budhidúra , nf Definitzione
su budhire, su fàere budhire; su pònnere in giru calecuna nova, calecuna chistione / una b. de abba = abba chi si moet coment'e budhindhe
Sinònimos e contràrios
budhimentu,
budhinzu,
budhionzu,
budhoria
Frases
su cafè unu tempus lu faghiant a budhidura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébullition
Ingresu
boiling
Ispagnolu
ebullición
Italianu
bollitura
Tedescu
Sieden,
Kochen.
budhiméntu , nm Definitzione
su budhire; fintzes movimentu, tréulu
Sinònimos e contràrios
budhidura,
budhoria,
iscróchinu
Maneras de nàrrere
csn:
b. sullenu = budhimentu pàsidu, a fogu lenu; su b. de s'àxina = incubonadura
Frases
gheta unu pagu de àcua a sa pingiada po firmai su budhimentu o abàscia su fogu ca aspetaus unu pagu a nci ghetai is macarronis!
2.
sciera totu su budhimentu de sa genti
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bouillonnement
Ingresu
boiling
Ispagnolu
ebullición
Italianu
bolliménto
Tedescu
Sieden,
Kochen.
budhínzu , nm Definitzione
su budhire, su istare budhindho
Sinònimos e contràrios
budhimentu,
budhionzu,
budhoria
Frases
su labiolu de sa peta fit budhendhe a bumbuglione e s'intendhiat s'ischimuzu de su budhinzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bouillonnement
Ingresu
boiling
Ispagnolu
ebullición
Italianu
bolliménto
Tedescu
Sieden,
Kochen.
budhiónzu , nm Definitzione
su budhire, su istare budhindho
Sinònimos e contràrios
budhidura,
budhimentu,
budhoria
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébullition
Ingresu
boiling
Ispagnolu
ebullición
Italianu
bollitura
Tedescu
Sieden,
Kochen.
còchere , vrb: còere,
còghede,
còghere,
coi,
còiri,
cori 3 Definitzione
pònnere in su fogu (o in àteru chi faet su matessi efetu) cosa po dh'aprontare a papare, a manera de essire modhe e de sabore diferente, prus bona a digirire (ma manigiau a solu bolet nàrrere fàere sa cota de su pane); cufetare genias de papares cun s'aghedu; abbruxare calecuna essidura po dha sanare; lòmpere, cumprire de frutuàrios a puntu de èssere bonos a papare (prus che àteru is chi càmbiant colore meda); fàere cambiare o àere dannu po curpa de calecuna cosa o de ccn.; rfl. bufare binu o cosas cun àrculu a tropu a puntu de no atinare bene cun bene / pps. cotu; ind. pres. 1ˆ p. sing. dèu cotzu, deo cogo; ind. imp. 3ˆ p. sing. codiat, cuèt, 3ˆ p. pl. cuenta; ger. codendi, coenno, coghendhe, coghindhe
Sinònimos e contràrios
acoghinare,
arrustire,
budhire,
ciòmpere,
crompire,
imbreacare
Maneras de nàrrere
csn:
còchere, còiri in su fogu; intrai in coi = comintzare a còghere; cotu a sole (nadu de carchi frutuàriu rutu a terra) = anniedhigau de su soli forti; còiri a lissu (o a budhiu), còiri arrustu, a colori de òru, a sullenu; còiri a fogu pàsiru = a fogu lenu; ómini malu a còiri = de malu cotu, chi no bi cazat, chi est malu e no si currezet; còiri de ccn. cosa = ischedhare, iscrammentai; domo de còghere = aposentu inue bi est su furru pro sa cota de su pane; palas de còghere = palas addatas, ladas meda e a màniga longa, pro che betare su pane in su forru a còghere; còiri su coru a ccn. = ammodhigare su coru, pàrrere làstima
Frases
sa tratalia est cuncordada e istaus pagu a dha còere!◊ stau ca allomíngiu su fogu e mi cotzu custus sintzigorrus ◊ a sa mulleri dh'at agatada codendi macarronis ◊ sa sartitza si cufetat cun aghedu, ca la coghet ◊ a mesudie nos coghimus sa peta ◊ issa est sa mellus codendi petza de pudha ◊ custa cosa si dha coghius ◊ is boveris issu dhus coit a lissu cun allu e sabi ◊ mamma est coghendhe unu pagu de tataliu in s'ischiscionera ◊ sos de domo oe sunt coghindhe ◊ a mamma tua no la chirches ca ch'est tota die coghindhe
2.
sa ua coghet in cabidanni ◊ po santu Rafieli coit sa mura de arrú ◊ bi at figu chi coghet in tríulas ◊ si fit istadu in bassura su frutuàriu aiat cotu premediu ◊ cun custu sole forte sa figu si ch'est cota in pagas dies ◊ sa síndria est intrendi in coi
3.
bi at essidas chi sunt de còghere
4.
tatza como e tatza posca, si sunt mesu cotos ◊ isse bufat ma daet tentu de no si còghere
5.
no ti ndi ses cotu de su refudu de cussa fémina?!…◊ no mi coint is malis allenus ◊ tui a totus aporris, totus ti coint su coru!
