cummissariàre , vrb Definizione
pònnere unu cummissàriu a contivigiare un'amministratzione, un'aziendha, mescamente candho s'autoridade chi ndh'est mere e dha cumandhat at bistu chi no balent o no arrennescent a fàere su dovere is amministradores ordinàrios (o mancant deunudotu)
Traduzioni
Francese
nommer un commissaire
Inglese
to administer through an external commissioner (a body)
Spagnolo
nombrar un comisario,
intervenir
Italiano
commissariare
Tedesco
unter kommissarische Verwaltung stellen.
dangallòne , nm: drangalloe,
drangalloni,
dranghilloi,
dringhilloni,
drongoloi,
drongolone,
tangalloi Definizione
ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru
Sinonimi e contrari
branghilloi,
càngaru,
dangarone,
dàngaru*,
drangaglieo,
drodhe,
galloi,
giangalloi
Frasi
est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori!
Terminologia scientifica
zcrn
Traduzioni
Francese
gros homme maladroit et disgracieux,
sot
Inglese
dummy
Spagnolo
hombre grueso i grande un poco bobo
Italiano
uòmo gròsso e strambo,
babbèo
Tedesco
ungeschlachter Mensch.
debbilóngiu, debbilónzu , agt Definizione
debiledhu, unu pagu débbile
Sinonimi e contrari
| ctr.
folte
Frasi
fit mesu surdu e zughiat sa vista puru debbilonza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu faible
Inglese
pretty weak
Spagnolo
un poco débil
Italiano
debolùccio
Tedesco
schwächlich.
discumbídu , nm Definizione
su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
révocation,
annullation d'une invitation
Inglese
notice
Spagnolo
revocación (f),
el desdecirse de un ofrecimiento
Italiano
rèvoca,
disdétta di un invito
Tedesco
Absage.
giogiói , nf Definizione
pistadura de un'istrinta
Traduzioni
Francese
pinçon
Inglese
the sign of a pinch
Spagnolo
marca de un pellizco
Italiano
pulcesécca
Tedesco
Zeichen von Zwicken.
imbaltzài, imbaltzàre , vrb: imbartzare 1,
imbratzare Definizione
pònnere in sa bartza, nau mescamente de sa crachina rude chi si ammesturat cun s’abba po dha pòdere impreare po impastu o àteru; pònnere a modhe in abba in bartza o fintzes in paule / i. sos pes de sa robba = fai passai is brebeis in sa bàrcia cun sa mexina po dhas curai de su mali a is peis
Sinonimi e contrari
imputare 2,
impogiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empoter
Inglese
to pot
Spagnolo
poner en un pilón
Italiano
invasare
Tedesco
in ein Gefäß tun.
impipài 1, impipàre , vrb Definizione
importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione
Sinonimi e contrari
afutire,
strafudhai,
strufudhire
Frasi
benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana!
2.
si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu!
Etimo
itl.
impiparsene
Traduzioni
Francese
se ficher de
Inglese
not to care
Spagnolo
tener sin cuidado,
importar un comino
Italiano
infischiarsi
Tedesco
pfeifen.
importài , vrb rfl: importare Definizione
interessare, àere importu; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa, fàere finta de nudha; giare múngia, matana, costare pelea e impícios fintzes in su sensu de cosa chi tocat a fàere
Sinonimi e contrari
afutire
/
interessai
Frasi
no t'intris in cosa chi pagu t'importat! ◊ faedha in artu ca importat a mie puru su chi ses nendhe! ◊ no mi ndi est importau nudha! ◊ no t'importet su chi faghent sos àteros: tue no toches cosa anzena!
2.
isse de bois si ndhe importat! ◊ commo chi ti est passau cada briu ti ndhe importas de punnas galanas! ◊ issu si ndhe importat, de custas cosas! ◊ su mastru est semper brigàndhelu, ma su pitzinnu si ndhe importat ◊ ti ndhe importat: candho sa cosa est pulia podent pessare su chi lis aggradat ◊ Ziranu, importadindhe! ◊ de su bentu mi ndhe importo, sétzidu in domo iscaldíndhemi!
