Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aradróxu , agt: aratóriu, aratorju Definitzione nau de terrenu, chi est de campu, po laorare, lassau po dhue semenare e fàere su laore; terra bona po arare e laorare Frases is terrenus aradroxus dhus pagant prus pagu de is terrenus de fràbbicu Ètimu ltn. aratorius Tradutziones Frantzesu terre cultivable, labourable Ingresu tillable soil Ispagnolu arable, tierra buena para ser labrada Italianu aràbile, arativo, terréno agrìcolo Tedescu pflügbar, Ackerland.

arèma , nf, nm: aremu Definitzione totu su chi che tragat s'abba candho calat a undha: arena, terra, pedra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu détritus, terre Ingresu rubble, loam Ispagnolu detritos, tierra de arrastre Italianu detriti, terrìccio Tedescu Geröll.

aremadúra , nf Definitzione totu su chi che tragat s'abba candho calat a undha: arena, terra, pedra Sinònimos e contràrios arema Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dépôt alluvional Ingresu alluvium Ispagnolu tierra de arrastre Italianu depòsito alluvionale Tedescu Anschwemmung.

basciúra , nf: bassura Definitzione nau de su logu, prus che àteru unu paris mannu in bàsciu Sinònimos e contràrios afallada | ctr. altura Frases in s'atonzu che falant su bestiàmine a sas bassuras ◊ sa méndhula in sa bassura iscopit prima a fiore ◊ in cussas bassuras de su Campidanu in istiu bi faghet calura forte ◊ in cià basciura de su narboni in bidha dhoi ant fatu su museu archiológicu ◊ in iverru, a denote, est malu peri in Molia, mancari siat in basciura Terminologia iscientìfica slg Tradutziones Frantzesu basse plaine Ingresu lowland Ispagnolu hoyada, tierra baja Italianu bassura, bassopiano, depressióne Tedescu Niederung, Tiefebene.

brundajàna , nf: brundaxana Definitzione genia de erba marigosa, erba de isprene, connota coment'e bona po passare is callenturas Sinònimos e contràrios brundajò, brundariana, brundedha, brundina, sintàula / cdh. brunzedha Terminologia iscientìfica rbc, Centaurium erythraea, C. maritimum Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu centaurée Ingresu kind of gentianacaea Ispagnolu hiel de la tierra, hierba pepedorrera Italianu biondèlla Tedescu Tausendgüldenkraut, Fieberkraut.

crodína , nf: crudina, crudine, crudinu Definitzione terra crudina, làngia meda e tostada (terrenu incruau), terra annigrina mai trebballada e po cussu tostada meda Sinònimos e contràrios annicrinu / caldaja, raschinarzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terre compacte Ingresu hard soil Ispagnolu tierra compacta Italianu tèrra sòda Tedescu fester Grund.

