oríre , vrb Definition
fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere
Synonyms e antonyms
orivetai,
orizare,
orulare 1
/
abbessiare
| ctr.
isorulare
3.
sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe
Etymon
srd.
Translations
French
ébaucher du pain
English
to sketch the bread
Spanish
orillar,
cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italian
abbozzare il pane
German
mit der Brotvorbereitung beginnen.
pàdinu , agt, nm Definition
nau de logu, chi est pagu pagu in calada, chi est in pendhente a una bandha; a logos, abba lena
Synonyms e antonyms
tombiu
Etymon
ltn.
*patidus
Translations
French
un peu incliné
English
sloping
Spanish
un poco inclinado
Italian
leggerménte inclinato
German
etwas schief.
sbrufulài , vrb Definition
est su chi faet s'abba budhindho a meda, chi ndhe brínchidat a fora de sa padedha; iscoviare, nàrrere in giru cosas chi no si depent
Synonyms e antonyms
abbrubudhai,
bessai,
frofoai,
ischigliare,
ischiglionare,
sbrufare,
strichidhai
/
lendhare,
scordulai,
scoviai
2.
issu sbrúfulat cantu intendit
Etymon
srd.
Translations
French
gicler
English
to spatter (be)
Spanish
salirse un líquido al hervir
Italian
schizzare
German
bespritzen.
scasciài , vrb Definition
fàere su muru prus largu a manu a manu chi si artzat
Idioms
csn:
scasciaisí de sa sedha = rúere dae cadhu; scasciai sa manu = scassedhai, mòere sa manu cun pagu pertzisione de fàghere fintzas dannu in sa faina
2.
fadendu cussu retratu m'at scasciau sa manu
Translations
French
ébraser
English
to splay
Spanish
efectuar un derrame
Italian
strombare
German
ausschmiegen.
scingrài , vrb: isciringare*,
sciringai Definition
fàere calecuna cosa a siringa in su sensu de samunare o imbuidare un'arremu (es. busciuca); nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Synonyms e antonyms
ifadare
Translations
French
cathétériser
English
to catheterize
Spanish
poner un catéter
Italian
cateterizzare,
dare un lavativo
German
Katheterisieren,
ein Klistier geben.
scuncodrài , vrb: isconcordare*,
scuncordai,
scuncordare Definition
segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere
Synonyms e antonyms
disconcordiare,
isconciare,
isordulare
| ctr.
cuncodrai
Sentences
Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus
2.
cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai!
3.
e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai
Translations
French
rompre un accord,
décomposer,
mettre en désordre
English
to break an agreement,
to disarrange
Spanish
romperquebrar un acuerdo,
desarmar,
desarreglar
Italian
romper l'accòrdo,
scompórre,
méttere in disórdine
German
die Vereinbarung brechen,
zergliedern,
durcheinanderbringen.
sdorrobbàu , pps, agt Definition
de sdorrobbai; chi che dhi ant pigau s'orrobba, sa cosa a furadura
Translations
French
victime d'un vol,
volé
English
robbed,
victim of a theft
Spanish
robado,
víctima de un robo
Italian
derubato
German
ausgeraubt.
sestadòre , nm Definition
chie, o fintzes aparíciu, chi cumènciat unu trebballu, un'òpera, dha sestat faendhodhi própriu is primas cosas
Synonyms e antonyms
| ctr.
afinadore
Translations
French
ébaucheur
English
sketcher
Spanish
quien,
que empieza un trabajo
Italian
abbozzatóre
German
Skizzierer.
stenteriài , vrb: istantariare* Definition
est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu
Synonyms e antonyms
desatinai,
ilbarionare,
iscassoletare,
sciolloriai,
strollicai
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
dilmagiare,
ildimajare,
intostai,
sdemmaniai
Sentences
mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai!
2.
dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"!
Translations
French
éprouver une douleur déchirante
English
to feel a very sharp pain
Spanish
sentir un dolor muy fuerte
Italian
provare un dolóre fortìssimo
German
einen stechenden Schmerz empfinden.
terudhàda , nf Definition
su tanti de una terudha
Synonyms e antonyms
istrudhada,
turredhada
Etymon
srd.
Translations
French
louche (pleine)
English
ladleful
Spanish
un cazo
Italian
mestolata
German
Schöpfkellevoll.
