenia de cocoi de mare sentza de zoga, chi a un'ala e àtera zughet coment'e duas pínnigas; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; mare territoriale = tretu de mare largu unos 25 chilómitros totu ororu de sa terra, ue un’istadu essit a mare, cussideradu parte de su territóriu sou etotu (dae cuss'oru su mare est cussideradu internatzionale)
Frasi
oe che sunt in mare a si ammodhigare ◊ est biaitu e pàsidu su mare ◊ su mare si altzat, si falat e torrat a s'incànsciu sou ◊ sa balca piscagiola piscat in altu mare ◊ tue ses limba mala chi pones fogu a su mare! ◊ cun su vaporinu bandu a piscai in mari biu
2.
in cussa domo bi fit su mare: contaiat una fémina de su vichinatu chi, solu dae s'atzimatura de sa càule, bi campaiat una famíglia intrea ◊ chi Deus ti cuntzedat unu mare de gràscias! ◊ bi aiat unu mare de zente ifatu sou ◊ su sole betat mares de lughe ◊ – Anue andais? – A mare plenu!
3.
ant àpidu mare malu e lis at fatu male sa nave ◊ cussu dinari est che betadu a mare
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
mare
Traduzioni
Francese
mer
Inglese
sea
Spagnolo
mar
Italiano
mare
Tedesco
Meer,
See.
maretàda , nf Definizione
aundhada forte de su mare
Frasi
sas maretadas de su mare in bulluzu fachent chimentu mannu
Traduzioni
Francese
tempête de mer
Inglese
sea storm
Spagnolo
marejada
Italiano
mareggiata
Tedesco
Sturmflut.
mummulòni , nm: mumuglione Definizione
genia de pische de mare de sabore bonu meda, a ispertiadas largas de colore iscuriosu e a istúturu in is fiancos
Sinonimi e contrari
múlmura,
mumungioni*
Terminologia scientifica
psc, lithoniathus mormyrus
Traduzioni
Francese
marbré
Inglese
sea bream
Spagnolo
herrera
Italiano
mórmora
Tedesco
Marmorbrasse.
mumungiòni , nm: murmungioni,
murmunzone,
murmuzone Definizione
genia de pische de mare de sabore bonu meda
Sinonimi e contrari
múlmura,
mummuloni,
murruda
Frasi
ammisturu òrgunus, caponis, mumungionis, lissa… una bella cassola! ◊ su mumungioni est unu pisci biancu chi portat sa conca apuntida
Terminologia scientifica
psc, lithoniathus mormyrus
Etimo
ltn.
*mormyrione(m)
Traduzioni
Francese
marbré
Inglese
sea bream
Spagnolo
herrera
Italiano
mórmora
Tedesco
Marmorbrasse.
pagéllu , nm: pazellu Definizione
genia de pische de mare: pagellu ’eru
Sinonimi e contrari
basocu
Frasi
ammisturu prupu, sépia cun pagellu, gallinetas cun sorellu, vacas, òrgunus… una bella cassola!
Terminologia scientifica
psc, pagellus erythrinus
Traduzioni
Francese
pagel
Inglese
sea bream
Spagnolo
breca
Italiano
pagèllo fragolino
Tedesco
Rotbrasse.
selèbra , nf Definizione
genia de linna chi faet a tupa e creschet in logos de arena, de mare
Sinonimi e contrari
àlimu,
èlamu
Terminologia scientifica
mt, Atriplex halimus
Etimo
ctl.
salobre
Traduzioni
Francese
arroche halime,
pourpier de mer
Inglese
sea orach
Spagnolo
orzaga
Italiano
àlimo
Tedesco
Keilmelde.
tzintzínu , nm Definizione
arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas)
Sinonimi e contrari
tzinnea
Terminologia scientifica
anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis
Etimo
itl.l.
zinzino
Traduzioni
Francese
oursin
Inglese
sea urchin
Spagnolo
erizo de mar
Italiano
rìccio di mare
Tedesco
Seeigel.