àca , nf Definizione
ebba de portante, ammaistada a camminare movendho impare ambaduos peis de una parte, a borta a borta
Sinonimi e contrari
acheta,
ebba,
vacheta
Cognomi e Proverbi
smb:
Acca
Terminologia scientifica
anall
Etimo
spn.
haca
Traduzioni
Francese
jument qui va l’amble
Inglese
pretty mare
Spagnolo
yegua amaestrada para mover los pies de un lado juntos
Italiano
cavallùccia
Tedesco
kleine Stute.
acaponài , vrb: cabonare 1 Definizione
crastare is pudhos
Sinonimi e contrari
crastai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaponner
Inglese
to caponize
Spagnolo
capar un gallo
Italiano
capponare
Tedesco
kapaunen.
afrontànte, afrontànti , nm Definizione
chie tenet sa propiedade o su possessu a làcana in mesu cun calecun’àteru o cun calecuna cosa (es. istrada)
Sinonimi e contrari
lacanante,
lacanarju
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
riverain
Inglese
frontager
Spagnolo
propietario de un inmueble que da a una calle o a un río
Italiano
frontista
Tedesco
Anlieger.
aizarédhu, aizédhu, aizighédhu , nm, avb Definizione
unu tanti pagu pagu, un'apenedha
Sinonimi e contrari
agigu,
atzítzigu,
izedhu,
pachedhu,
pachitzedhu,
talighedhu,
tzúniu
| ctr.
meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un petit peu
Inglese
only a little
Spagnolo
un poquito
Italiano
pochino
Tedesco
wenig.
allatadòrza , nf Definizione
in is linnas bias, sa vena (e arraighina) prus grussa chi allatat totu sa mata
Frasi
su prantone at a súere dae s'allatadorza bestíndhesi de linna, sida e frutu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
artère principale
Inglese
artery
Spagnolo
vaso principal de un árbol
Italiano
artèria principale
Tedesco
Hauptader.
amarghítu , agt Definizione
chi est unu pagu amargu, marigosu
Sinonimi e contrari
arranchidonzu,
dranchizu,
ranchiditzu,
ranchitzu,
ranchizosu,
rantzighitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
légèrement amer
Inglese
bitterish
Spagnolo
un poco amargo
Italiano
amarógnolo
Tedesco
bitterlich.
amicàre , vrb rfl: amigai,
amigare Definizione
fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada
Sinonimi e contrari
afancedhae,
afantare,
amicitziare,
ammestadai
Frasi
pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos
Etimo
ctl., spn.
amigar(se)
Traduzioni
Francese
vivre en concubinage
Inglese
to find a mistress
Spagnolo
tener un amante
Italiano
farsi l'amante,
la concubina
Tedesco
einen Liebhaber haben.
ammiàre , vrb Definizione
giare a cumprèndhere una cosa cun calecuna móvia de conca, de manu o àteru
Sinonimi e contrari
acinnai 1,
atzinnire,
chinnire,
oghidare
Frasi
ponzei su pódhighe afaca a su nasu e ammiei in manera misteriosa (N.Falconi)◊ su babbu si tirat de cinta e lia ammiat a su fizu (N.Rubanu)
Etimo
ltn.
ad + micare
Traduzioni
Francese
faire un clin d'œil,
faire signe
Inglese
to make gesture,
to wink
Spagnolo
hacer un ademánseña
Italiano
ammiccare,
far cénno
Tedesco
winken.
ammolentài, ammolentàre , vrb Definizione
fàere a sa manera de is àinos, fàere a molente de cumportamentu, manera de fàere grussera e pagu abbista; pigare una molentada o imbriaghera
Sinonimi e contrari
abburricai
2.
ogni cane polítigu, ammolentadu, presentat una lege istúpida cantu a isse!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir ignorant
Inglese
to drow dull
Spagnolo
portarse como un burro
Italiano
inasinire
Tedesco
verdummen.
apostrofài, apostrofàre , vrb Definizione
iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale)
Traduzioni
Francese
mettre l'apostrophe
Inglese
to apostrophize
Spagnolo
poner un apóstrofo
Italiano
apostrofare
Tedesco
apostrophieren.
apretzadòri , nm Definizione
chie perítziat unu dannu po bíere cantu est, ponet o betat unu prétziu
Sinonimi e contrari
perissiadore
Frasi
est benniu s'apretzadori ca mi ant imputau unu dannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
estimateur
Inglese
estimator
Spagnolo
perito,
quien atribuye un precio
Italiano
estimatóre
Tedesco
Schätzer.
assèndhere , vrb: assènnere Definizione
coment'e calare de artu, a pitzu, ma nau fintzes in su sensu ebbia de lòmpere, bènnere de unu male, de calecuna cosa chi no si iat mancu a bòllere o cun fortza chi faet male; fintzes lòmpere ebbia a unu logu, a unu tretu, a calecuna cosa, su bènnere de unu tempus / pps. asséndhidu
Sinonimi e contrari
achirrare,
andai,
assurpire,
bènnere,
falare,
lòmpere
Frasi
e ite male ti at asséndhidu? ◊ como chi ndh'est asséndhida cussa lege tocat chi càmbies! ◊ li at asséndhidu unu raju ◊ pessanne a cantu li fit assortitu li fit assénnitu s'ingadhintzu ◊ sos pilos li assendhent in bassu a mesu de s'ischina
2.