Sambenados e Provèrbios
prb:
candu su pòberu est prontu a coi, ndi dhi arruit su forru…
Ètimu
ltn.
cocere
Tradutziones
Frantzesu
cuisiner
Ingresu
to cook
Ispagnolu
cocer
Italianu
cuòcere
Tedescu
kochen.
cochidúra , nf: coghidura Definitzione
su còere sa cosa; lompimentu de is frutuàrios o manera de fàere calecuna cosa chi faet a còere; su bufóngiu a tropu de cosa cun àrculu
Sinònimos e contràrios
cochintzu,
cotua,
coimentu
/
cota
/
cumpridura,
lompimentu
/
aciumu,
cochera,
coichina,
cotóbbia,
imbreachera
2.
ne bogat su frammentalzu chi aiat regoltu de s'àtera coghidura, dh'ammódhigat in abba e dhi amméschiat unu pagu de farina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cuisson
Ingresu
cooking
Ispagnolu
cocción
Italianu
cottura
Tedescu
Kochen.
cochinàre , vrb: acoghinare,
coghinare,
coginai,
coginare,
coxinai,
coxinari,
cuchinare Definitzione
còere is papares, fàere a papare in coghina, còere sa minestra
Sinònimos e contràrios
còchere,
ghisai
Frases
in domo nostra no bi at mancu una fémina pro coghinare e samunare ◊ soe andandu ca mi tocat a coxinari
Ètimu
ltn.
cocinare
Tradutziones
Frantzesu
cuisiner
Ingresu
to cook
Ispagnolu
cocinar
Italianu
cucinare
Tedescu
kochen.
cochíntzu, cochínzu , nm: coghíngiu,
coghinzu,
coighinzu Definitzione
su còere, su fàere sa cota de su pane; su tanti de sa cosa de còere po papare una borta; su s'imbriagare / unu coghinzu de fae, de basolu, e gai = unu tanti de fà, de fasolu chi bastat po ndi còi una borta (e po su tanti de personas chi dhui papant)
Sinònimos e contràrios
cochidura,
cota,
cotolza,
cotua
/
imbreachera
Frases
tanno ite sont cussas lachedhas de lavontzu e su cochintzu e totu sas àteras fainas?! ◊ duus pòburus funt andaus a s’arxola po domandai unu coghingedhu de trigu
2.
est andhadu a s'ortu e at batidu unu bellu coghinzu de fae
3.
cussos sont contos de cochinzu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cuisson
Ingresu
cooking,
cooking quantity
Ispagnolu
cocción,
porción
Italianu
cottura,
quantità cucinàbile quanto basta per una vòlta
Tedescu
Kochen,
Quantität zum Kochen.
còta , nf Definitzione
su còere, ma pruschetotu su faimentu de su pane e su tanti de trigu chi si faet o fatu a pane (ma podet èssere fintzes de àteru, sèmpere su tanti chi si coet in d-una borta); in cobertantza, su èssere a conca de binu, imbriagos
Sinònimos e contràrios
cdh. apaniugnu
/
aciumu,
cochera,
coichina,
coidura,
cotua,
imbreachera
Maneras de nàrrere
csn:
maghinare sa c. = maghinare su trigu de fàghere a pane totu a una borta; fàghere sa c. de sa chida, de su mese; inforrai sa c.; fai una c. de pani, de pistocus, de amaretes, de carcina; èssere in c. = fendi su pani; zúghere c. = fàghere sa cota de su pane
2.
dónnia cenàbara andara cun ciú cuadhu a bidha po ndi arritirai sa cota de sa cira ◊ sunt fachendhe sa cota de su cocone ◊ custa poverita andhabat semper a zúghere cota chin tantas famíllias ◊ bandheit a su molinu cun sa cota prugada e medida
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cotta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cuisson,
panification
Ingresu
cooking,
baking
Ispagnolu
cocción,
panificación
Italianu
cottura,
panificazióne
Tedescu
Kochen,
Brotbacken.
cotúa, cotúra , nf Definitzione
su còere, unu tanti de cosa a còere, su s'imbriagare
Sinònimos e contràrios
cochidura,
coidura,
coimentu
/
cdh.,
ttrs. cutura
/
coghinzu
/
aciumu,
cochera,
coichina,
cota,
cotóbbia,
imbreachera
Maneras de nàrrere
csn:
c. sullena = a fogu lenu; èssere de mala c. (nadu de unu) = èssiri genti pagu bona; èssiri de c. (nadu de laores) = èssere de bonu cotu; intrare in c. = comintzare a còghere, èssere nessi mesu cotu, nadu de cosa coghindhe
Frases
a cotura incarrelada, aciungi su cundhimentu e lassa acabbai de còiri!◊ si est de cotua, su loi coit mancai no siat ammudhiau in àcua próina
2.
fiat intrau a iscruculliai in domu, cun s'iscusa de una cotura de fà ◊ at fatu unu pani de saba e una cotura de pabassinas
3.
si at pitzigadu una cotura… fit cotu che santu Làzaru! ◊ si at leadu una cotura mancari bella ◊ inoche puru bufamus, ma binu, no comente a bois labadura, chi pro bos cuncordare una cotura no bos la fachet unu gamasinu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cuisson
Ingresu
cooking
Ispagnolu
cocción
Italianu
cottura
Tedescu
Kochen.
coxíbi, coxíli , agt Definitzione
nau prus che àteru de laore, chi est de còere, bonu po còere; chi est de bonu cotu; nau de ccn., chi si lassat pigare comente bolent is àteros, chi adduit tropu a s'àteru
Sinònimos e contràrios
coidore,
coili 1
| ctr.
gremedhu
Frases
loris coxibis sunt totu sos laores bonos a còghere pro sa zente gai etotu comente si collint, chentza maghinados: fae, prisuci, basoludundhu, e gai
Ètimu
ltn.
cocibilis
Tradutziones
Frantzesu
facile à cuire
Ingresu
something to cook,
that is easy to cook
Ispagnolu
para cocer
Italianu
da cuòcere,
che cuoce facilmente,
cottóio
Tedescu
zum Kochen,
einfach zu kochen.