3.
za ti est importadu, oe, totaganta die carrendhe brochetos a codhu!…◊ za li est importendhe cuss'istúdiu, sempre a tzufu a líbberu!…
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
importer,
s'en ficher
Inglese
to matter,
not to care
Spagnolo
importar un comino
Italiano
importare,
infischiàrsene
Tedesco
ankommen,
pfeifen (auf).
incalancàre , vrb Definizione
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Sinonimi e contrari
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre quelque chose dans une fissure
Inglese
to slip in
Spagnolo
meter algo en un agujero,
encavarse
Italiano
métter qlcs. déntro una fessura
Tedesco
etw. in einen Spalt stecken.
incarramacinài , vrb Definizione
betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas
Sinonimi e contrari
imbarratzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encombrer de fanfreluches
Inglese
to hamper with trifles
Spagnolo
llenar un lugar de baratijas
Italiano
ingombrare di cianfrusàglie
Tedesco
mit Krams überfüllen.
incrivíre , vrb Definizione
calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira
Sinonimi e contrari
isciúdere,
tzacai
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to deal a blow
Spagnolo
asestar un golpe
Italiano
assestare un cólpo
Tedesco
einen Schlag versetzen.
indoloriméntu , nm Definizione
su indoloriri, dolore chi si sentit a sa carena, a un'arremu, po calecunu isfortzu
Sinonimi e contrari
addoliadura,
cancaratzoni,
dólima
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courbature,
engourdissement
Inglese
soreness
Spagnolo
dolor producido por un esfuerzo
Italiano
indolenziménto
Tedesco
Gefühllosigkeit.
ingorropàre , vrb Definizione
betare in calecunu gorropu
Sinonimi e contrari
impelciare,
incalancare,
ingarghilare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeter dans un gouffre
Inglese
to sinkhole
Spagnolo
echar en un barranco
Italiano
infoibare
Tedesco
in eine Doline werfen.
ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definizione
acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros
Sinonimi e contrari
incarèssere,
incrubai,
ingramessire,
ingrasciare
Frasi
in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'humilier
Inglese
to address s. o.,
to humble oneself
Spagnolo
humillarse y pedir un favor
Italiano
rivòlgersi a qlc.,
umiliarsi
Tedesco
angehen,
sich erniedrigen.
irmercorzàre , vrb Definizione
trebballare sèmpere meda e a sacrifíciu mannu, a tropu, mòrrere de su trebballu a tropu
Sinonimi e contrari
isciaonare
Frasi
a istare ammandronadu za no l'as connotu dae babbu tou… ch'irmercorzaiat fintzas in dies de festa!
Traduzioni
Francese
trimer
Inglese
to drudge
Spagnolo
bregar,
darse un tute
Italiano
sfacchinare
Tedesco
sich abschinden.
isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare,
isciuculare,
issuculare,
sciaculai Definizione
mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera
Sinonimi e contrari
assucare,
igiucare,
iscioriare,
isciucare,
sciampuinai
/
sachedhare
Frasi
s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones
2.
isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clapoter
Inglese
to paddle
Spagnolo
mover agua en un recipiente para limpiarlo
Italiano
guazzare
Tedesco
planschen.
isciringàre , vrb: scingrai,
tziringare Definizione
fàere calecuna cosa a isciringa in su sensu de samunare o illimpiare un'arremu (es. busciuca), ma fintzes própriu de intrare meighina a sa carena; nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
introduire un cathéter,
importuner
Inglese
to catetherize
Spagnolo
poner un catéter
Italiano
cateterizzare,
clisterizzare
Tedesco
katheterisieren,
einen Einlauf machen.
istimpidàre , vrb Definizione
pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna
Sinonimi e contrari
cansai,
fadiae,
istracare,
peleai,
strachedhai
| ctr.
pasai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peiner,
se fatiguer
Inglese
to work hard
Spagnolo
darse un tute,
cansarse
Italiano
fare una sfaticata
Tedesco
sich abschinden.
mógiu , nm, nf: moja,
moju,
moi,
mou,
moxu Definizione
istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale)
Sinonimi e contrari
abialzu,
bugnu,
caidhu,
casa,
moissu,
moitedhu,
tulu
/
murghijola
Modi di dire
csn:
moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos
Frasi
cussu tenet mojos e faghet mele meda
2.
sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou
3.
est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis!
Cognomi e Proverbi
smb:
Moi, Mou, Moy
Terminologia scientifica
stz, mds, sjl
Etimo
ltn.
modius
Traduzioni
Francese
boisseau,
ruche
Inglese
modius,
apiary
Spagnolo
moyo,
recipiente para las medidas de capacidad,
un tercio de una hectárea
Italiano
mòggio,
alveare
Tedesco
Scheffel,
Bienenstock.
oridúra , nf Definizione
su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane
Sinonimi e contrari
abbessiada
| ctr.
finidura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébauchage,
ébauche
Inglese
sketch
Spagnolo
el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italiano
abbozzatura,
abbòzzo
Tedesco
Entwurf.