abbentài , vrb: abbentare Definition
abbarrare coment'e incantau / abbentare sos pitzinnos = giogai is pipius
Synonyms e antonyms
abbanghelare,
atraucare
/
abbalaucare,
abberelare,
ammadainare,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
ispantai,
scilibriri
Etymon
srd.
Translations
French
être abasourdi
English
to be astonished
Spanish
asombrarse,
pasmarse,
embelesarse
Italian
sbalordirsi
German
verblüfft.
acivíre, acivíri , vrb: atzivire Definition
su bastare cun pagu po fàere cosa meda, nau de cundhimentos o cosas chi si aciunghent a un'àtera po dhi giare una calidade diferente; su bastare de sa cosa a unu bisóngiu, fintzes su frunire unu logu o una domo de su chi dhi bisòngiat
Synonyms e antonyms
achipire,
achivire,
fornire
Sentences
custa tinta atzivit meda: cun custu pagu che apo illatadu totu cussu muru ◊ atzivit un'ira cussu piberonedhu ruju: est bastadu una puntighedha cantu s'ungra pro dare su picante a totu su mànigu ◊ cust'ozu atzivit meda ca sa cosa chi fries no ndh'atzupit nudha
2.
s'ortalíscia pro totu est atzivida ◊ sendhe atzividu de totu, aite a leare s'anzenu?!◊ cosa a papare bi ndh'at pro ndhe atzivire unu ristorante!
3.
a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu
4.
sa domo tantu no la tenet bene atzivida!…◊ tziligherta, espu, fromiga… totus a issuciare pibione naendho chi Deus dhos at fatos pro èssere acividos (A.Barra)
Etymon
itl.
accivire
Translations
French
être efficace
English
to be effective
Spanish
ser eficaz
Italian
èssere efficace
German
ergiebig sein.
acostumài , vrb: acostumare,
costumai Definition
tènnere o àere a parusu, àere s'abbitúdine, s’avesu; giare bonas abbitúdines
Synonyms e antonyms
abbetuare,
abesare,
acomunai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai,
parusare
Sentences
a dí de oi unu tempus acostumaiaus a fai cancuna sciampita puru! ◊ cussu no acostumat a abarrai a giru ◊ dh'apo pretzetadu chi no si atrameset de mi ne torrare a parte de manzanu comente acostumat issu (Z.Porcu)◊ dèu acostumu pagu a fuedhai ananti de genti meda
Etymon
srd.
Translations
French
avoir coutume,
être coutumier
English
to accustom,
to have in use
Spanish
acostumbrar
Italian
costumare,
avére in uso,
èsser sòliti fare,
solére
German
gewohnt sein.
acrodhàre , vrb: aggradhare 1,
aggrodhare Definition
intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere
Synonyms e antonyms
abbuare,
acuae,
ammacionai,
apatai,
atanai
Sentences
si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu
Etymon
srd.
Translations
French
se terrer,
être aux aguets
English
to go back to one's den,
to lie in wait
Spanish
esconderse,
estar alen acecho
Italian
rintanarsi,
stare in agguato
German
sich verkriechen,
auf der Lauer liegen.
addugonàre , vrb Definition
fàere su dugone
Synonyms e antonyms
cumandai,
ghiai
Etymon
srd.
Translations
French
être à la tête,
mener,
guider
English
to lead
Spanish
capitanear,
ponerse a la cabeza
Italian
capeggiare
German
anführen.
aflachiài , vrb: afrachiai Definition
èssere fracu, lenu, débbile, fartare in calecuna cosa, tènnere neghe / afrachiai in sa fidi = àere una fide no tantu frimma, pagu segura
Synonyms e antonyms
ifrachire
Etymon
srd.
Translations
French
être faible
English
to be weak
Spanish
flaquear
Italian
èssere débole,
vacillare
German
schwach sein,
schwanken.
amèga , avb: ammegu,
ammega,
ammegas,
megas Definition
megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe
Sentences
ammegas de bènnere so in su mamentu
2.
proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas?
Etymon
srd.
Translations
French
être sur le point de…
English
in the act of…
Spanish
mientras,
a punto de
Italian
nell'atto di…
German
im Begriff zu.
amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definition
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Sentences
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Translations
French
être sur le point de…
English
to be going to…
Spanish
estar a punto depara,
estar
Italian
stare per…,
èssere nell'atto di…
German
im Begriff sein zu.
ammacionài , vrb: ammascionai,
ammatzonare,
matzonare Definition
istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone
Synonyms e antonyms
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
aculigionai,
acuculiedhare,
arruntzai
/
abbuare,
acuae,
acrodhare,
intanae,
istichire
Etymon
srd.
Translations
French
être aux aguets
English
to lie in wait
Spanish
acechar
Italian
stare in agguato
German
auf der Lauer liegen.
ammadredhàre , vrb: ammadrodhare,
ammodrodhare Definition
coment'e fàere a madredhu
Synonyms e antonyms
ammassulare
Etymon
srd.
