balvàtu , nm: alvatu,
barbatu,
barvatu,
brabatu Definition
una prima aradura, prus che àteru in terra annigrina, a manera chi, candho si prenet, sa terra siat prus fàcile a dha trebballare
Synonyms e antonyms
abbalvatadura,
varvatonzu
/
cdh. balbatu
Sentences
che massaju, chi rútiu e lanzu barvatu at bortuladu a die intreu, de su sole bramaiat s'ocasu
Scientific Terminology
mssr.
Etymon
ltn.
vervactum
Translations
French
verdage
English
green manure
Spanish
abono en verde
Italian
sovèscio
German
Gründüngung.
barbatàre , vrb: abbalvatare,
barvatare,
brabatai 1,
brabatari,
varvatare Definition
arare sa terra sa primu borta, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare po s'atóngiu (e púdrigat s'erba)
Synonyms e antonyms
iscolturare
Sentences
seu brabatendi su cungiau, cida chi benit
Scientific Terminology
mssr
Etymon
srd.
Translations
French
premier labourage au printemps
English
to plough in
Spanish
abonar en verde
Italian
sovesciare
German
einackern.
bídre , agt, nm: birde,
bilde,
bildi,
birdi,
virde Definition
genia de colore, su de s'erba, de is fògias friscas de is matas, de su frutuàriu cruo: si narat fintzes de linna segada de pagu, chentza sicada
Synonyms e antonyms
friscu 1
| ctr.
sicadu,
sicu
Idioms
csn:
birde meru, birde porrale/forrale, birdi che narba; picàresi sos birdes = istare in ziru, leàresi su logu; cadhos birdes = cadhos fatos a pessamentu (chi no si ndhe agatat in logu); no bastare ne birde e ne sicu = no bastai nudha, consumai totu, tropu; èssere birde (nadu de zente) = giòvunu
Sentences
in beranu su logu est birde: in istiu inoghe est totu sicu ◊ su trigu no ndhe cheret messadu birde ◊ ti fàciu furriai birdi che sa modhici! ◊ sa linna birde est mala a tènnere
2.
est birdi che feli ◊ a s'istrubberi no li bastat ne birde e ne sicu
3.
pitzoca remonia, no est de cussas chi si picant sos birdes: in ziru no l'addóbias mai ◊ si picabat sos birdes pro andhare a cucuja ◊ babbu candho fiat birde fiat líeru che canna
Surnames and Proverbs
smb:
Birde, (b)Irde
Scientific Terminology
clr
Etymon
ltn.
vir(i)de
Translations
French
vert
English
green
Spanish
verde
Italian
vérde
German
grün,
Grün.
chélviu , agt: chelvu 1,
cherfu,
chérviu,
chervu,
chevu,
crefu,
crevu Definition
nau de unos cantu frutuàrios, chi no funt lómpios, chi no funt fatos, no funt ancora de papare: de àteros frutos si narat chi funt cruos, agros / pira cherfa, superba cherfa, pirastru cherfu
Synonyms e antonyms
abru 1,
aghervu*,
cruatzinu,
cruenale,
iscrefu
| ctr.
fatu,
lómpidu
Sentences
bodhide pirastru, ma mih chi no siat crefu! ◊ est un'àrbure isfozada chi perdet su frutu ancora chevu ◊ nachi est birde sa mela, candho est chelva ◊ fit tzicullitendhe che aéschidu dai pira cherva ◊ frutuàriu cherfu ponet in bula ◊ sa frúture cherva acórriat
Translations
French
vert (qui n'est pas mûr)
English
unripe
Spanish
verde
Italian
acèrbo
German
unreif.
crú, crúa , agt, nm: crudu,
cruo,
cruu,
cudru Definition
nau de cosa de còere, chi no est cotu, chi sa cotura no dh'at ammodhigau; nau segundhu su frutu chi càmbiat colore, chi no est lómpiu, no est ancora bonu de papare; sabore aghedu, de cosa crua; nau de terra, chi no est trebballada, no est prena
Synonyms e antonyms
chélviu,
cruatzinu
| ctr.
cotu,
fatu,
lómpidu
Idioms
csn:
crú pisai = crú deretu, cotu in nudha; crudu mamale, enali = argu, cherfu, chi no est lómpidu; pedhe crua = chi no est contzada; binu crú = chi no li ant dadu incubonadura, chi est fatu e cracau; terra, terrenu crua = chentza triballadu, annigrinu; mata crua = candho no est frutendhe, in tempus de pasu, irfozada
Sentences
sa ua crua est agra ◊ sa figu crua est su crabione ◊ cussu péssiu est crua ◊ is cruguxonis cruus assentadhus in sa crobedha!◊ no apu digeriu cussa tuninedha crua ◊ custu cogone fit cudru a intro e tostu a fora ◊ de pellitzas bi ndhe aiat cotas e cudras ◊ custa cosa est prus crua chi no cota
2.
segundu is mexinas bollint ghetadas a mata crua, candu sa mata est sciollara ◊ càstia custas terras totu trabballadas, e anch'e nosu giai totu terra crua!
3.
custu binu tenet su crú ca no li ant dadu incubonadura
Surnames and Proverbs
smb:
Crudu
Etymon
ltn.
crudus
Translations
French
cru,
vert
English
uncooked,
harsh
Spanish
crudo,
verde
Italian
crudo,
acèrbo
German
roh,
unreif.
cruàncinu, cruànciu, cruàngiu, cruàntzinu, cruàntzu , agt Definition
nau de frutuàriu, chi est pagu cotu
Synonyms e antonyms
cruatzu,
cruàxini,
crudonzu,
cruinciolu
/
cdh. crudànciu
Etymon
srd.
Translations
French
un peu vert (pas mûr)
English
a little harsh
Spanish
un poco verde
Italian
acerbétto
German
etwas unreif.
tzacatzàca , nm Definition
erba de sonajolus, de tzocu (faet su frore coment'e unu fodhitu chi faet a iscopiare)
Synonyms e antonyms
capriuledhu,
crabiedhu,
erbasonajola,
sonagiolos,
tapicedhu
Scientific Terminology
rba, Silene vulgaris
Etymon
srd.
Translations
French
claquet,
craquette
English
crackers
Spanish
velleta verde
Italian
strìgoli
German
Taubenkropfleimkraut.