cummissariàre , vrb Definitzione
pònnere unu cummissàriu a contivigiare un'amministratzione, un'aziendha, mescamente candho s'autoridade chi ndh'est mere e dha cumandhat at bistu chi no balent o no arrennescent a fàere su dovere is amministradores ordinàrios (o mancant deunudotu)
Tradutziones
Frantzesu
nommer un commissaire
Ingresu
to administer through an external commissioner (a body)
Ispagnolu
nombrar un comisario,
intervenir
Italianu
commissariare
Tedescu
unter kommissarische Verwaltung stellen.
dangallòne , nm: drangalloe,
drangalloni,
dranghilloi,
dringhilloni,
drongoloi,
drongolone,
tangalloi Definitzione
ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru
Sinònimos e contràrios
branghilloi,
càngaru,
dangarone,
dàngaru*,
drangaglieo,
drodhe,
galloi,
giangalloi
Frases
est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori!
Terminologia iscientìfica
zcrn
Tradutziones
Frantzesu
gros homme maladroit et disgracieux,
sot
Ingresu
dummy
Ispagnolu
hombre grueso i grande un poco bobo
Italianu
uòmo gròsso e strambo,
babbèo
Tedescu
ungeschlachter Mensch.
debbilóngiu, debbilónzu , agt Definitzione
debiledhu, unu pagu débbile
Sinònimos e contràrios
| ctr.
folte
Frases
fit mesu surdu e zughiat sa vista puru debbilonza
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
un peu faible
Ingresu
pretty weak
Ispagnolu
un poco débil
Italianu
debolùccio
Tedescu
schwächlich.
discumbídu , nm Definitzione
su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
révocation,
annullation d'une invitation
Ingresu
notice
Ispagnolu
revocación (f),
el desdecirse de un ofrecimiento
Italianu
rèvoca,
disdétta di un invito
Tedescu
Absage.
giogiói , nf Definitzione
pistadura de un'istrinta
Tradutziones
Frantzesu
pinçon
Ingresu
the sign of a pinch
Ispagnolu
marca de un pellizco
Italianu
pulcesécca
Tedescu
Zeichen von Zwicken.
imbaltzài, imbaltzàre , vrb: imbartzare 1,
imbratzare Definitzione
pònnere in sa bartza, nau mescamente de sa crachina rude chi si ammesturat cun s’abba po dha pòdere impreare po impastu o àteru; pònnere a modhe in abba in bartza o fintzes in paule / i. sos pes de sa robba = fai passai is brebeis in sa bàrcia cun sa mexina po dhas curai de su mali a is peis
Sinònimos e contràrios
imputare 2,
impogiare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
empoter
Ingresu
to pot
Ispagnolu
poner en un pilón
Italianu
invasare
Tedescu
in ein Gefäß tun.
impipài 1, impipàre , vrb Definitzione
importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione
Sinònimos e contràrios
afutire,
strafudhai,
strufudhire
Frases
benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana!
2.
si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu!
Ètimu
itl.
impiparsene
Tradutziones
Frantzesu
se ficher de
Ingresu
not to care
Ispagnolu
tener sin cuidado,
importar un comino
Italianu
infischiarsi
Tedescu
pfeifen.
importài , vrb rfl: importare Definitzione
interessare, àere importu; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa, fàere finta de nudha; giare múngia, matana, costare pelea e impícios fintzes in su sensu de cosa chi tocat a fàere
Sinònimos e contràrios
afutire
/
interessai
Frases
no t'intris in cosa chi pagu t'importat! ◊ faedha in artu ca importat a mie puru su chi ses nendhe! ◊ no mi ndi est importau nudha! ◊ no t'importet su chi faghent sos àteros: tue no toches cosa anzena!
2.
isse de bois si ndhe importat! ◊ commo chi ti est passau cada briu ti ndhe importas de punnas galanas! ◊ issu si ndhe importat, de custas cosas! ◊ su mastru est semper brigàndhelu, ma su pitzinnu si ndhe importat ◊ ti ndhe importat: candho sa cosa est pulia podent pessare su chi lis aggradat ◊ Ziranu, importadindhe! ◊ de su bentu mi ndhe importo, sétzidu in domo iscaldíndhemi!
