àndhas , nf: àndhia,
àndhias,
àndia,
àndua Definitzione
genia de aparatu a pigare is santos chi bogant in crufessone: duos murales aunios de unu retàulu, chi andhet bene a dhu pigare in bàtoro (prus che àteru a codhu)
Sinònimos e contràrios
letera,
létia,
peàngela,
piàngia,
prana 1
/
panteus
Maneras de nàrrere
csn:
èssere o pònnere in àndhia = portai in panteus, coment'e candu si portant is santus in prucissioni, allirgus, cument'e in festa; leare in àndhias = manera de leare a unu in duos faghíndhelu sere subra de sas manos intradas apare (cun d-una manu si aferrat s'àteru brussu, cun s'àtera unu brussu de su cumpanzu)
Frases
Gesús iat nau a su màrtiru: Pesadindi, piga s'àndia e torra a domu tua! (Ev)◊ dh'iant betiu is malàidus in àndias ◊ in portessione leant su santu in s'àndhia
2.
su binu niedhu de tiu Bustianu los ponzeit in àndhias ◊ est in àndhias, de sa cuntentesa!
Ètimu
spn.
andas, andias
Tradutziones
Frantzesu
chaise à porteurs
Ingresu
sedan (chair)
Ispagnolu
silla de manos
Italianu
portantina,
barèlla
Tedescu
Tragbahre.
cadíra , nf: carida,
carira Definitzione
genia de mobbília po cicire, artighina, a bàtoro peis e cun is palas
Sinònimos e contràrios
cadrea
Maneras de nàrrere
csn:
sètziri a c. = sere in cradea; sèdere in punta de cadira = a orighedhu, in s'ata; bènniri (o andai, èssiri) a c. sétzia = pònneresi deretu a manigare (o àteru), chentza fàghere nudha pro ndhe ammanitzare, andhare a faina fata; pigai a unu a cadiredha santa, a (o in) pala cadira, o a pala cardiga = zúchere a càtara, sétidu subra de sas manos intradas apare de àteros duos; c. de bratzus = a bratzos (pro arrumbare sos bratzos); aturai che Annica chentz'e c. = furcadu, ingannadu; cadiredhas = una creze de cambaredha minuda chi impreant fintzas pro aesca sos piscadores
Frases
pícadi sa cadira e sede! ◊ at postu is cadiras totu a ingíriu de sa mesa ◊ parit cadira de paraímpiu, totu iscosciada!◊ is pipias furint giogandho cun is cosas chi si faent in domo, a pículas, cun is pipias de tzàpulu e faiant is telàrgios cun is cadiras po giogare a tèssere
2.
est chi dèu apu portau ciorbedhu, si no iast fatu su chi boliast prima de ti cojai e femu aturara che Annica sentza de carira! ◊ séditi bene, che in domo tua, chi ses sétia in punta de cadira!
3.
cussa est genti chi est a cadira sétzia!
Terminologia iscientìfica
mbl
Ètimu
ctl.
cadira
Tradutziones
Frantzesu
chaise
Ingresu
chair
Ispagnolu
silla
Italianu
sèdia
Tedescu
Stuhl.
cadrèa , nf: catrea,
cradea,
cradera,
cratea Definitzione
trastu, genia de mobbília po cicire, artighina, a bàtoro peis e cun is palas / min. cadreedha, cadreighedha, craderedha; genias de c.: fissa, a fórtighe (cun is peis intraos apare a scéscia cun assaedhu e su paris de artzare apalas, pertitindho deosi de dha serrare e chistire in pagu logu)/ portare a unu a palagadrea, a càtara, a catra = pigai a unu a cadiredha santa, a (o in) pala cadira (o a pala cardiga, a cadir’e oro), sétidu subra de sas manos de àteros duos intradas apare
Sinònimos e contràrios
cadira
Frases
lèadi sa cadrea a ti sere! ◊ so andhadu a domo sua ma no mi at porridu mancu sa cadrea! ◊ si nche pesat dae sa cratea inuve est séitu
2.
mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere!