únu , art, agt, nm, prn Definition
artículu indeterminativu, podet acumpangiare númene mascu sing. candho est pagu precisu, po unu bastat chi siat (ma a bortas ndhe inditat unu precisu puru ma chi no si bolet nàrrere); podet inditare cantidade (segundhu comente si narat fintzes meda), èssere su primu de is números positivos apitzu de su zero: 1 in números àrabbos, I in números romanos; est foedhu impreau a su postu de su númene de una css. persona (e podet pigare sa forma pl). Coment'e art. e agt. andhat bene sèmpere apostrofau candho si agatat ananti foedhu chi cumènciat cun vocale e no si ponet candho su nm. dh'acumpàngiat un'agt. nau a ispantu o ironia (bellu chichiu ses!…); coment'e agt. si fúrriat a fémina dónnia borta chi cun àteros números acumpàngiat su foedhu mila (binti una mila, chentu e una miza), si fúrriat a pl. acumpangiandho un'àteru númeru po giare s'idea de una cantidade pagu precisa, in su sensu de agiummai, a fúrriu de…, a oros de… (apu fatu unus cantu isbàglius, unas cantu fartas), in agt. cumpostu (es. bintunu, trintunu, o fintzes binti unu) cumandhat faendho cuncordare a singulare su númene chi benit aifatu (es. tenzo bintun'annu, est una chedha de trint'una craba)
Synonyms e antonyms
unidade
/
fulanu
Idioms
csn:
su bàtor'unu, su chimb'unu, e gai = su 25, su 20 peschentu, o unu de bàtoro, unu de chimbe; a unu a unu, a unus a unus, a unos a unos = unu per borta, a pagos a pagos (itl. alla spicciolata, uno per volta); unu chi est unu = mancu unu sceti, mancu unu a si dhu fichiri in is ogus; no … unu = mancunu, nudha; unos cantos, unus cantu, unas cantu, agt. e prn. = una pariga, unu tzertu tantu (cun númeru = in s'oru de, itl. circa); pònnere o fàghere duas a unu = ammisturai, pònniri totu a unu duas cosas diferentis; èssere totu unu = (nau ponendi apari una cosa cun un'àtera), èssiri sa própiu cosa (e segundu acomenti dhu narant bollit nàrriri "diferenti meda, meda mellus"); èssere o còghere a unos (nadu de frutuàriu) = cale cotu cale nono, cale bonu cale malu; unu pro unu = unu per borta, si est a dhus pigai a unu a unu; unu pro medas (upm) = una síngula cosa, mescamente minuda, nada pro ndhe inditare medas chentza chi siat nm. colletivu (es. s'olia = unu calesisiat númeru de olias-frutu, o fintzas olia in cantu distinta de donzi àteru frutu o linna e duncas "totu s'olia", "totu sas olias", ma fintzas una ebbia, e a donzi modu "un'olia" est meda diferente de "una chedha, unu tallu" – nm. colletivu – in cantu po fàere "un'olia" bastat una síngula olia, ma po fàere "una chedha" o "unu tallu" serbint unos cantu pegos)
Sentences
no passat dí de s'annu chi no ispuntit unu frori ◊ est andhadu a chistionare un'ómine ◊ un'ómine (no si narat ne chie e ne cale) una borta est andhadu a chircare fémina ◊ unu babbu e una mama depent pessare a sos fizos ◊ custu fatu est acontéssiu prus de unu séculu fait ◊ ne portaiat una de muschelda!…◊ in monti dhui iat unu pastori
2.
s'unu benit innantis de su duos ◊ sa pessone zughet unu nasu, ma duos ogros
3.
unu no est s'àteru! ◊ ge nd'at fastigiau unu, cussa picioca!… ◊ essindhe a cumandhu amus bidu a unu ◊ si mi poniant a seberare no ndhe tia chircare un'àterunu ◊ custu fit unu mai bidu e ne connotu ◊ bi cherent unos e àteros ◊ bi at unu a boghes: chie est?
4.
sos terrinos los fato rèndhere de unu chimbanta ◊ s'apillieit a li dare su batorunu de su carvone ◊ sa de tres una de sos Sardos che sunt peri su mundhu ◊ bramo a chilcare sos mundhos de su firmamentu totu a unos a unos (P.Sulis)◊ at imprassau a unus a unus is de sa cumpangia ◊ a unu a unu isparindhe sunt sos amigos ◊ unu chi est unu no si at a salvare ◊ unos cantos no crent in custas cosas ◊ unas cantu cosas serbint a mimi ◊ unus cantu funt andaus a bidha ◊ no mi ndh'at dadu unu chi est unu! ◊ at leadu sa birra e sa gazosa e ndhe at fatu duas a unu (G.Ruju)◊ atapare su conzu a sa pedra o sa pedra a su conzu totu est unu ◊ custu péssighe est malu: est a unos (G.Ruju)◊ unu pro unu cussos mi los zogo a istrampadas ◊ su mundhu est unos chimbe continentes ◊ ndi portu unus trinta chilus de casu ◊ de trigu no bi ndh'at ispigadu unu fundhu!
Etymon
ltn.
unus
Translations
French
un,
individu,
type
English
a,
an,
one,
individual,
someone
Spanish
un,
uno,
tío,
fulano
Italian
un,
uno,
indivìduo,
un Tìzio
German
ein,
irgendeiner.