3.
za ti est importadu, oe, totaganta die carrendhe brochetos a codhu!…◊ za li est importendhe cuss'istúdiu, sempre a tzufu a líbberu!…
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
importer,
s'en ficher
Ingresu
to matter,
not to care
Ispagnolu
importar un comino
Italianu
importare,
infischiàrsene
Tedescu
ankommen,
pfeifen (auf).
incalancàre , vrb Definitzione
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Sinònimos e contràrios
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre quelque chose dans une fissure
Ingresu
to slip in
Ispagnolu
meter algo en un agujero,
encavarse
Italianu
métter qlcs. déntro una fessura
Tedescu
etw. in einen Spalt stecken.
incarramacinài , vrb Definitzione
betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas
Sinònimos e contràrios
imbarratzare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
encombrer de fanfreluches
Ingresu
to hamper with trifles
Ispagnolu
llenar un lugar de baratijas
Italianu
ingombrare di cianfrusàglie
Tedescu
mit Krams überfüllen.
incrivíre , vrb Definitzione
calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira
Sinònimos e contràrios
isciúdere,
tzacai
Tradutziones
Frantzesu
frapper
Ingresu
to deal a blow
Ispagnolu
asestar un golpe
Italianu
assestare un cólpo
Tedescu
einen Schlag versetzen.
indoloriméntu , nm Definitzione
su indoloriri, dolore chi si sentit a sa carena, a un'arremu, po calecunu isfortzu
Sinònimos e contràrios
addoliadura,
cancaratzoni,
dólima
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
courbature,
engourdissement
Ingresu
soreness
Ispagnolu
dolor producido por un esfuerzo
Italianu
indolenziménto
Tedescu
Gefühllosigkeit.
ingorropàre , vrb Definitzione
betare in calecunu gorropu
Sinònimos e contràrios
impelciare,
incalancare,
ingarghilare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
jeter dans un gouffre
Ingresu
to sinkhole
Ispagnolu
echar en un barranco
Italianu
infoibare
Tedescu
in eine Doline werfen.
ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definitzione
acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros
Sinònimos e contràrios
incarèssere,
incrubai,
ingramessire,
ingrasciare
Frases
in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'humilier
Ingresu
to address s. o.,
to humble oneself
Ispagnolu
humillarse y pedir un favor
Italianu
rivòlgersi a qlc.,
umiliarsi
Tedescu
angehen,
sich erniedrigen.
irmercorzàre , vrb Definitzione
trebballare sèmpere meda e a sacrifíciu mannu, a tropu, mòrrere de su trebballu a tropu
Sinònimos e contràrios
isciaonare
Frases
a istare ammandronadu za no l'as connotu dae babbu tou… ch'irmercorzaiat fintzas in dies de festa!
Tradutziones
Frantzesu
trimer
Ingresu
to drudge
Ispagnolu
bregar,
darse un tute
Italianu
sfacchinare
Tedescu
sich abschinden.
isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare,
isciuculare,
issuculare,
sciaculai Definitzione
mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera
Sinònimos e contràrios
assucare,
igiucare,
iscioriare,
isciucare,
sciampuinai
/
sachedhare
Frases
s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones
2.
isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clapoter
Ingresu
to paddle
Ispagnolu
mover agua en un recipiente para limpiarlo
Italianu
guazzare
Tedescu
planschen.
isciringàre , vrb: scingrai,
tziringare Definitzione
fàere calecuna cosa a isciringa in su sensu de samunare o illimpiare un'arremu (es. busciuca), ma fintzes própriu de intrare meighina a sa carena; nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
introduire un cathéter,
importuner
Ingresu
to catetherize
Ispagnolu
poner un catéter
Italianu
cateterizzare,
clisterizzare
Tedescu
katheterisieren,
einen Einlauf machen.
istimpidàre , vrb Definitzione
pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna
Sinònimos e contràrios
cansai,
fadiae,
istracare,
peleai,
strachedhai
| ctr.
pasai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
peiner,
se fatiguer
Ingresu
to work hard
Ispagnolu
darse un tute,
cansarse
Italianu
fare una sfaticata
Tedescu
sich abschinden.
mógiu , nm, nf: moja,
moju,
moi,
mou,
moxu Definitzione
istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale)
Sinònimos e contràrios
abialzu,
bugnu,
caidhu,
casa,
moissu,
moitedhu,
tulu
/
murghijola
Maneras de nàrrere
csn:
moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos
Frases
cussu tenet mojos e faghet mele meda
2.
sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou
3.
est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Moi, Mou, Moy
Terminologia iscientìfica
stz, mds, sjl
Ètimu
ltn.
modius
Tradutziones
Frantzesu
boisseau,
ruche
Ingresu
modius,
apiary
Ispagnolu
moyo,
recipiente para las medidas de capacidad,
un tercio de una hectárea
Italianu
mòggio,
alveare
Tedescu
Scheffel,
Bienenstock.
oridúra , nf Definitzione
su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane
Sinònimos e contràrios
abbessiada
| ctr.
finidura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébauchage,
ébauche
Ingresu
sketch
Ispagnolu
el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italianu
abbozzatura,
abbòzzo
Tedescu
Entwurf.