abbolíre, abbolíri , vrb Definitzione nau prus che àteru de leis, óbbrigos, órdines e àteru deasi, su dhos firmare e fàere cessare, bogarechedhos Sinònimos e contràrios annudhai Tradutziones Frantzesu abolir Ingresu to abolish Ispagnolu abolir Italianu abolire Tedescu aufheben.

ampiài , vrb: ampuai, ampuare, ampulai, ampulare, ampullai Definitzione andhare o portare de bàsciu a pitzu, pesare in artu, a logu prus in artu, mòvere a forte, iscutulare e avolotare: ampuare si narat fintzes in su sensu de cúrrere a unu logu, de si incarare a bíere Sinònimos e contràrios acadhai, alciare, apicai, apilicare, apugiai, pigai 1 / isciucai | ctr. cabai, falare Maneras de nàrrere csn: ampulai sa boge = artziare sa boghe, faedhare o leare a boghes coment'e brighendhe; a. a unu a ccn. logu = azuarechelu; ampulai una muneda = imbolare sa muneda in artu lassèndhela rúere a terra a bídere si essit rughe o crastos Frases chi mi nci àmpuat su sànguni a conca, cussu tramasseri mau!… ◊ is prus lébius si ndi ampulànt in artu ◊ àmpula sa cara sentza tímere sas cumpanzas! (I.Porcheddu)◊ s'abba àmpulat dae mare a sas nues ◊ at ampuau is ogus a cara incillia ◊ ampuaminci ca no nci lompu! ◊ cudhu bentu che ampuliàt fintzas sas orrocas! ◊ at saludau a manu ampulada 2. mi seu ampuada ogus a celu Ètimu tts Tradutziones Frantzesu monter Ingresu to rise Ispagnolu subir, levantar Italianu salire, sollevare Tedescu hinaufsteigen, aufheben.

arragòlli , vrb: arregògliri, arregòllere, arregolli, arregòlliri, arregòxere, arregòxiri, arrigolli, recògliere* Definitzione pigare sa cosa, mescamente de terra, e pònnere in istrégiu, in calecunu logu totu impare; arrecire (cosa, gente), pigare una cosa chi giaet àtere; segundhu comente si narat, buscare cropos / pps. arregortu Sinònimos e contràrios acabidae, acoglire, acurumai, bòdhere, bodhire, tòdhere | ctr. fuliai, iscavulai, lassae Frases in custu tempus si arrigollit s'olia ◊ po arregòllere is frores mi at créfiu tempus meda 2. cussas ànimas in pena arregolleidhas Bosu, arriceidhas in sa santa glória! 3. piciochedhus, fei a bonus: labai ca arrigolleis! Tradutziones Frantzesu ramasser Ingresu to pick up Ispagnolu recoger Italianu raccògliere Tedescu aufheben.

collínzu , nm Definitzione su collire cosa, sa faina de arregòllere, bodhire sa cosa mescamente de terra Sinònimos e contràrios acàbidu, acabidinzu, arragota, collia Frases su cullinzu de s'uliba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu récolte Ingresu picking Ispagnolu recolección Italianu raccòlta Tedescu Aufheben.

