Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

allacanàe, allacanài , vrb: allacanare, allecanai Definitzione si narat foedhandho de gente, animales e matas chi funt cédios, lecos, chentza fortza po mancamentu de abba, po immarritzone, o àteru, de erbas e matas chi si che fúrriant o incrubant candho faet bentu forte; trebballare cun afannu, a cantu si dha podet fàere, tribbulare meda, fintzes torrare àlidu a pelea e a sa lestra, assupandho Sinònimos e contràrios acalamai, addormicare, allebigiare, allechiai, ammustiai, caugai, ifrachire, inflachèssiri, irdebbilitare / fritire, muciare / acaogare, afandhare, afauciae, assupai, sufratare Frases su sicori allàcanat erbas e floris ◊ seu totu allacanau de sa basca 2. aia iscavadu sa domo allacanendhe e mi so mortu de manu mia ◊ t'ismermu e ti allàcanu! ◊ ànima e corpus mi at allacanadu lassèndhemi tristu e isconsoladu (S.Baldino) 3. a brincos che la ponzeit in bidha, a limba fora allacanendhe che cane de catza (G.Addis)◊ sos canes fint isterrujados in s'umbra, allacanendhe a limba a fora Tradutziones Frantzesu languir, affaiblir Ingresu to languish, to weaken Ispagnolu debilitarse Italianu languire, infiacchire Tedescu schmachten, ermatten.

arrebbentàre , vrb rfl: arrebentai, arrebentare, rebbentai Definitzione pigare arrebbentu, carda, pelea meda, ma fintzes pigare arrennegu Sinònimos e contràrios apedatzare, iltasire, stragai / arranegai | ctr. pasai Frases a bortas s'ómine si arrebbentat chircandhe su chi no podet acatare 2. candho sa mama l'at dischiu si est arrebbentada e li at fintzas chistionau male (G.F.Sedda) Ètimu ctl., spn. rebentar, reventar Tradutziones Frantzesu éreinter Ingresu to fatigue Ispagnolu reventarse Italianu straccare Tedescu ermatten.

assubentài , vrb: assubentare, assubrentare, assuentai, assuentare Definitzione èssere o fàere a assúpidu, torrare àlidu coment'e chi unu apat curtu; pigare su subentu o fúria bentosa Sinònimos e contràrios acaugare, addemare, atanare, irfodhiare, isalidare, scannai / assubrimare Frases su pipiu fiat assubentendu, cun cudhu sarragu mannu pariat donendu s'úrtimu respiru ◊ est arribbau a su monti assubentendu ◊ fiant assubentendu forti me is pesadas ◊ ses assuentendi ca fiast currendi ◊ si fiat assubrentau e isciopau puru ◊ seu giai assubentendi isceti a su pensamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir poussif Ingresu to become broken-winded Ispagnolu jadear, enfermar de huélfago Italianu ansimare, imbolsire Tedescu keuchen, ermatten.

calamài , vrb: acalamai, calamiai, calemai, callamai, caramai Definitzione calàresi de su sicore, po mancamentu de abba, de fortzas Sinònimos e contràrios acalabiare, allartzanai, allebigiare, allizare, irdebbilitare / ammaculiare, apirchizonare Maneras de nàrrere csn: unu frori caramau, calamiau, follas callamadas = tzédidu, tzédidas de su sicore; c. s'atza = dòrchere, pèrdere s'ata (in suspu, sa capatzidade de s'impònnere, de faedhare) Frases s'est calemada sa mata 2. gopai Giuanni, bosu gei seis de bon'arratza e no si calamat s'atza che gortedhu arruinau! ◊ seu caramada: no tengu balia de nudha, cun cussu pentzamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se flétrir, affaiblir, se faner Ingresu to dry up, to wither, to weaken Ispagnolu marchitarse Italianu appassire, infiacchire Tedescu ermatten, welken.

camulàre , vrb Sinònimos e contràrios acaogare, afandhare, afauciae, allacanae, assupai, sufratare Tradutziones Frantzesu languir, haleter Ingresu to languish Ispagnolu languidecer, jadear Italianu languire, ansimare Tedescu ermatten.

isteniài, isteniàre , vrb Definitzione irdebbilitare, fàere a isténiu, a debbilesa, chentza fortzas, cun prus pagu fortza Sinònimos e contràrios ilghelenire, iltasire, irdebbilitai, istenorare Frases s'abe est reduida a vida isteniada dai sos fogos e dai sas carestias ◊ mancai isteniau de su fàmini, ispítzulat su pani abbellu abbellu 2. est una boghe de fémina a tretos sica e sigura e a bortas isteniada e lena Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu épuiser Ingresu to exhaust Ispagnolu extenuar Italianu estenüare Tedescu ermatten.