cummissariàre , vrb Definitzione pònnere unu cummissàriu a contivigiare un'amministratzione, un'aziendha, mescamente candho s'autoridade chi ndh'est mere e dha cumandhat at bistu chi no balent o no arrennescent a fàere su dovere is amministradores ordinàrios (o mancant deunudotu) Tradutziones Frantzesu nommer un commissaire Ingresu to administer through an external commissioner (a body) Ispagnolu nombrar un comisario, intervenir Italianu commissariare Tedescu unter kommissarische Verwaltung stellen.

dangallòne , nm: drangalloe, drangalloni, dranghilloi, dringhilloni, drongoloi, drongolone, tangalloi Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru Sinònimos e contràrios branghilloi, càngaru, dangarone, dàngaru*, drangaglieo, drodhe, galloi, giangalloi Frases est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori! Terminologia iscientìfica zcrn Tradutziones Frantzesu gros homme maladroit et disgracieux, sot Ingresu dummy Ispagnolu hombre grueso i grande un poco bobo Italianu uòmo gròsso e strambo, babbèo Tedescu ungeschlachter Mensch.

debbilóngiu, debbilónzu , agt Definitzione debiledhu, unu pagu débbile Sinònimos e contràrios | ctr. folte Frases fit mesu surdu e zughiat sa vista puru debbilonza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu un peu faible Ingresu pretty weak Ispagnolu un poco débil Italianu debolùccio Tedescu schwächlich.

discumbídu , nm Definitzione su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu révocation, annullation d'une invitation Ingresu notice Ispagnolu revocación (f), el desdecirse de un ofrecimiento Italianu rèvoca, disdétta di un invito Tedescu Absage.

giogiói , nf Definitzione pistadura de un'istrinta Tradutziones Frantzesu pinçon Ingresu the sign of a pinch Ispagnolu marca de un pellizco Italianu pulcesécca Tedescu Zeichen von Zwicken.

imbaltzài, imbaltzàre , vrb: imbartzare 1, imbratzare Definitzione pònnere in sa bartza, nau mescamente de sa crachina rude chi si ammesturat cun s’abba po dha pòdere impreare po impastu o àteru; pònnere a modhe in abba in bartza o fintzes in paule / i. sos pes de sa robba = fai passai is brebeis in sa bàrcia cun sa mexina po dhas curai de su mali a is peis Sinònimos e contràrios imputare 2, impogiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empoter Ingresu to pot Ispagnolu poner en un pilón Italianu invasare Tedescu in ein Gefäß tun.

impipài 1, impipàre , vrb Definitzione importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione Sinònimos e contràrios afutire, strafudhai, strufudhire Frases benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana! 2. si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu! Ètimu itl. impiparsene Tradutziones Frantzesu se ficher de Ingresu not to care Ispagnolu tener sin cuidado, importar un comino Italianu infischiarsi Tedescu pfeifen.

importài , vrb rfl: importare Definitzione interessare, àere importu; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa, fàere finta de nudha; giare múngia, matana, costare pelea e impícios fintzes in su sensu de cosa chi tocat a fàere Sinònimos e contràrios afutire / interessai Frases no t'intris in cosa chi pagu t'importat! ◊ faedha in artu ca importat a mie puru su chi ses nendhe! ◊ no mi ndi est importau nudha! ◊ no t'importet su chi faghent sos àteros: tue no toches cosa anzena! 2. isse de bois si ndhe importat! ◊ commo chi ti est passau cada briu ti ndhe importas de punnas galanas! ◊ issu si ndhe importat, de custas cosas! ◊ su mastru est semper brigàndhelu, ma su pitzinnu si ndhe importat ◊ ti ndhe importat: candho sa cosa est pulia podent pessare su chi lis aggradat ◊ Ziranu, importadindhe! ◊ de su bentu mi ndhe importo, sétzidu in domo iscaldíndhemi! 3. za ti est importadu, oe, totaganta die carrendhe brochetos a codhu!…◊ za li est importendhe cuss'istúdiu, sempre a tzufu a líbberu!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu importer, s'en ficher Ingresu to matter, not to care Ispagnolu importar un comino Italianu importare, infischiàrsene Tedescu ankommen, pfeifen (auf).