pesài , vrb: pesare, pessare 1 Definitzione pònnere ritzu, prantau, istrantagiau, artzare in artu, a cara a in artu, o fintzes solu unu pagu de no arresurtare in terra; pigare e trantzire a una bandha, pònnere a una parte, chistire; nau de sa pasta e de su pane cun su frammentu, segare de su cumossu e giare sa forma a su pane, ufrare aghedandho (ufrandho si supesat), èssere a puntu giustu po dhu còere; nau de sa fera, fàere essire, giagarare a manera de dha pòdere bíere e cassare Sinònimos e contràrios arritzare, ficare, fichire, istantargiai / allogae, coltoire, frànghere, pigai 1, transiri 1 / atrafudhai / seguzare | ctr. crocai, imbasciai, incruai, sèdere Maneras de nàrrere csn: pesare unu muru, pesai una domu = fai unu muru, fraigare una domo; pesare una domo in muros = fai is murus de sa domu; pesàrendhe sos pes dae terra = isbodhiaisí, fai debressi; pesare dae maladia = sanai, cummentzai a si ndi pesai de su letu una borta passau su mali; pesàresi su bentu = cummentzai a fai bentu, andai bentu; pesai is ogus = artziare sa crista, sos ogros, arritzare sa conca pro abbaidare prus in artu; pesai su pani ciuetu = sestare, segare a cantos, onzi cantu unu pane (civraxu, cocòi, àteru); pesare abbolotu, burdellu = pònniri certu, fai certai, certai; pesare arta (una chistione) a unu = certaidhu po ccn. cosa, pigaidhu a tzérrius, nàrriri cosa; pesàresi a cantare, pesare una boghe, una batorina, un'otada = cummentzai o ponnirisí a cantai, cantai una batorina, una curba; pesàresi a boghes = ghetai tzérrius; pesàresi fogu = allúiri fogu, cumentzai a s'istèrriri fogu fuiu; pesare a bolare = bolai, andai a bólidu, fai bolai, isperditziai; pesare sa néula, su nie, su fritu = fai passai sa nébida, sa ní, su frius; pesare de renes = istrantaxai, pruscatotu assusai, andai mellus bèni, istai mellus; pesàrendhe sa domo = tènniri contu sa domu, fai su torracontu de sa famíglia; pesare su ballu = fai su ballu Frases no as s'ardire pro ti ne pessare dae su letu ◊ po pesai a susu tocat a fai un'iscala a gradinus de telutzas niedhas ◊ a s'albéschida pesat a s'altura su crapalzu (P.Lavra)◊ su pitzinnu est rutu: pesandhelu! ◊ su muru bene pesadu faghet bellesa e onore ◊ su bentu pesat su pruini a remolinadura ◊ ti apu donau dinai po ti ndi pesai sa domu ◊ pesa a ballare, Muschitedha mia! ◊ chi arruit gei si ndi torrat a pesai! ◊ iat bófidu a ndhe dhi torrare a pesare cussa crésia orruta torrada a unu mògoro de pedra 2. comente agabbas de manigare pèsache totu! ◊ da, pesadechela custa cosa, ca amus fatu! ◊ a sa pipia candu est matuchedha nde dhi pesant is orichinus de prata e dhi ponent is de oro ◊ pesadindhe de inoghe, istrizi ca istrobbas! 3. su pane in zerru istentat a pesare ◊ sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero prima e como fint pesadas ◊ sa pasta no at pesau bene 4. su cani at pesau unu lèpuri, una perdixi ◊ sos canes ant pesadu unu sirvone 5. si essit su sole che pesat sa néula ◊ si andhat bentighedhu tébiu che pesat su nie ◊ si aiat próidu che aiat pesadu custu frizidore ◊ in bidha si pesat unu grandu avolotu contras a Perdixedhu malas trassas ◊ candho pesaiat una boghe isse intumbiat in sas badhes de acurtzu ◊ su tilibirche comente caentaiat sole si pesaiat a bolare ◊ za coitamus a pesare a bolare cussos duos sodhos!…◊ cussu fogu fuidu si est pesadu comogomo ◊ no mi la peses tantu arta ca sinono mi che so andhendhe! ◊ babbu cun Luiginu nci funt torraus a pesai a medau ◊ s'iat pesau unu bentu chi che crocàt fintzes is ogiastos ◊ s'at pesadu nues mannas Sambenados e Provèrbios prb: chie pesat chito faghet zoronada ◊ s'abbisóngiu pesat su béciu a curri Tradutziones Frantzesu se lever, soulever, mêler du levain Ingresu to get up, to leaven, to raise Ispagnolu levantarse, alzar, fermentar Italianu alzarsi, sollevare, innalzare, lievitare Tedescu aufstehen, sich erheben, heben, aufheben, aufgehen.

«« Torra a chircare