Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

móltu , pps, agt, nm: mortu Definizione de mòrrere; chi o chie at ispaciau de bívere: postu impare cun àteru agt. afórtigat custu a manera de dhi fàere nàrrere sa calidade de su gradu prus artu (sèmpere in sa forma mortu e…); nau de una parte de su corpus (o fintzes de cosa), chi no faet prus efetu perunu, chi no tenet prus fortza, no serbit, o segundhu cale fintzes solu cédia, dormia / min. mortaredhu Sinonimi e contrari beadu, finau, spaciau / bociu | ctr. bibu / allutu Modi di dire csn: bogai a unu a m. = nàrrere chi est mortu; cumpònnere su m. = cuncordai, bestiri, pònniri su mortu in sa mesa prontu po dhu pònniri in su baulu; andhare a su m. = andai po agatai su mortu, a domu de su mortu, po portai su mortu a gimitóriu; bogare su m. = leàreche su mortu, pigaindedhu po dhu portai a gimitóriu; èssere o agatàresi in partones de m. = morindhe, male meda, a puntu malu; m. male = mortu a balla, a istocadas, a bistrale, a lepa, impicadu, e gai (si narat fintzes a menisprésiu, cun arrennegu, "cussu mortu male"= cussu animalatzu, disgratziau, farabbutu); a m. = candho unu est mortu, pustis mortu; èssere a m. = èssere unu mortóriu, logu o zente, bidha, a tretu malu meda, isperdindhesiche; Sos Mortos = su duus de donniasantu, sa dí de is ànimas; arregordai is mortus in sa mesa = nàrrere cosa candho prus pagu andhat bene; chircare sos mortos de chent'annos = arregordai sa mort'e ajaju, chircare a zisa de impudu, de murrunzu, de dispiaghere cosas coladas de tempus meda; m. e beutu = prus mortu chi no biu, manera de istare male a su peus puntu; m. e apenadu = prus mortu chi no biu de su dispiaghere; èssere m. e assutu = a bula assuta de su tropu faedhare o de àteru; m. e istracu = istracu de no ndhe pòdere prus; m. de gana, de fàmine = famidu meda; m. de sidi = cassidu de su sidi, sididu meda; nadu de sa natura de su mascru, morta = in pasu, coment'e tzédida, chi no est prus chíbbera; pedra morta = pedra modhi; linna morta = linna prudigada, sa chi est sica de tempus meda e no faghet bràsia; luxi morta = lughe débbile; soli mortu = annapau, coment'e cuguzadu; su m. niedhu = maladia de su trigu chi faghet essire su ranu mugheradu e niedhu; tancare un'isterzu a m. = bene sizidu de no b'intrare aera; immentrigàresi che mortu = irmentigare deunudotu de una cosa; betàresi a pupas mortas = fàghere finta de no ischire nudha; betàresi (a una cosa) a burbas mortas = atacare o leare a s'airada chentza fàghere contu de perígulu, de dannu o birgonza Frasi cussu bandhidu l'at mortu sa prummonite, no sos carabbineris! 2. no ti lasso mai mancu a mortu ◊ pro s'asciuconu chi ndhe leint, sas guàrdias resteint che mortas ◊ fit peta de unu fiadu mortu male ◊ s'ómine est mortu si mancat su binu…◊ at fatu benni s’ambulantza po ci portai a mamma cun is pipius a s'ispidali poita unu fut nàsciu mortu ◊ menzus in bidha mi cheria mortu chi no inoghe a chent’annos de vida!(B.Serra) 3. semus andhendhe a su mortu, ca como che lu leant ◊ dh'ant bogau a mortu e fut biu! 4. cudh'ómini fut istrupiau, scerau, portàt una camba morta 5. issos no perdonant mancu a mortu ◊ mancu a mortu bi sunt andhados a cussa domo Traduzioni Francese mort, inerte, éteint, dépouille mortelle, cadavre, corps Inglese dead, corpse Spagnolo muerto, inerte, apagado, restos mortales, despojos Italiano mòrto, inèrte, spènto, salma Tedesco gestorben, tot, kraftlos, Tote.

resúzu , nm: rusuzu Definizione cosa avantzada, coígiu chi abbarrat, cosa arrasigada, de fàere a arrasigadura Sinonimi e contrari arremusulla, palfaruza, romasiza / iscutura, revuzu Frasi bi at abbarradu resuzos ◊ de sa pedhitza de contzare si ndhe ràtzigat donzi rusuzu de peta e de seu Etimo srd. Traduzioni Francese résidu, déchet Inglese residue, refuse, surplus Spagnolo sobras, restos Italiano rimasùglio, resìduo, rifiuto Tedesco Rest, Abfall, Ramsch.

romasíza, romasízu, romassíza , nf, nm: romasuza Definizione cosighedha chi abbarrat, cosa avantzada, coígiu Sinonimi e contrari afrantzuchena, arremusulla*, cífrinu, coaratzina, cruscuza, fafaruza, fratamuza, frataza, piciualla, pispisa, resuzu, vèglia Frasi curade, Sardos, sos manizos de tantos, tantos àteros produtos: no bos ndhe istedas cun sos romasizos mentres chi atesu si papant sos frutos! (P.Casu)◊ naraiat peràulas in latinu, romasuzas de istúdios fatos in seminàriu ◊ sos piatos fint brutos, pienos de romasiza Traduzioni Francese reste, résidu Inglese residue Spagnolo sobras, restos Italiano rimasùglio Tedesco Rest.