balvàtu , nm: alvatu,
barbatu,
barvatu,
brabatu Definizione
una prima aradura, prus che àteru in terra annigrina, a manera chi, candho si prenet, sa terra siat prus fàcile a dha trebballare
Sinonimi e contrari
abbalvatadura,
varvatonzu
/
cdh. balbatu
Frasi
che massaju, chi rútiu e lanzu barvatu at bortuladu a die intreu, de su sole bramaiat s'ocasu
Terminologia scientifica
mssr.
Etimo
ltn.
vervactum
Traduzioni
Francese
verdage
Inglese
green manure
Spagnolo
abono en verde
Italiano
sovèscio
Tedesco
Gründüngung.
barbatàre , vrb: abbalvatare,
barvatare,
brabatai 1,
brabatari,
varvatare Definizione
arare sa terra sa primu borta, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare po s'atóngiu (e púdrigat s'erba)
Sinonimi e contrari
iscolturare
Frasi
seu brabatendi su cungiau, cida chi benit
Terminologia scientifica
mssr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
premier labourage au printemps
Inglese
to plough in
Spagnolo
abonar en verde
Italiano
sovesciare
Tedesco
einackern.
bídre , agt, nm: birde,
bilde,
bildi,
birdi,
virde Definizione
genia de colore, su de s'erba, de is fògias friscas de is matas, de su frutuàriu cruo: si narat fintzes de linna segada de pagu, chentza sicada
Sinonimi e contrari
friscu 1
| ctr.
sicadu,
sicu
Modi di dire
csn:
birde meru, birde porrale/forrale, birdi che narba; picàresi sos birdes = istare in ziru, leàresi su logu; cadhos birdes = cadhos fatos a pessamentu (chi no si ndhe agatat in logu); no bastare ne birde e ne sicu = no bastai nudha, consumai totu, tropu; èssere birde (nadu de zente) = giòvunu
Frasi
in beranu su logu est birde: in istiu inoghe est totu sicu ◊ su trigu no ndhe cheret messadu birde ◊ ti fàciu furriai birdi che sa modhici! ◊ sa linna birde est mala a tènnere
2.
est birdi che feli ◊ a s'istrubberi no li bastat ne birde e ne sicu
3.
pitzoca remonia, no est de cussas chi si picant sos birdes: in ziru no l'addóbias mai ◊ si picabat sos birdes pro andhare a cucuja ◊ babbu candho fiat birde fiat líeru che canna
Cognomi e Proverbi
smb:
Birde, (b)Irde
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
vir(i)de
Traduzioni
Francese
vert
Inglese
green
Spagnolo
verde
Italiano
vérde
Tedesco
grün,
Grün.
chélviu , agt: chelvu 1,
cherfu,
chérviu,
chervu,
chevu,
crefu,
crevu Definizione
nau de unos cantu frutuàrios, chi no funt lómpios, chi no funt fatos, no funt ancora de papare: de àteros frutos si narat chi funt cruos, agros / pira cherfa, superba cherfa, pirastru cherfu
Sinonimi e contrari
abru 1,
aghervu*,
cruatzinu,
cruenale,
iscrefu
| ctr.
fatu,
lómpidu
Frasi
bodhide pirastru, ma mih chi no siat crefu! ◊ est un'àrbure isfozada chi perdet su frutu ancora chevu ◊ nachi est birde sa mela, candho est chelva ◊ fit tzicullitendhe che aéschidu dai pira cherva ◊ frutuàriu cherfu ponet in bula ◊ sa frúture cherva acórriat
Traduzioni
Francese
vert (qui n'est pas mûr)
Inglese
unripe
Spagnolo
verde
Italiano
acèrbo
Tedesco
unreif.
crú, crúa , agt, nm: crudu,
cruo,
cruu,
cudru Definizione
nau de cosa de còere, chi no est cotu, chi sa cotura no dh'at ammodhigau; nau segundhu su frutu chi càmbiat colore, chi no est lómpiu, no est ancora bonu de papare; sabore aghedu, de cosa crua; nau de terra, chi no est trebballada, no est prena
Sinonimi e contrari
chélviu,
cruatzinu
| ctr.
cotu,
fatu,
lómpidu
Modi di dire
csn:
crú pisai = crú deretu, cotu in nudha; crudu mamale, enali = argu, cherfu, chi no est lómpidu; pedhe crua = chi no est contzada; binu crú = chi no li ant dadu incubonadura, chi est fatu e cracau; terra, terrenu crua = chentza triballadu, annigrinu; mata crua = candho no est frutendhe, in tempus de pasu, irfozada
Frasi
sa ua crua est agra ◊ sa figu crua est su crabione ◊ cussu péssiu est crua ◊ is cruguxonis cruus assentadhus in sa crobedha!◊ no apu digeriu cussa tuninedha crua ◊ custu cogone fit cudru a intro e tostu a fora ◊ de pellitzas bi ndhe aiat cotas e cudras ◊ custa cosa est prus crua chi no cota
2.
segundu is mexinas bollint ghetadas a mata crua, candu sa mata est sciollara ◊ càstia custas terras totu trabballadas, e anch'e nosu giai totu terra crua!
3.
custu binu tenet su crú ca no li ant dadu incubonadura
Cognomi e Proverbi
smb:
Crudu
Etimo
ltn.
crudus
Traduzioni
Francese
cru,
vert
Inglese
uncooked,
harsh
Spagnolo
crudo,
verde
Italiano
crudo,
acèrbo
Tedesco
roh,
unreif.
cruàncinu, cruànciu, cruàngiu, cruàntzinu, cruàntzu , agt Definizione
nau de frutuàriu, chi est pagu cotu
Sinonimi e contrari
cruatzu,
cruàxini,
crudonzu,
cruinciolu
/
cdh. crudànciu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu vert (pas mûr)
Inglese
a little harsh
Spagnolo
un poco verde
Italiano
acerbétto
Tedesco
etwas unreif.
tzacatzàca , nm Definizione
erba de sonajolus, de tzocu (faet su frore coment'e unu fodhitu chi faet a iscopiare)
Sinonimi e contrari
capriuledhu,
crabiedhu,
erbasonajola,
sonagiolos,
tapicedhu
Terminologia scientifica
rba, Silene vulgaris
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
claquet,
craquette
Inglese
crackers
Spagnolo
velleta verde
Italiano
strìgoli
Tedesco
Taubenkropfleimkraut.