Terminologia iscientìfica
mbl
Ètimu
ltn.
cathedra
Tradutziones
Frantzesu
chaise
Ingresu
chair
Ispagnolu
silla
Italianu
sèdia
Tedescu
Stuhl.
cadreòne , nm: cadregone Definitzione
cradea manna, mescamente de unu logu comente est una crésia, unu tribbunale, inue cicit un'autoridade
Sinònimos e contràrios
cadirone,
cadreatu,
cadreolu
Tradutziones
Frantzesu
chaise haute
Ingresu
big chair
Ispagnolu
silla grande
Italianu
seggiolóne
Tedescu
Lehnstuhl.
cadrigòni , nm Sinònimos e contràrios
cadirone,
cadreatu
Tradutziones
Frantzesu
chaise haute
Ingresu
big chair
Ispagnolu
silla grande
Italianu
seggiolóne
Tedescu
Lehnstuhl.
sèdha , nf Definitzione
genia de trastu chi, cun isterrimentu modhe asuta, si ponet in pitzu de s'ischina de molentes e cuadhos po dhue pòdere cicire ccn. o fintzes pònnere càrrigu; genia de iscannu fatu cun d-unu truncu, pedra ue si ponet su casidhu; tretu unu pagu in paris in cúcuru de monte, sa parte prus arta de unu logu; in cobertantza, pesu grae o chistione mala a padire / min. sedhitola / partes de sa sedha: s'arcu de ananti, s'arcu de asegus, sa conca (su tretu prus artu de s'arcu), sa coberta (pígiu de pedhe o àteru chi ammontat is travedhas e andhat de un'arcu a s'àteru), su petorali, sa cingra (po firmare sa s. a su dossu de s'animale, in bentre acanta a is cambas de ananti), sa retranga (de s'arcu de daisegus a suta de sa coa), s'istafa (a una parte e àtera), is trantzilleris (genia de codriolas po apicare calecuna cosa), is coscinus / itl. dòsso (di strada) = sedha
Sinònimos e contràrios
sedhatza,
sedhone
/
cúcuru,
frunchizolu,
monticru,
sedhile
Maneras de nàrrere
csn:
pòniri sa s. = issedhare, sedhai; pigai sa s. a un'animali = catzare, falare, leàreli sa sedha; s. de càrrigu = sedhone, sedhatzu; non baliai sa s. = no baliare brullas, ofesas; non si dha podit pigai cun su cuadhu e si dha pigat cun sa s. = (pro un'ofesa o unu dispiaghere) no podet fàghere nudha a chie ndhe tenet curpa e si ndhe pagat cun àtere, cun chie podet; falare che sedha (nadu de frastimu, irrocu) = andhare bene meda de fàghere efetu; falare una sedha a ccn. = tènnere dannu, malasorte; sas sedhas de su carru = su letu o fundhu de su carru; sedhedha = creze de temperedha; drommire sedha sedha = in campu abbertu, chentza acotu perunu
Frases
chei sos àteros cadheris, curriat su poledhu a sa nuda, chene sedha ◊ si pinnigànt otu o dexi giòvunus a cuadhu, sedha e istafas curtzas ◊ calicunu de sos cadhos at segadu sa cringa e pérdidu sa sedha
3.
sa robba si ch'est corcada in sa sedha ca bi tocat bentighedhu friscu ◊ a sos pisedhos de iscola che los pigaiant a ispassu a sa sedha de cunventu ◊ fiat coranta annus ingunis, in cussa sedha de monti
4.
bai ca cussa sedha dèu no mi dha lassu pònniri! ◊ si nos falat cussa sedha, de nos cumandhare sos mandrones, istamus friscos, mih!…◊ candho fut betada cussa sedha gei dhi costàt a si che dha tirare!…(A.Barra)
5.
sa maledissione chi li ant iscutu li est falada che sedha ◊ ca no binchet su cabadhu matzucat sa sedha!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Sedda
/
prb:
a cuadhu friau sa sedha dhi pítziat
Ètimu
ltn.
sella
Tradutziones
Frantzesu
selle,
colline
Ingresu
saddle
Ispagnolu
silla,
colina
Italianu
sèlla,
còlle,
collina
Tedescu
Sattel,
Hügel.
sedhòne, sedhòni , nm Definitzione
genia de trastu chi, cun isterrimentu modhe asuta, si ponet in pitzu de s'ischina de molentes e cuadhos po dhue pòdere cicire ccn. o fintzes po dhis pòdere pònnere càrrigu: est prus mannu de sa sedha e prus che àteru sedha de càrrigu (po cosa)/ partes de su s.: arcos (de ananti e de apalas), tàulas o travedhas (incasciadas e punciadas in is arcos), trotzas (genia de cannedhos intraos unu a cad'ala in is arcos); s. a ferros: genia de s. cun d-unu ferru a U a cad'ala, cun is puntas intradas in sa parte prus bàscia de is arcos, de pòdere apèrrere e carriare cosa (is puntas de su ferru, bullonadas a s'arcu, arreschent in sa travedha prus bàscia)
Sinònimos e contràrios
issedhone,
sedha,
sedhatza,
sedhinu
Frases
falare o catzare su sedhone a s'àinu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Seddone
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bât,
selle
Ingresu
saddle (pack-)
Ispagnolu
silla,
basto
Italianu
basto,
sèlla
Tedescu
Packsattel,
Sattel.