abbiabbía , avb Definizione
a bortas, a bias, a borta a borta, una borta deosi una borta deasi
Frasi
ndi essiat unu filóngiu abbiabbia grussu e afinigau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alternativement
Inglese
alternately
Spagnolo
una vez… y otra vez
Italiano
alternativaménte
Tedesco
abwechselnd.
abbuciconài , vrb: buciconare Definizione
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Sinonimi e contrari
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Frasi
si funt abbuciconaus paribari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to punch
Spagnolo
pegar una piña
Italiano
cazzottare
Tedesco
mit Fäusten schlagen,
boxen.
acodulàre , vrb: acudulare Definizione
tragare, iscúdere a pedra; fàere grae?, fàere a códulu?, fàere coment'e a cude, téteru che pedhe?
Sinonimi e contrari
apedriai,
intellai
2.
sas fardetas comintzabant a s'acudulare dae sa saghina de sas matas allentorias
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lapider
Inglese
to throw stones
Spagnolo
arrojar una pedra
Italiano
lanciare sassi
Tedesco
Steine werfen.
afastiài , vrb: afastiare Definizione
passare su fàmene papandho, tzatzare de no ndhe tènnere prus gana; asseliare o passare fintzes un'àtera gana o bisóngiu de s'intèndhere coment'e tzatzaos, orróschios
Sinonimi e contrari
apastamare,
apastare,
arrosci,
cascaviare,
sassai
/
abbolotai,
aconare,
agrungiai,
ascamare,
colloviare,
ilvilire,
isbolotiare,
iserare,
istomacare,
tolocare
Modi di dire
csn:
no si ndi pòdiri afastiai de… = sighire a…, chentza si pòdere catzare su disizu, sa gana de…; fuedhai a boxi afastiada = coment'e chentza pòdere faedhare, comente faedhat s'imbriagu
Frasi
cussus drucis ti afàstiant de su tzúcuru chi portant! ◊ seu fintzas afastiau de sa tropu cosa chi apu papau ◊ nci nd'at duas sempri bufendi impari: pustis afastiadas si tirant s'istrexu!
2.
dha miru sempri: no mi potzu afastiai! ◊ fiat afastiau de su chi fadiat e de comenti dhu fadiat ◊ no si afastiaus mai de biri cussa bellesa de logu!
Traduzioni
Francese
dégoûter
Inglese
to bore,
to feel queasy
Spagnolo
cansarse de una comida
Italiano
stufare,
provare nàusea
Tedesco
satt sein,
Übelkeit empfinden.
aforài, aforàre , vrb Definizione
giare s'aforu, cabarras, antibitzare una parte de su prétziu po una cosa chi si bolet comporare
Sinonimi e contrari
acabarrare
Frasi
cussu at aforadu su bestiàmine meu ca lu so bendhindhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accaparer
Inglese
to hoarn
Spagnolo
dar una señal
Italiano
accaparrare
Tedesco
einen Handel durch eine Anzahlung abschließen.
afrontànte, afrontànti , nm Definizione
chie tenet sa propiedade o su possessu a làcana in mesu cun calecun’àteru o cun calecuna cosa (es. istrada)
Sinonimi e contrari
lacanante,
lacanarju
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
riverain
Inglese
frontager
Spagnolo
propietario de un inmueble que da a una calle o a un río
Italiano
frontista
Tedesco
Anlieger.
ammolàre , vrb Definizione
fàere una pedra a mola de molinu; fàere a mola, ingrussare in s’arraighina, nau de erbas e tupas, e de sa carre in su sensu de fàere a gurone, betare o crèschere in tita (nau de animale fémina candho est acanta a angiare); cuare in calecuna mola de matedu, fintzes pònnere asuta de calecuna mata in s'umbra comente faet su bestiàmene, pinnigare o aunire totu impare
Sinonimi e contrari
afundhare 1
/
abbusare 1,
ammagare,
atupare,
intupai
Frasi
s'antunna est ammolada ◊ sas berbeghes zughent sa tita ammolada ◊ bi at raighina de s'àrbure chi si ammolat
2.
sas berbeghes si sunt ammoladas meriendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enjaler
Inglese
to tie to the anchor stock
Spagnolo
hacer una muela,
encepar
Italiano
acceppare
Tedesco
einen Anker stocken.
ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1,
ammutare Definizione
fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia
Frasi
l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano)
2.
candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro!
Traduzioni
Francese
faire des cauchemars
Inglese
to have nightmares
Spagnolo
tener una pesadilla
Italiano
avére,
destare ìncubi
Tedesco
Alpdrücken haben.
anninniài, anninniàre , vrb: niniare Definizione
cantare s'anninnia, dormire su pipiu
Sinonimi e contrari
ammutare 1,
ciannigare,
nanniai
Frasi
su pipiu in su bartzolu bolit a dh'anninniai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
endormir en chantant une berceuse
Inglese
to lullaby
Spagnolo
acunar,
cantar una nana
Italiano
ninnare
Tedesco
einlullen.
annoicàre , vrb: annoigare,
annoigrare,
annojare Definizione
fàere sa nògia, a nodu, nau de un’ossu segau chi si torrat a aciúnghere e fintzes de cosa chi si acàpiat
Sinonimi e contrari
annodricare*
| ctr.
innoigare
Traduzioni
Francese
cicatriser
Inglese
to cicatrize
Spagnolo
recomponer una fractura
Italiano
annodare una frattura òssea,
cicatrizzare
Tedesco
einen Knochenbruch verknoten,
vernarben.
arrepiàre , vrb: repiare Definizione
su si pigare un'arrépiu, firmare un'iscuta a pausare, arreare
Sinonimi e contrari
tasire
/
abarrai,
aturai
Frasi
s'ómine no arrépiat mai
2.
in domo sua isse non bi arrepiaiat prus ca totus lu chircaiant
Traduzioni
Francese
arrêter,
faire halte
Inglese
to stop,
to grant a rest
Spagnolo
hacer una pausa
Italiano
sostare,
concèdersi una trégua
Tedesco
rasten.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definizione
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Sinonimi e contrari
arrintzonare,
arritzare
Frasi
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être en érection
Inglese
to have the erection,
to be in erection
Spagnolo
tener una erección
Italiano
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
Tedesco
in Erektion sein.
atanài , vrb: atanare 1 Definizione
intrare, cuare in sa tana
Sinonimi e contrari
abbuare,
abbusare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
atupare,
cuerrai,
impercusinare,
incalancare,
infoxinae,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
tudai
Frasi
in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti
2.
candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se terrer,
se cloîtrer
Inglese
to go back to one's den
Spagnolo
esconderse en una guarida
Italiano
rintanarsi
Tedesco
sich verkriechen.
cabidiànu , agt: cabudianu Definizione
chi benit o andhat prus a innanti de un'àteru, de un'àtera cosa, chi est in primu pupa; nau de frutuàriu, chi benit o lompet a presse, lompet cabudàrgiu / màsciu cabidianu, berbeghe cabidiana = mascu, brebei de ghia
Sinonimi e contrari
cabidraxu,
premediu
| ctr.
regadiu,
coàinu
Frasi
sos tronos sunt cabidianos de sos lampos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
précédent,
chef de file
Inglese
previous,
leader
Spagnolo
batidor,
que precede,
primero de una fila
Italiano
guidaiòlo,
precedènte,
che precede,
capofila
Tedesco
Leit…,
vorige,
erste,
Erste.
chiriellàre , vrb Definizione
nàrrere chiriellas, brigare a unu, abbarrare a chistionu
2.