donzi caminu annat a sa Libra, bastat de no dare vorta pro bi assènnere ◊ sont assénnitos a si mannicare pacos ischerfiones de frútora ◊ custos pastores assendhent a unu buscu e bi passant sa note
3.
su giàcanu mannu est assénnitu a carches a sa gianna de sa turre ◊ fit bete crateone chi Antonedhu atzicu assenniat a tocare terra chin sos pedes
4.
candho assendhiat su veranu sos pitzinnos si apiligaint in sos fundhos pro gustare cucuja
Traduzioni
Francese
venir
Inglese
to come
Spagnolo
venir,
venir un mal
Italiano
venire,
scéndere (détto di un male)
Tedesco
betroffen werden (von einem Unglück).
atzironàre , vrb Definizione
pònnere o apicigare tzirones, ligas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
panser
Inglese
to stick a plaster on
Spagnolo
poner un esparadrapo
Italiano
incerottare
Tedesco
ein Pflaster aufkleben.
becióngiu , agt: betzonzu,
vetzontzu Definizione
unu pagu béciu
Sinonimi e contrari
becitedhu
| ctr.
giovunedhu
Frasi
a su pipiu po giogare sa mama dhi at istérriu una burrighedha beciòngia in terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vieillot
Inglese
rather old
Spagnolo
un poco viejo
Italiano
vecchiòtto
Tedesco
ziemlich alt.
brugnólu , nm: bugnolu,
brunniolu,
brunnolu Definizione
genia de druche a ballina tundha, de casu friscu druche o saliu, fríssiu
Sinonimi e contrari
buscione
/
cata,
frisciola,
típula
Terminologia scientifica
drc
Etimo
ctl.
bunyol
Traduzioni
Francese
berlingot
Inglese
a kind of sweet
Spagnolo
un dulce
Italiano
berlingòzzo
Tedesco
Kringel.
casigiólu , nm: casizolu Definizione
genia de forma de casu piticu (agiummai solu de late bàchinu) chi si faet a bisura de pira trebballandho su casu friscu aintru de s'abba budhia: dhi faent unu nasedhu (o tenàgiu, conca), su tzugu, inue faet a dhi pònnere un'acapióngiu a dh'apicare (e po cussu a logos dhi narant tavedha)/ unu c. = unu pischedhu de casizolu
Sinonimi e contrari
gruguzone,
gurgugiolu,
panada 3,
perita,
piredha
/
cdh. caxola
Frasi
issus papànt arrescotu, cagiadu e casigiolu ◊ còmpora duos casizolos ca no che ndhe amus!◊ casigiolu e casu furriadu, su casu béciu cun su casu nou, totu cositas de bonu sabore!
Terminologia scientifica
csu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
"caciocavallo" (fromage de d'Italie du Sud à forme allongée)
Inglese
strong cheese from southern italy
Spagnolo
"caciocavallo",
un tipo de queso
Italiano
caciocavallo
Tedesco
geräucherter Hartkäse.
coltína , nf: cortina,
cultina Definizione
sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata
Sinonimi e contrari
paltza,
prassàrgia,
pratzada
Modi di dire
csn:
fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra
Frasi
est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta
2.
sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia
3.
ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra
Cognomi e Proverbi
smb:
Cortina
/
prb:
sa landhe falat a sa cortina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le couvert d'un arbre
Inglese
Space under a tree
Spagnolo
lugar debajo de un árbol
Italiano
lo spàzio sótto una pianta
Tedesco
Schatten eines Baumes.
cruàncinu, cruànciu, cruàngiu, cruàntzinu, cruàntzu , agt Definizione
nau de frutuàriu, chi est pagu cotu
Sinonimi e contrari
cruatzu,
cruàxini,
crudonzu,
cruinciolu
/
cdh. crudànciu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu vert (pas mûr)
Inglese
a little harsh
Spagnolo
un poco verde
Italiano
acerbétto
Tedesco
etwas unreif.
crudónzu , agt: cruonzu,
cudronzu Definizione
nau de cosa posta a còere o de frutu, chi no est cotu bene
Sinonimi e contrari
arbau,
cruànciu,
cruàxini,
cruinciolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu cru,
un peu vert
Inglese
a little cooked (unripe)
Spagnolo
un poco crudo
Italiano
crudetto
Tedesco
etwas roh.
culivàla , agt Definizione
nau de ómine o de fémina, chi no aguantat segretu nudha, chi est coment'e isfundau
Sinonimi e contrari
culianu,
culiprude,
culirbudhau,
culusciagu,
illanadu,
irmendhajolu,
isciodhau,
isculatzadu,
lendharzu,
pidànciu,
pirodha,
scorruledhu
| ctr.
segretu,
sizerru
Frasi
cussu est unu culivala: no faghet a li nàrrere nudha chi deretu lu torrat a nàrrere
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rapporteur
Inglese
blabber
Spagnolo
chismoso,
que no sabe guardar un secreto
Italiano
spifferóne
Tedesco
Plaudertasche.