Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbamàre , vrb Definitzione fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene) Sinònimos e contràrios acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, ammeschiare, atazare, ingamai | ctr. iscrobai, stallai Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir, agréger Ingresu to aggregate, to put in a herd Ispagnolu unir, juntar Italianu aggregare, formare un branco Tedescu angliedern, eine Herde bilden.

acedhàe, acedhài , vrb: achedhare Definitzione fàere a chedha, sa chedha, betare a unu, pònnere totu impare Sinònimos e contràrios abbamare, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, arretolare, atropare, atrumare, ingamai | ctr. irgrustiare, istagiai Frases sos sirbonedhos imparabant a si achedhare si bi aiat perículu ◊ acedha totu is brebeis angiadas! ◊ mundhat su furru cun iscobiles de narbutza achedhados e astrintos cun filuverru in pitu a su furcone 2. is cumpàngius si acedhant e torrant a girai de una ruga a s'àtera 3. fiat meda sa genti acedhada acanta de s’ostaria, castiendi ◊ pillonis acedhaus… annada mala! Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir Ingresu to aggregate Ispagnolu unir, juntar Italianu aggregare, abbrancare Tedescu eine Herde bilden.

acumonài , vrb: acumonare Definitzione arregòllere o pònnere totu impare, totu a unu (bestiàmene, àteru), a cumone; giare su bestiàmene a contivigiare a mesu pérdia e a mesu badàngiu, a mesapare; su si pònnere impare Sinònimos e contràrios aggregare, assotziai Frases parte de sas abbas de cussu riu est intubbada: su restu est acumonada pro abbare campos e frutales ◊ si boleis guadangiai de prus, acumonaisí in sotziedadi! Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir Ingresu to aggregate Ispagnolu juntar, poner en común Italianu aggregare, méttere in comune Tedescu zusammentreiben, Vieh in Halbpacht haben

afiotàe, afiotàre , vrb Definitzione fàere a fiotu, a chedha, pònnere impare duas o prus personas o animales Sinònimos e contràrios apubulare, atropare, atropedhare, atrumai | ctr. ispàlghere, ispartzinai Frases fint sete famíllias chi si sunt afiotadas in su matessi zassu e fatu ant una bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grouper, réunir Ingresu to group, to gather Ispagnolu agrupar Italianu raggruppare, riunire Tedescu gruppieren, versammeln.

assortài, assortàre , vrb Definitzione fàere una sorte, un'issorta, una chedha, pònnere impare Sinònimos e contràrios acolondrare, acorrae 1, acorralai, assodhiri, assortí, assortillai Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir Ingresu to gather Ispagnolu juntar Italianu riunire Tedescu sammeln.

assortí , vrb: assortie, assortire, assortiri, assultire, sortire Definitzione fàere un'assorte, pònnere impare; nau de gente, aunire, atobiare, bènnere, o fàere atobiare a su matessi logu; nau de calecunu male, bènnere, lòmpere, ingòllere / zente assultida e de malas intrànnias = regortorzos e malos, aproviaus; èssere male assultidu = unu chi benit de fora, aproviau, pagu aggradéssiu Sinònimos e contràrios assodhiri, assortai, assortillai / abbogiare, acodie, acorrae 1, addopare, aproghilare, assèndhere, ghirare / bènnere, capitare Frases bi tenzo duas berbeghes assortidas e no si cumprendhet de chie sunt ◊ ndi at assortiu su tallu ◊ cussos avassos cherent assurtidos a un'isterzu ◊ apo assultidu sas bacas a inoghe ◊ totus cussus sentza de trabballu chi assortant a pratza de crésia! 2. no as a assortie candho ti at a pigae fàmene? ◊ chi is cuntzilleris no fetzant de mancu de assortiri ◊ no tzerrist, ca assortit genti! ◊ a innòi assortit sa genti po chistionai ◊ assultimus a s'oru de su prochile ◊ assortei unu momentedhu ca intendeis! 3. stau ca ndi dh'assortit sa tubbercolosi! ◊ cussa mexina dhi serbit candu dh'assortit su daori de brenti ◊ a su póveru l'assurtit una ruta fintzas in su paris ◊ gei no at a assortí sa calentura a tui puru?!…◊ pessanne a cantu li fit assortitu li fit assénnitu s'ingadhintzu 4. cussu est un'assurtidu, solu fizu de tita! Tradutziones Frantzesu rassembler, réunir Ingresu to assemble Ispagnolu reunir, juntar Italianu adunare Tedescu zusammenrufen.

