aghérvu , agt Definizione
nau de frutuàriu, chi no est lómpiu, chi no est fatu, no est ancora de papare; nau de ccn., chi est tropu piticu
Sinonimi e contrari
crú,
chélviu
| ctr.
lómpidu
2.
ant dadu in pastu a sa brutalidade sa fiza agherva, ancora criadura
Etimo
ltn.
acerbus
Traduzioni
Francese
vert
Inglese
unripe
Spagnolo
inmaduro
Italiano
immaturo
Tedesco
unreif.
agratzàdu , agt: agritzadu Definizione
chi tenet su gustu chi si leat in sa limba coment’e de frutuàriu cruo, aghedu; nau de frutuàriu, chi no est lómpiu, no est cotu
Sinonimi e contrari
acru,
agrítinu,
cruatzinu
Terminologia scientifica
sbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aigre,
âcre,
vert
Inglese
acrid,
unripe
Spagnolo
acerbo,
áspero
Italiano
acre,
acèrbo
Tedesco
sauer.
arbàu , agt Definizione
nau de su sabore de frutuàriu candho no est bene cotu
Sinonimi e contrari
abru 1,
cruàxini,
crudonzu,
iscrómpiu
Modi di dire
csn:
arenada arbara = agra, de sabore agritzu; arenada arbara durci = unu pagu agra, no cota dereta, de pòdere manigare
Cognomi e Proverbi
smb:
Arbau
Terminologia scientifica
sbr
Traduzioni
Francese
vert,
qui n'est pas mûr
Inglese
varied,
not completely ripe
Spagnolo
agrio
Italiano
non ben maturo
Tedesco
unreif.
bídre , agt, nm: birde,
bilde,
bildi,
birdi,
virde Definizione
genia de colore, su de s'erba, de is fògias friscas de is matas, de su frutuàriu cruo: si narat fintzes de linna segada de pagu, chentza sicada
Sinonimi e contrari
friscu 1
| ctr.
sicadu,
sicu
Modi di dire
csn:
birde meru, birde porrale/forrale, birdi che narba; picàresi sos birdes = istare in ziru, leàresi su logu; cadhos birdes = cadhos fatos a pessamentu (chi no si ndhe agatat in logu); no bastare ne birde e ne sicu = no bastai nudha, consumai totu, tropu; èssere birde (nadu de zente) = giòvunu
Frasi
in beranu su logu est birde: in istiu inoghe est totu sicu ◊ su trigu no ndhe cheret messadu birde ◊ ti fàciu furriai birdi che sa modhici! ◊ sa linna birde est mala a tènnere
2.
est birdi che feli ◊ a s'istrubberi no li bastat ne birde e ne sicu
3.
pitzoca remonia, no est de cussas chi si picant sos birdes: in ziru no l'addóbias mai ◊ si picabat sos birdes pro andhare a cucuja ◊ babbu candho fiat birde fiat líeru che canna
Cognomi e Proverbi
smb:
Birde, (b)Irde
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
vir(i)de
Traduzioni
Francese
vert
Inglese
green
Spagnolo
verde
Italiano
vérde
Tedesco
grün,
Grün.
chélviu , agt: chelvu 1,
cherfu,
chérviu,
chervu,
chevu,
crefu,
crevu Definizione
nau de unos cantu frutuàrios, chi no funt lómpios, chi no funt fatos, no funt ancora de papare: de àteros frutos si narat chi funt cruos, agros / pira cherfa, superba cherfa, pirastru cherfu
Sinonimi e contrari
abru 1,
aghervu*,
cruatzinu,
cruenale,
iscrefu
| ctr.
fatu,
lómpidu
Frasi
bodhide pirastru, ma mih chi no siat crefu! ◊ est un'àrbure isfozada chi perdet su frutu ancora chevu ◊ nachi est birde sa mela, candho est chelva ◊ fit tzicullitendhe che aéschidu dai pira cherva ◊ frutuàriu cherfu ponet in bula ◊ sa frúture cherva acórriat
Traduzioni
Francese
vert (qui n'est pas mûr)
Inglese
unripe
Spagnolo
verde
Italiano
acèrbo
Tedesco
unreif.
crú, crúa , agt, nm: crudu,
cruo,
cruu,
cudru Definizione
nau de cosa de còere, chi no est cotu, chi sa cotura no dh'at ammodhigau; nau segundhu su frutu chi càmbiat colore, chi no est lómpiu, no est ancora bonu de papare; sabore aghedu, de cosa crua; nau de terra, chi no est trebballada, no est prena
Sinonimi e contrari
chélviu,
cruatzinu
| ctr.
