abbetiàe, abbetiài, abbetiàre, abbetiàri , vrb: betiare,
vetiare Definizione
arrespòndhere, foedhare ancora arrespondhendho contras a su chi narat s'àteru, sighire a foedhare torrandho a nàrrere sa cosa giai nada; prnl., pigaresidha a bétia, annervare
Sinonimi e contrari
aconchizare,
acorrochinare,
arrebbecae,
atoliai,
briare,
certai,
profidiai,
reotare,
rempicare,
tencinare,
tostoinare
/
achibberare,
acroconai,
collobbiare,
contierrare,
inchibberare,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frasi
dh'iat abbetiau: No, tui no mi as a isciacuai mai is peis! ◊ faint unu fillu unu fillastu e nemus porit abbetiai! ◊ no po abbetiai, ma cussus fiant malloredhus, no cruguxonis! ◊ cudhu Fulanu fadiat de sangunau "Marongio" e dèu a abbetiai: "Marongiu!" ◊ su mere de sa tanca abbétiat pro no lia tzèdere, ca cheret cussa puru ◊ e cudha a narri carei, abbetiendu torra: No dhu est! ◊ abbetiendi, sighiant a tzerriai "cafei" cudha cosa chi cafei no fiat ◊ sa filla abbetiàt, ma su babbu no dha creiat etotu
2.
abbetiaus chi candu si fuedhant e s'iscriint duas línguas, sunt duas culturas chi si agatant faci apari ◊ ti bollu biri abbetiendidhu in faci!
Traduzioni
Francese
s'obstiner,
s'entêter,
objecter
Inglese
to obstinate,
to object
Spagnolo
empeñarse,
reñir
Italiano
incaponire,
replicare,
obiettare,
altercare
Tedesco
streiten,
sich versteifen,
einwenden.
briàre , vrb: brigai,
brigare Definizione
giare unu certu, una briga, nàrrere cosa a unu, pigare a ccn. a tzérrios o cun arrennegu; nàrrere foedhos malos s'unu a s'àteru, tènnere murrúngiu mannu, a boghes e a gherra puru
Sinonimi e contrari
abbetiae,
aciociai,
brigociae,
certai,
ghirtare,
irvapiare,
iscancamurrare,
pabarotare,
trilliare
Frasi
fiant brighendi prima de cummentzai sa riunioni ◊ a briare chin tecus no bi at gustu ◊ cun sos cumpanzos tuos no ti brighes! ◊ sa mama l'at brigadu, a su pitzinnu, ca fit ora meda in ziru ◊ ci babbu e mama mi brigant tegno passiéncia ◊ aiat brigau s'amigu ca dh'aiat lassau solu ◊ murrunzade ma no bos brighedas!◊ brigadas apare si seis cun sa bighina, chi no dha bio prus in domo tua?
2.
dae candho ant brigadu no sunt prus, cussas famíllias, e mancu si faedhant ◊ abbàssiami sas boghes, chi parimus brighendhe!
Cognomi e Proverbi
prb:
si unu no cheret duos no brigant
Etimo
itl.
brigare
Traduzioni
Francese
réprimander,
tancer,
rabrouer,
se disputer,
se quereller
Inglese
to dispute
Spagnolo
reprochar,
echar la bronca,
pelear
Italiano
redarguire,
rimbrottare,
bisticciare,
diverbiare,
litigare
Tedesco
ausschelten,
streiten.
certài , vrb: cheltare,
chertare,
chestare Definizione
pigare foedhos s'unu cun s'àteru, foedhare a boghes s'unu contr'a s'àteru; nàrrere foedhos de briga e fintzes de ammeletzu a unu / certai a unu = dare una briga a unu; certai de pari a pari = brigare s'unu cun s'àteru
Sinonimi e contrari
abbetiae,
briare,
brigociae,
cuntierrare,
ghirtare,
irvapiare,
pabarotare,
pletare,
trilliare
Frasi
mairu e mulleri funt sempri certendi: ma poita s'ant a èssi cojaus, si no si podenta biri?! ◊ sas dies mias, duncas, passare las devo chertendhe? ◊ ant certau e arropaus puru si funt
2.