sa mama si est posta a chiriellare pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ sa giustíscia los chiriellet a issos ebbia!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réprimander
Inglese
to rebuke
Spagnolo
reprender,
echar una bronca
Italiano
rampognare
Tedesco
Vorwürfe machen.
dortímine , nm: trotímene Definizione
su èssere trevessos, trotos, su no èssere bonos o no bòllere cunsiderare e ne fàere is cosas giustas e giare arrexone a chie dha tenet
Sinonimi e contrari
arrevesciori,
dortidúdine,
tortíghine
| ctr.
giustidadi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
injustice
Inglese
injustice
Spagnolo
terquedad,
s.t. de una persona torcida
Italiano
ingiustìzia
Tedesco
Unbilligkeit,
Unklugheit.
frustatzàre , vrb: afrustatzare Definizione
agiummai coment'e pigare a cropos, in su sensu de giare trummentu a foedhos, brigandho a unu
Sinonimi e contrari
isballai,
istrabatzare,
stravaciai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rudoyer,
réprimander
Inglese
to ill-treat
Spagnolo
echar una bronca
Italiano
strapazzare
Tedesco
strapazieren.
incalèschere , vrb Definizione
nau de unu male, impeorare, tirare a tempus longu chentza sanare
Sinonimi e contrari
incruai,
incrudèschere
Etimo
ltn.
incalescere
Traduzioni
Francese
aggraver,
devenir chronique
Inglese
to aggravate
Spagnolo
volverse crónica una enfermedad
Italiano
rincrudire,
diventar crònico
Tedesco
sich verschärfen.
ischeàre , vrb: ischejare,
ischiare 1 Definizione
pigare e bogare de sa chea, o fintzes fàere su fossu coment'e a iscartadura po ndhe bogare una mata de fundhu; fàere coment'e unu fossu segandho a tundhu (de s'orrobba, de sa pasta téndhia o àteru) coment'e intrandhoche a mesu e torrandho a s'oru po dhi giare una forma, coment'e a cuidu, a curva (es. po fàere s'inghíriu de su tzugu, de su codhu, in bestimentu: is malloredhos – macarrones tundhos – s'ischeant a istrecadura cun su pódhighe mannu)/ i. un'imbreaghera = scexiai
Sinonimi e contrari
incheare,
ischifire,
scotai
Frasi
s'ischeat su carbone ◊ si li est alluta sa piatza belle e pronta a ischejare ◊ est andhau a ischejare sa chisina, in sa piatza brusiada
2.
su tretu de su suircu e de su trugu s'ischeat, in sa robba, pro chi su traste potat rúere menzus ◊ su piu cheret ischeadu a rodilla pro lu fàghere a bicos ◊ amus fatu macarrones tundhos ischeados a manu ◊ pisedhos, deo los ischio, sos macarrones, e bois los abberides e los cumponides chi no essat s'unu dae s'àteru! ◊ sos macarrones tundhos s'ischeant cun sa mata de su pódhighe mannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creuser,
donner une forme
Inglese
to hollow out,
to shape
Spagnolo
ahuecar,
cortar dando una forma
Italiano
incavare,
sagomare
Tedesco
aushöhlen,
modellieren.
ispérdidu , pps, agt: ispérdiu,
spérdiu Definizione
de ispèrdere; chi no si agatat prus; a logos, guastu, malu, totu andhau male, abbandhonau
Sinonimi e contrari
ispéirtu,
isperevunniu
Frasi
su logu irbandhonadu, chentza bi colare prus neune a bi triballare, si ch'est ispérdidu
2.
assimbillat a una bidha ispérdia
3.
cussu casu non fut ispérdiu, ansis fut peri bonu! (G.C.Mameli)
Traduzioni
Francese
disparu,
ruiné
Inglese
lost,
destroyed,
gone to ruin
Spagnolo
desaparecido,
destruido,
estar echo una ruina
Italiano
scomparso,
distrutto,
andato in rovina,
desolato
Tedesco
verschwunden,
zerstört,
verfallen.