oríre , vrb Definitzione
fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere
Sinònimos e contràrios
orivetai,
orizare,
orulare 1
/
abbessiare
| ctr.
isorulare
3.
sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébaucher du pain
Ingresu
to sketch the bread
Ispagnolu
orillar,
cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italianu
abbozzare il pane
Tedescu
mit der Brotvorbereitung beginnen.
pàdinu , agt, nm Definitzione
nau de logu, chi est pagu pagu in calada, chi est in pendhente a una bandha; a logos, abba lena
Sinònimos e contràrios
tombiu
Ètimu
ltn.
*patidus
Tradutziones
Frantzesu
un peu incliné
Ingresu
sloping
Ispagnolu
un poco inclinado
Italianu
leggerménte inclinato
Tedescu
etwas schief.
sbrufulài , vrb Definitzione
est su chi faet s'abba budhindho a meda, chi ndhe brínchidat a fora de sa padedha; iscoviare, nàrrere in giru cosas chi no si depent
Sinònimos e contràrios
abbrubudhai,
bessai,
frofoai,
ischigliare,
ischiglionare,
sbrufare,
strichidhai
/
lendhare,
scordulai,
scoviai
2.
issu sbrúfulat cantu intendit
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gicler
Ingresu
to spatter (be)
Ispagnolu
salirse un líquido al hervir
Italianu
schizzare
Tedescu
bespritzen.
scasciài , vrb Definitzione
fàere su muru prus largu a manu a manu chi si artzat
Maneras de nàrrere
csn:
scasciaisí de sa sedha = rúere dae cadhu; scasciai sa manu = scassedhai, mòere sa manu cun pagu pertzisione de fàghere fintzas dannu in sa faina
2.
fadendu cussu retratu m'at scasciau sa manu
Tradutziones
Frantzesu
ébraser
Ingresu
to splay
Ispagnolu
efectuar un derrame
Italianu
strombare
Tedescu
ausschmiegen.
scingrài , vrb: isciringare*,
sciringai Definitzione
fàere calecuna cosa a siringa in su sensu de samunare o imbuidare un'arremu (es. busciuca); nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Sinònimos e contràrios
ifadare
Tradutziones
Frantzesu
cathétériser
Ingresu
to catheterize
Ispagnolu
poner un catéter
Italianu
cateterizzare,
dare un lavativo
Tedescu
Katheterisieren,
ein Klistier geben.
scuncodrài , vrb: isconcordare*,
scuncordai,
scuncordare Definitzione
segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere
Sinònimos e contràrios
disconcordiare,
isconciare,
isordulare
| ctr.
cuncodrai
Frases
Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus
2.
cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai!
3.
e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai
Tradutziones
Frantzesu
rompre un accord,
décomposer,
mettre en désordre
Ingresu
to break an agreement,
to disarrange
Ispagnolu
romperquebrar un acuerdo,
desarmar,
desarreglar
Italianu
romper l'accòrdo,
scompórre,
méttere in disórdine
Tedescu
die Vereinbarung brechen,
zergliedern,
durcheinanderbringen.
sdorrobbàu , pps, agt Definitzione
de sdorrobbai; chi che dhi ant pigau s'orrobba, sa cosa a furadura
Tradutziones
Frantzesu
victime d'un vol,
volé
Ingresu
robbed,
victim of a theft
Ispagnolu
robado,
víctima de un robo
Italianu
derubato
Tedescu
ausgeraubt.
sestadòre , nm Definitzione
chie, o fintzes aparíciu, chi cumènciat unu trebballu, un'òpera, dha sestat faendhodhi própriu is primas cosas
Sinònimos e contràrios
| ctr.
afinadore
Tradutziones
Frantzesu
ébaucheur
Ingresu
sketcher
Ispagnolu
quien,
que empieza un trabajo
Italianu
abbozzatóre
Tedescu
Skizzierer.
stenteriài , vrb: istantariare* Definitzione
est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu
Sinònimos e contràrios
desatinai,
ilbarionare,
iscassoletare,
sciolloriai,
strollicai
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
dilmagiare,
ildimajare,
intostai,
sdemmaniai
Frases
mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai!
2.
dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"!
Tradutziones
Frantzesu
éprouver une douleur déchirante
Ingresu
to feel a very sharp pain
Ispagnolu
sentir un dolor muy fuerte
Italianu
provare un dolóre fortìssimo
Tedescu
einen stechenden Schmerz empfinden.
terudhàda , nf Definitzione
su tanti de una terudha
Sinònimos e contràrios
istrudhada,
turredhada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
louche (pleine)
Ingresu
ladleful
Ispagnolu
un cazo
Italianu
mestolata
Tedescu
Schöpfkellevoll.