dh'iat tzerriau su maistu e dh'iat certau ◊ dèu dha certai sempri, a sorri mia
Cognomi e Proverbi
prb:
candu unu non bolit, duus non certant
Etimo
ltn.
certare
Traduzioni
Francese
se quereller avec qqn.,
gronder
Inglese
to quarrel,
to scold
Spagnolo
pelear,
reñir
Italiano
diverbiare,
bisticciare,
sgridare,
redarguire
Tedesco
streiten,
schelten.
contierràre , vrb: cundierrare,
cuntierrare Definizione
istare a cuntierra, chistionandho de calecuna cosa ma chentza èssere de acordu, èssere o fàere unu pagu a gherra, a gherrígiu
Sinonimi e contrari
arremproare,
batacollai,
matanare
/
certai,
pletare
Frasi
canno la leat a cundierrare no la finit piús ◊ no si podet cundierrare cun su piús forte ◊ as passadu su tempus contierrendhe cun su tichírriu de sos porcos
2.
su cristianu est cuntierradu cun sentidos contràrios
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contester
Inglese
to deny,
to dispute
Spagnolo
protestar
Italiano
contestare,
disputare,
polemizzare
Tedesco
bestreiten,
streiten.
peleài, peleàre , vrb: apeliai,
peliai Definizione
pigare pelea, matana, apeleu, múngia faendho cosa; istare a perrica abbetiandho po calecuna cosa chi si bolet
Sinonimi e contrari
fadiae,
ghimallai,
matanare,
penai,
trumentai
/
apiliare,
pedie
Frasi
o Gesús santu ahi peleadu cantu as pro a mie! ◊ die e note peleo pro sas munzas chi mi leo ◊ za ndhe at peleadu, sa zente, de fàmine, in tempos de gherra!…◊ cantu pensas e faghes e peleas det a sa morte tua terminare ◊ pro èssere abberu ómine, unu depet peleare: sinono it'ómine est?! ◊ a peleare macos bi cheret passéntzia meda ◊ e chie bi la faghet a peleare tota vida zente dorta?!
2.
est de diora peliendi po dhi bendi sa domu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
combattre,
se fatiguer,
demander avec insistance
Inglese
to fight,
to worry oneself,
to ask insistently
Spagnolo
pelear,
pedir con insistencia,
instar
Italiano
combàttere,
affannarsi,
chièdere con insistènza
Tedesco
kämpfen,
streiten,
sich abmühen,
sich ängstigen,
um etwas bitten (eindringlich).
perricàre , vrb: pirrighiare Definizione
istare a perrica, abbarrare foedhandho, o faendho cosa puru, a su tira e tosta, donniunu abbetiandho po s'arrexone sua; andhare conca a pitzu, in pesada
Sinonimi e contrari
cuntrastare,
liticare,
pletare
/
alciare,
ampiai,
pigare
Frasi
ite importat perricare? pro chi bates montes apare no lu cunsighis s'intentu (P.Mossa)◊ za ses un'ora perrichendhe chi cheres cussa cosa…: toca, bae e leadila, gai mi lassas in pasu! ◊ mancari perriches, catecantu no lu bogas dai su surcu sou! ◊ no perriches su tortu!
2.
dae domo de sa mama fit perricau a un'àtera domo ◊ sa caminera est a petorru e cheret perricada chin passéntzia ◊ no lia fachet prus a perricare sas andhatas de sa cussorja ◊ dae su milli e otighentos novanta oto est perricandhe sas carreras de sa vida (G.Brocca)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chamailler
Inglese
to contend
Spagnolo
contender,
obstinarse
Italiano
contèndere,
ostinarsi
Tedesco
streiten,
darauf bestehen.
pletàre , vrb: pretai,
pretare 1,
pretari Definizione
èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri
Sinonimi e contrari
certai,
curiai,
liticare
Frasi
chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu
2.
su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se disputer,
plaider
Inglese
to quarrel
Spagnolo
litigar,
pelear
Italiano
èssere in lite,
litigare,
contèndere
Tedesco
mit jdm. in Streit geraten,
streiten.