tèrra , nf Definitzione su pianeta chi sustenet s'umanidade, logu de s'istória de s'umanidade, atesu de su Sole unos 150 milliones de chilòmetros, de forma tundha a bisura de bòcia; parte de su pianeta chi essit fora de is abbas distinta in paris, costeras, montes, ispartzia in continentes e ísulas, inue creschent matedu e animales, nau mescamente in su sensu de istérria, logu de pòdere medire de longària e largària, mannu e chentza làcanas o fintzes (oe mescamente) ispartziu in istados segundhu sa gente chi dhue faet abbitu, dhue bivet o ndh'est mere, e a orrugos piticos po su prus de propiedade privada, possessos; materiale, orroca isfata, fata a farinos, a pruine, ammesturada in pitzu, su pígiu de fora, cun materiale orgànicu a tales de dha pòdere trebballare e prantare, semenare, distinta in calidades segundhu comente e de ite fut s'orroca isfata / is movimentos de sa Terra pianeta: movimentu de rodiamentu (in sensu antioràriu), de rivolutzione (a inghíriu de su Sole), de traslatzione (totu impare cun su Sole e is àteros pianetas de su sistema, in sa galàssia) Sinònimos e contràrios mundhu / locu 1, terrenu / terraminzu | ctr. aera, celu, mare Maneras de nàrrere csn: t. manna, terravrimma = continente; Terrasanta = sos logos ue est nàschidu e at preigadu Cristos; arrogu o bículu de t. = terrinu, istérrida de pagu tretu marcada cun làcanas; t. crua = annigrinu, terrenu chentza trebballau; t. búida = terrinu líchidu, chentza semenadu; terras manixadas = triballadas, ammanitzadas pro sa laorera de s'annu benidore; t. prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; unu moi de t. = terrinu ue bi cabet unu tantu de sèmene (unos 45 litros); t. abbenada = benatzu, logu bassu, paris, ue bi sumit abba; t. de pauli = logu a fossu ue bi abbarrat s'abba apojada; t. imbriaga = balla balla de abba de su pròere a tropu; lassai istirai sa t. = candho at própiu, lassare asciutare, chi sa terra suspat bene s'abba; t. matzosa = tropu gàrriga pro andhare bene a l'arare; andai terra terra = a paris a terra, chentza si ndhe supesare de t. (es. comente andhat sa colora), bassu, chentza si ndhe pesare meda in artu, ma fintzas solu caminendhe in t., chentza colare in mare e ne in sas aeras; èssere terra terra = a paris a terra, a su matessi paris de sa carrela; ghetai o betare a t. = batire a malu tretu, a puntu malu de debbilesa, de poberesa (nadu de s'ànimu: isarcare e dispiàghere meda, de no àere gana de nudha), arruinare; t. grussa, russa = chi est totu t. fintzas a fundhu meda chentza agatare roca; t. betada = terra móida, carrada de aterue (pro cussu no solu diferente ma fintzas prus pagu frimma); t. de istrexu = bona pro fàghere terralla; t. tuva = isorta, lébia, fatia, frúscia; t. túvula = creze de terraminzu biancu; t. de bonu manizu = bona a triballare; t. de bonu farigu = a matza de castàngia, isorta che farina, fatia, muntonili; t. tosta, mala a triballare = caldaja, crodina; t. màini = terra forti, grassa, niedha e apicigosa; t. luzana = terrasanta, maremundhu, terra muza, t. màini etotu, ma fintzas prus crara, unu pagu rujonza; t. istasia, làngia = terra romasa, totu renatzu, cun zara meda, de colore rujonzu; t. carcinaxa = bianca, carcària; t. luatza = chi paret bona, ma est metzana; t. matroxina = terra isorta, che farina fintzas si est sassiada de abba; t. braxa = a tretos bianca e a tretos niedha, bona a triballare; t. de coru = terra bona pro fàghere isterzu, sa de mesu de sa cava; t. serbéstia (srebéstia) = terra prus rassa, sa chi in sa cava si agatat subra sa t. de coru, de meschiare paris pro fàghere terralla; torrai t. a una mata = assacarrare, ammuntonàreli terra acurtzu a su truncu; t. de… (+ nm. de cosa chi bi creschet)= terra ue bi faghet meda su…, totu leada de…; pumu de t. = patata; èssiri ghetau, ghetaisí a sa terra mala = (nadu de ccn.) èssere mandronatzu, fàghere su mandrone, ammandronàresi; comente falat t. falat coro = su dispiaghere puru s'irméntigat; torrai a pei in t. = bènnere in bisonzu, torrare de ricu a póveru, cumandhare prus nudha; èssiri cun is ogus in t. = a chiza bassa mescamente pro birgonza, duritu; no apodhat mancu a t. (nadu de idea, cosa chi si cheret, chi si narat) = no andhat bene in nudha, no tenit sétiu; póveru in t., apodhau, pitzicau a t.= póveru meda, chentza interessu nudha, de peruna zenia, tènniri sa terra a isterri e su celu a coberri; leàresi sas terras de su Paba = istèrreresi meda, leàresi o chèrrere tropu logu; tocai t. = lòmpere a carchi portu, falare a terra (nadu de chie andhat in mare, in sas aeras); tocare a t. = lòmpere a terra, èssere tochendhe in terra (nadu de cosa apicada); èssere in t. = pesadu dae letu Frases sa Terra est tundha e si moet a inghíriu de su Sole in tempus de un'annu ◊ su santu chi ti at fatu in su mundhu e in sa Terra! ◊ in sa Terra bi at locu pro totus 2. candu Gesugristu fut in terra giràt cun is apóstulus ◊ su sardu est sa língua prus fuedhada in terra de Sardigna ◊ is disterraus funt fuius de sa terra insoru ◊ tocat a seberai capitanus bonus e vascellus lépidus po fai passai mari a is Sardus e tocai terra in portus segurus ◊ sa Sardínnia tenit terras bonas po lori, ortalítzias, binzas, ortus e pasturas ◊ at fatu a càmbiu una terra de campu pro una pranta de domos in bidha ◊ totus cussas terras funt andadas a acabbai me in manus de una pariga de proprietàrius (A.Garau)◊ at furriau su sacu a buca a terra ◊ sos fogos in Sardinna parent postos che in terra de neune 3. pro aparisare unu fossu bi ant betadu palas de terra ◊ fiat terra de istruvina, sicorrada ◊ in sos tretos ue est totu terra betada, s'istrada at afalladu ◊ sa terra est falada, cun totu s'abba chi at fatu ◊ est terra de sassu rujonza ◊ si proet meda sàssiat sa terra ◊ is terras grussas tenint abbisóngiu de èssi cotas de sa cilixia ◊ de terra semus fatos e a terra torramus 4. candho bido a babbu imbreagu ndhe apo sa cara in terra ◊ sunt dommedhas terra terra ◊ dhus as sempri portaus in pranta de manus, a fillus tuus: chi fut in cosa no dhus iast lassai tocai a terra! (A.Melas)◊ calincunu fiat cun is ogus in terra, bregungiosu ◊ a Sant'Antiogu si andhat terra terra mancari ísula siat, ca bi est su ponte ◊ a mengianedhu ses in terra apenas faet nea Sambenados e Provèrbios prb: terra de prunitza, terra de terditza ◊ chini no iscít papai in pratu papat in terra Ètimu ltn. terra Tradutziones Frantzesu terre Ingresu earth, land, soil, ground, world, country Ispagnolu tierra Italianu tèrra, campo Tedescu Erde, Boden.

terravrímma , nf Definitzione terra manna (ma fintzes una parte) inghiriada de ocèanos, deasi manna de si dhue pòdere agatare totu is climas Sinònimos e contràrios continente, terramanna Frases lah chi no ti addibbit su rei candu torras a terravrimma! Tradutziones Frantzesu terre ferme Ingresu dry land Ispagnolu tierra firme, continente Italianu terraférma Tedescu Festland.

tramàdighe , nf Definitzione bobboi chi ponent a esca po cassare su pische Sinònimos e contràrios tramarígia Tradutziones Frantzesu ver d'eau Ingresu sea-mouse, nereid Ispagnolu afreza, bayo, lombriz de tierra Italianu afrodite, nerèide, bruco di mare, ésca di fango Tedescu Borstenwurm.