assotziài, assotziàre , vrb Definitzione fàere un’assótziu, su si pònnere impare po fàere calecuna cosa a cumone Sinònimos e contràrios acumonai Tradutziones Frantzesu réunir Ingresu to associate Ispagnolu asociar Italianu associare Tedescu vereinigen.

camedhàre , vrb Definitzione acapiare, giúnghere apare, pònnere impare; atzapulare, cosire su camedhu o atzàpulu a unu trastu Sinònimos e contràrios collegai | ctr. iscrobai Frases los ant camedhados totos duos apare 2. sos caltzones los gighiat camedhados e tapulados finas a no bi àere trama de su sestadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu relier, réunir, assembler Ingresu to join Ispagnolu unir, enlazar, conectar, conexionar Italianu collegare insième Tedescu verbinden.

colloíre , vrb Definitzione unire, atobiare a su matessi logu / èssere, o esser colloitu, musca e malandra = comenti est sa musca cun sa liaga, sempri apitzus, sempri impari Sinònimos e contràrios assortí, pinnicai Frases ómines de campu e de vidha, colloitos in sa sede de su comitatu agràriu, detzidint de nche secare sa chestione ◊ tzente manna, pitzinnos e figliutina meta nch'essint e si colloint in sa pratza 2. bidetilos, colloitos musca e malandra! Tradutziones Frantzesu réunir Ingresu to gather Ispagnolu reunir Italianu radunare Tedescu versammeln.

pinnicài , vrb: pinnicare, pinnigai, pinnigare, prinnigai Definitzione foedhandho de orrobba o àteru deasi a pígiu largu meda o cosa longa, pònnere o fàere a dópiu (o de prus puru) po dha chistire bene (o trantzire po àteru); foedhandho de gente (o fintzes de bestiàmene), bènnere apare, arregòllere, atobiare totu a unu matessi logu po si agatare impare; foedhandho de cosa, arregòllere impresse a unu muntone o totu impare po dha chistire, po ndhe dha pigare (o fintzes furare) Sinònimos e contràrios ancujare, collire, dòrchere, furai, imboligare, leai / pigiare 1 / ammuntonare, aunire, remonire | ctr. istirai Maneras de nàrrere csn: pinnicau che susuja = fatu a unu gantzu; pinnicai a dua pilla, a tres, a cuatru pilla = a pizos; pinnicaisí a crutzu = ritiràresi, istaresindhe in domo asseliadu; pinnigai bàchilis e bachilitus = pinnigare sos cosinzos, pinnigare totu (e andharesindhe) Frases innòi tocat a si pinnicai a fundu de còscia po no s'isciundi ◊ custu ferru cheret pinnigadu in duos ◊ mi pínnigo che una colora ◊ at pinnicau sas funes in corros a sos boes ◊ is undas currendusí apari si pinnicànt a cuadhus mannus ◊ sos letolos netos cherent pinnigados e remonidos 2. cun d-unu bandu iat pinnigau totu is sardistas ◊ si funt pinnigaus a tres a tres ◊ in sa pratza si dhui pinnigat genti po arrexonai de dónnia cosa ◊ su bentu pinnicat sa folla ◊ est tempus chi is sannoricus pinnighint a tundu! ◊ pínniga totu dae sa mesa! ◊ sa zente fit pronta a si pinnicare ◊ iant pinnigau perda po dha tirai a issu ◊ s'arrennegu si dhi fut pinnigau in su coru 3. mi che ant pinnigadu totu su chi tenia ◊ su diàulu ti nche pínnichet! ◊ ue colat cussu, àpida sa cosa e pinnigada, faghet! 4. at a èssiri a bí a chini bincit: crei ca cuncunu de cussus si pinnicat a crutzu! Tradutziones Frantzesu plier, réunir Ingresu to fold, to gather Ispagnolu doblar, reunir, juntar Italianu ripiegare, radunare Tedescu falten, versammeln, zusammentragen.