incalancàre , vrb Definitzione pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca Sinònimos e contràrios impelciare, imprecolare, incalare, incolonconare, ingarghilare, intergare / abbuare, atanai | ctr. essire, bocare 2. in catza at bidu pegos incalancados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre quelque chose dans une fissure Ingresu to slip in Ispagnolu meter algo en un agujero, encavarse Italianu métter qlcs. déntro una fessura Tedescu etw. in einen Spalt stecken.

incarramacinài , vrb Definitzione betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas Sinònimos e contràrios imbarratzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu encombrer de fanfreluches Ingresu to hamper with trifles Ispagnolu llenar un lugar de baratijas Italianu ingombrare di cianfrusàglie Tedescu mit Krams überfüllen.

incrivíre , vrb Definitzione calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira Sinònimos e contràrios isciúdere, tzacai Tradutziones Frantzesu frapper Ingresu to deal a blow Ispagnolu asestar un golpe Italianu assestare un cólpo Tedescu einen Schlag versetzen.

indoloriméntu , nm Definitzione su indoloriri, dolore chi si sentit a sa carena, a un'arremu, po calecunu isfortzu Sinònimos e contràrios addoliadura, cancaratzoni, dólima Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courbature, engourdissement Ingresu soreness Ispagnolu dolor producido por un esfuerzo Italianu indolenziménto Tedescu Gefühllosigkeit.

ingorropàre , vrb Definitzione betare in calecunu gorropu Sinònimos e contràrios impelciare, incalancare, ingarghilare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter dans un gouffre Ingresu to sinkhole Ispagnolu echar en un barranco Italianu infoibare Tedescu in eine Doline werfen.

ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definitzione acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros Sinònimos e contràrios incarèssere, incrubai, ingramessire, ingrasciare Frases in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'humilier Ingresu to address s. o., to humble oneself Ispagnolu humillarse y pedir un favor Italianu rivòlgersi a qlc., umiliarsi Tedescu angehen, sich erniedrigen.

irmercorzàre , vrb Definitzione trebballare sèmpere meda e a sacrifíciu mannu, a tropu, mòrrere de su trebballu a tropu Sinònimos e contràrios isciaonare Frases a istare ammandronadu za no l'as connotu dae babbu tou… ch'irmercorzaiat fintzas in dies de festa! Tradutziones Frantzesu trimer Ingresu to drudge Ispagnolu bregar, darse un tute Italianu sfacchinare Tedescu sich abschinden.

isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare, isciuculare, issuculare, sciaculai Definitzione mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera Sinònimos e contràrios assucare, igiucare, iscioriare, isciucare, sciampuinai / sachedhare Frases s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones 2. isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clapoter Ingresu to paddle Ispagnolu mover agua en un recipiente para limpiarlo Italianu guazzare Tedescu planschen.

isciringàre , vrb: scingrai, tziringare Definitzione fàere calecuna cosa a isciringa in su sensu de samunare o illimpiare un'arremu (es. busciuca), ma fintzes própriu de intrare meighina a sa carena; nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu introduire un cathéter, importuner Ingresu to catetherize Ispagnolu poner un catéter Italianu cateterizzare, clisterizzare Tedescu katheterisieren, einen Einlauf machen.

istimpidàre , vrb Definitzione pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna Sinònimos e contràrios cansai, fadiae, istracare, peleai, strachedhai | ctr. pasai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peiner, se fatiguer Ingresu to work hard Ispagnolu darse un tute, cansarse Italianu fare una sfaticata Tedescu sich abschinden.

mógiu , nm, nf: moja, moju, moi, mou, moxu Definitzione istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale) Sinònimos e contràrios abialzu, bugnu, caidhu, casa, moissu, moitedhu, tulu / murghijola Maneras de nàrrere csn: moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos Frases cussu tenet mojos e faghet mele meda 2. sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou 3. est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis! Sambenados e Provèrbios smb: Moi, Mou, Moy Terminologia iscientìfica stz, mds, sjl Ètimu ltn. modius Tradutziones Frantzesu boisseau, ruche Ingresu modius, apiary Ispagnolu moyo, recipiente para las medidas de capacidad, un tercio de una hectárea Italianu mòggio, alveare Tedescu Scheffel, Bienenstock.

oridúra , nf Definitzione su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane Sinònimos e contràrios abbessiada | ctr. finidura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébauchage, ébauche Ingresu sketch Ispagnolu el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italianu abbozzatura, abbòzzo Tedescu Entwurf.

«« Torra a chircare