cotu,
fatu,
lómpidu
Modi di dire
csn:
crú pisai = crú deretu, cotu in nudha; crudu mamale, enali = argu, cherfu, chi no est lómpidu; pedhe crua = chi no est contzada; binu crú = chi no li ant dadu incubonadura, chi est fatu e cracau; terra, terrenu crua = chentza triballadu, annigrinu; mata crua = candho no est frutendhe, in tempus de pasu, irfozada
Frasi
sa ua crua est agra ◊ sa figu crua est su crabione ◊ cussu péssiu est crua ◊ is cruguxonis cruus assentadhus in sa crobedha!◊ no apu digeriu cussa tuninedha crua ◊ custu cogone fit cudru a intro e tostu a fora ◊ de pellitzas bi ndhe aiat cotas e cudras ◊ custa cosa est prus crua chi no cota
2.
segundu is mexinas bollint ghetadas a mata crua, candu sa mata est sciollara ◊ càstia custas terras totu trabballadas, e anch'e nosu giai totu terra crua!
3.
custu binu tenet su crú ca no li ant dadu incubonadura
Cognomi e Proverbi
smb:
Crudu
Etimo
ltn.
crudus
Traduzioni
Francese
cru,
vert
Inglese
uncooked,
harsh
Spagnolo
crudo,
verde
Italiano
crudo,
acèrbo
Tedesco
roh,
unreif.
cruàncinu, cruànciu, cruàngiu, cruàntzinu, cruàntzu , agt Definizione
nau de frutuàriu, chi est pagu cotu
Sinonimi e contrari
cruatzu,
cruàxini,
crudonzu,
cruinciolu
/
cdh. crudànciu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu vert (pas mûr)
Inglese
a little harsh
Spagnolo
un poco verde
Italiano
acerbétto
Tedesco
etwas unreif.
crudónzu , agt: cruonzu,
cudronzu Definizione
nau de cosa posta a còere o de frutu, chi no est cotu bene
Sinonimi e contrari
arbau,
cruànciu,
cruàxini,
cruinciolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu cru,
un peu vert
Inglese
a little cooked (unripe)
Spagnolo
un poco crudo
Italiano
crudetto
Tedesco
etwas roh.
éliche , nm, nf: éliga,
élighe,
élighi,
éligi,
íliche Definizione
mata manna, de sa matessi famíglia de su crecu e de su suérgiu: faet landhe e linna bona, forte e tostada
Sinonimi e contrari
ttrs. érighi
Frasi
sos élighes sunt barriados de landhe ◊ est che élighe sica in s'angustia de una pèlcia tra tetis e ruos (Puntziudu)◊ su monte est inghiriadu d'éligas altas ◊ sas élighes trement a s'úrtima lughe ◊ ndhe lis depo landhe a cussas éliches!…
Terminologia scientifica
mtm, Quercus ilex
Etimo
ltn.
elice
Traduzioni
Francese
chêne vert
Inglese
ilex
Spagnolo
encina,
carrasca
Italiano
léccio
Tedesco
Steineiche.
íliche , nm: éliche*,
ígili,
ílige,
ílighe,
íligi,
ílixi,
íllighe,
ixi,
íxibi,
íxigui,
íxugui Definizione
mata manna, de sa matessi arratza de su crecu e de su suérgiu, bogat landhe e faet linna bona / min. iligedha
Frasi
incui dhue sunt is forestas cun su landhe de ílige
Terminologia scientifica
mtm, Quercus ilex
Traduzioni
Francese
chêne vert
Inglese
holm-oak
Spagnolo
encina
Italiano
léccio
Tedesco
Steineiche.
iscrómpidu 1, iscrómpiu , agt Definizione
chi no est ancora fatu, nau de cosas chi lompent a unu certu tempus, chi no est lómpiu / ovu iscrómpidu = chi portat su croxu a pillonchedhu modhi, chi no est fatu
Sinonimi e contrari
cherfu
| ctr.
cotu,
drempidu,
fatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vert,
qui n'est pas mûr
Inglese
unripe
Spagnolo
inmaduro
Italiano
immaturo
Tedesco
unreif.
sabadíglia , nf: sebadíglia,
sebidíglia,
sebidíllia,
sibidíglia,
sibidíllia Definizione
genia de erba velenosa e púdia, faet s'arraighina grussa e no sicat mai deunudotu (solu sa fògia); in calecunu logu dhu narant a s'oleandru
Sinonimi e contrari
teredha
/
lannaxi,
neulache
Frasi
ant bufadu pianghendhe su velenu de sa lua e fele de sabadíglia
Terminologia scientifica
rba, Helleborus lividus, mt, Nerium oleander
Etimo
itl.
sabadiglia
Traduzioni
Francese
ellébore vert
Inglese
hellebore
Spagnolo
heléboro,
adelfa
Italiano
ellèboro vérde
Tedesco
grüne Nieswurz.