únu , art, agt, nm, prn Definitzione
artículu indeterminativu, podet acumpangiare númene mascu sing. candho est pagu precisu, po unu bastat chi siat (ma a bortas ndhe inditat unu precisu puru ma chi no si bolet nàrrere); podet inditare cantidade (segundhu comente si narat fintzes meda), èssere su primu de is números positivos apitzu de su zero: 1 in números àrabbos, I in números romanos; est foedhu impreau a su postu de su númene de una css. persona (e podet pigare sa forma pl). Coment'e art. e agt. andhat bene sèmpere apostrofau candho si agatat ananti foedhu chi cumènciat cun vocale e no si ponet candho su nm. dh'acumpàngiat un'agt. nau a ispantu o ironia (bellu chichiu ses!…); coment'e agt. si fúrriat a fémina dónnia borta chi cun àteros números acumpàngiat su foedhu mila (binti una mila, chentu e una miza), si fúrriat a pl. acumpangiandho un'àteru númeru po giare s'idea de una cantidade pagu precisa, in su sensu de agiummai, a fúrriu de…, a oros de… (apu fatu unus cantu isbàglius, unas cantu fartas), in agt. cumpostu (es. bintunu, trintunu, o fintzes binti unu) cumandhat faendho cuncordare a singulare su númene chi benit aifatu (es. tenzo bintun'annu, est una chedha de trint'una craba)
Sinònimos e contràrios
unidade
/
fulanu
Maneras de nàrrere
csn:
su bàtor'unu, su chimb'unu, e gai = su 25, su 20 peschentu, o unu de bàtoro, unu de chimbe; a unu a unu, a unus a unus, a unos a unos = unu per borta, a pagos a pagos (itl. alla spicciolata, uno per volta); unu chi est unu = mancu unu sceti, mancu unu a si dhu fichiri in is ogus; no … unu = mancunu, nudha; unos cantos, unus cantu, unas cantu, agt. e prn. = una pariga, unu tzertu tantu (cun númeru = in s'oru de, itl. circa); pònnere o fàghere duas a unu = ammisturai, pònniri totu a unu duas cosas diferentis; èssere totu unu = (nau ponendi apari una cosa cun un'àtera), èssiri sa própiu cosa (e segundu acomenti dhu narant bollit nàrriri "diferenti meda, meda mellus"); èssere o còghere a unos (nadu de frutuàriu) = cale cotu cale nono, cale bonu cale malu; unu pro unu = unu per borta, si est a dhus pigai a unu a unu; unu pro medas (upm) = una síngula cosa, mescamente minuda, nada pro ndhe inditare medas chentza chi siat nm. colletivu (es. s'olia = unu calesisiat númeru de olias-frutu, o fintzas olia in cantu distinta de donzi àteru frutu o linna e duncas "totu s'olia", "totu sas olias", ma fintzas una ebbia, e a donzi modu "un'olia" est meda diferente de "una chedha, unu tallu" – nm. colletivu – in cantu po fàere "un'olia" bastat una síngula olia, ma po fàere "una chedha" o "unu tallu" serbint unos cantu pegos)
Frases
no passat dí de s'annu chi no ispuntit unu frori ◊ est andhadu a chistionare un'ómine ◊ un'ómine (no si narat ne chie e ne cale) una borta est andhadu a chircare fémina ◊ unu babbu e una mama depent pessare a sos fizos ◊ custu fatu est acontéssiu prus de unu séculu fait ◊ ne portaiat una de muschelda!…◊ in monti dhui iat unu pastori
2.
s'unu benit innantis de su duos ◊ sa pessone zughet unu nasu, ma duos ogros
3.
unu no est s'àteru! ◊ ge nd'at fastigiau unu, cussa picioca!… ◊ essindhe a cumandhu amus bidu a unu ◊ si mi poniant a seberare no ndhe tia chircare un'àterunu ◊ custu fit unu mai bidu e ne connotu ◊ bi cherent unos e àteros ◊ bi at unu a boghes: chie est?
4.
sos terrinos los fato rèndhere de unu chimbanta ◊ s'apillieit a li dare su batorunu de su carvone ◊ sa de tres una de sos Sardos che sunt peri su mundhu ◊ bramo a chilcare sos mundhos de su firmamentu totu a unos a unos (P.Sulis)◊ at imprassau a unus a unus is de sa cumpangia ◊ a unu a unu isparindhe sunt sos amigos ◊ unu chi est unu no si at a salvare ◊ unos cantos no crent in custas cosas ◊ unas cantu cosas serbint a mimi ◊ unus cantu funt andaus a bidha ◊ no mi ndh'at dadu unu chi est unu! ◊ at leadu sa birra e sa gazosa e ndhe at fatu duas a unu (G.Ruju)◊ atapare su conzu a sa pedra o sa pedra a su conzu totu est unu ◊ custu péssighe est malu: est a unos (G.Ruju)◊ unu pro unu cussos mi los zogo a istrampadas ◊ su mundhu est unos chimbe continentes ◊ ndi portu unus trinta chilus de casu ◊ de trigu no bi ndh'at ispigadu unu fundhu!
Ètimu
ltn.
unus
Tradutziones
Frantzesu
un,
individu,
type
Ingresu
a,
an,
one,
individual,
someone
Ispagnolu
un,
uno,
tío,
fulano
Italianu
un,
uno,
indivìduo,
un Tìzio
Tedescu
ein,
irgendeiner.