Translations
French
être vulgaire
English
to be unbecoming
Spanish
volverse grosero
Italian
èssere sguaiato
German
unmanierlich sein.
ammoràre , vrb: amorai,
amurai Definition
totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare
Synonyms e antonyms
fastigiai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
Sentences
oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru!
2.
totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?!
Scientific Terminology
ssl
Etymon
srd.
Translations
French
être fiancés,
s'engager par une promesse de mariage
English
to be connected with
Spanish
ser novios,
llevarse bien con alguien
Italian
avére una relazióne d'amóre,
èssere fidanzati
German
ein Liebesverhältnis unterhalten,
verlobt sein.
aorutài, aorvetài , vrb: auvretai Definition
istare a iscoca, abbaidandho, giaendho atentzione a ccn. o po calecuna cosa
Synonyms e antonyms
obretare*,
punterare,
selvare
Translations
French
épier,
être en vedette
English
to spy
Spanish
acechar
Italian
spiare,
stare in vedétta
German
belauschen,
Ausguck halten.
apistichinzàre , vrb: apistighignare,
apistighinzare,
pistichinzare Definition
pònnere, pigare o tènnere pistighíngiu, arreolu
Synonyms e antonyms
afruscare 1,
apensamentai
Sentences
custa màzine chi li ant presentau l'at apistichinzau ◊ candho at bidu chi su pisedhu no fit torradu ancora, su babbu comintzeit a si apistighinzare ◊ si apistichinzat pro sa salute
Etymon
srd.
Translations
French
s'agiter,
être inquiet
English
to crave
Spanish
zozobrar,
estar intranquilo
Italian
avére o méttere inquietùdine,
smània
German
von Unruhe erfaßen werden,
Unruhe verursachen.
arragiolàre , vrb: arrajolare,
arregiolare 1,
arrejolare Definition
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda
Synonyms e antonyms
arragiolire,
arraulare
/
airai,
arrannegai,
inchietae
Sentences
currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare!
2.
cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese)
Etymon
ltn.
rabies
Translations
French
être atteints de la rage
English
to catch rabies
Spanish
rabiar
Italian
prèndere la ràbbia
German
sich die Tollwut zuziehen.
arregonàre , vrb Synonyms e antonyms
arrampedhai,
arrennoare
Translations
French
être contraire
English
to be reluctant
Spanish
ser reacio
Italian
èssere ritróso
German
widerwillig sein.
arregòrfere , vrb: regòrfere Definition
atuare a su chi unu est iss'etotu o est faendho
Synonyms e antonyms
atoare
Etymon
ltn.
revolvere
Translations
French
être conscient
English
to become conscious
Spanish
concienciar
Italian
farsi cosciènte
German
bewußt werden.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definition
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Synonyms e antonyms
arrintzonare,
arritzare
Sentences
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Etymon
srd.
Translations
French
être en érection
English
to have the erection,
to be in erection
Spanish
tener una erección
Italian
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
German
in Erektion sein.
betiàre , vrb: abbetiae* Definition
foedhare ancora arrespondhendho a ccn. coment'e po bòllere s'arrexone fintzes chentza ndhe àere
Synonyms e antonyms
aconchizare,
acorrochinare,
aperrare,
briare,
certai,
reotare
/
achibberare,
acroconai,
afutare,
atediare,
collobbiare,
inchibberare,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
renignai
Translations
French
insister,
s'obstiner,
s'entêter,
être buté
English
to insist
Spanish
insistir,
obstinarse
Italian
insìstere,
ostinarsi
German
dabei bleiben.
cambàre , vrb Definition
abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru
Synonyms e antonyms
acadiare,
acogiai,
codiare,
coigiare,
ilmentigare,
incoizare,
lassai,
scaresci
/
scabidai
Sentences
l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros!
2.
seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare!
3.
so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua!
4.
cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru!
Translations
French
rester derrière qqn.,
qqch.,
être derrière
English
to leave out
Spanish
dejarse atrás
Italian
tralasciare,
distanziare,
lasciarsi diètro qlcs.,
qlc.,
stare diètro
German
auslassen,
hinter sich lassen.
chissàghi , avb, iscl Definition
chissae + chi, chie ischit si…: dhu narant candho no si tenet sa cosa tanti segura, ma si podet nàrrere fintzes in su sensu de inditare una seguresa, arrespondhendho a chie at dubbitau de ccn. cosa
Synonyms e antonyms
acabore,
chissae
Sentences
chissaghi no proat, puru, annuadu comente est! ◊ chissaghi puru cudhu apat nadu própiu gai: ma intantu nois no l'amus intesu
2.
chissaghi siat, puru, como, chi lessas a babbu tou a fàghere irfortzu gai, malàidu coment'est: arguai a tie!
Translations
French
peut être que
English
maybe
Spanish
puede ser que,
puede que
Italian
può èssere che… può darsi…
German
es kann sein,
daß.