acoài, acoàre , vrb Definition
pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa
Synonyms e antonyms
acodiai
/
aisetare
Sentences
cussas pòberas terra sunt acoatas
2.
sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies
Etymon
srd.
Translations
French
se mettre derrière
English
to put in line
Spanish
poner en hilera
Italian
accodare
German
hintereinanderreihen.
addaeségus , avb, prep: addaisecus,
addaisegus,
addausegus,
addesegus,
addiassecus Definition
unu tretu apalas, unu tanti de tempus apustis de un'àteru / a. meu, tou, sou, e totu deasi
Synonyms e antonyms
acoacò,
aissegus,
apabas,
daesecus,
incuadas,
indissecus,
insegus
| ctr.
addaenanti,
ananti
Sentences
pedalendhe a tota fua, a cudhu mi lu lasso addausegus ◊ custu pabilu est iscritu addaisegus puru
2.
addaesegus meu nudha lasso, si no postas de pè in su terrinu ◊ lemis sa calada addesegus de crésia
Etymon
srd.
Translations
French
derrière
English
before,
back
Spanish
atrás,
detrás
Italian
diètro
German
hinten (Adv.),
vergangen (Adv.),
hinter (Präp.).
aisségus , avb, prep: asegus,
assecus,
assegus Definition
su tretu apalas de una cosa o de unu / avb. de tempus: a s'assegus = a úrtimu de totu, a fine e a candho, apustis; pigai a unu a lanas de asegus = leàrelu a purpedhas de culu
Synonyms e antonyms
acoacò,
addaesegus,
daesecus,
incuadas,
insegus
| ctr.
ananti
2.
si est giradu a dogni ala e at bidu, própiu aissegus de una foza, un'afarighedhu chi pariat una mela allizada ◊ su soldadedhu at detzisu tandho de si cuare aissegus de una tabbachera
3.
olvida, nessi, a s'assegus, s'amarigore de sa vida: ca no balet chi pentida ti boltes, poi, a insegus! ◊ a s'assecus sa bidha fit torrata unu burdellu niedhu che furesi
4.
creimí ca ti pigu a lanas de asegus!
Etymon
srd.
Translations
French
derrière
English
back
Spanish
atrás,
detrás,
tras,
detrás de
Italian
diètro
German
hinter,
hinten.
calcanzíle , nm: carcangili,
carcanzile,
cracagnile Definition
sa parte de asegus, in is iscarpas, su giru a inghíriu de su cracàngiu, in pitzu de su tacone, s'ispronera
Synonyms e antonyms
bracangili
/
cdh. calcagnili
Sentences
s'óciu atentu connoschet s'imprenta de unu consumau carcanzile
Etymon
srd.
Translations
French
le derrière d'une chaussure
English
heelside of the shoes
Spanish
talón
Italian
parte posterióre della scarpa
German
hinterer Teil des Schuhes.
cambàre , vrb Definition
abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru
Synonyms e antonyms
acadiare,
acogiai,
codiare,
coigiare,
ilmentigare,
incoizare,
lassai,
scaresci
/
scabidai
Sentences
l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros!
2.
seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare!
3.
so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua!
4.
cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru!
Translations
French
rester derrière qqn.,
qqch.,
être derrière
English
to leave out
Spanish
dejarse atrás
Italian
tralasciare,
distanziare,
lasciarsi diètro qlcs.,
qlc.,
stare diètro
German
auslassen,
hinter sich lassen.
codiàre , vrb: acodiare,
cuidare 1 Definition
lassare agoa a ccn. o una cosa camminandho passandho prus ainnanti, lassare cosa chentza fàere, chentza ndhe dha leare, lassare e bastat coment'e candho unu s'imméntigat, lassare o fintzes acabbare de fàere cosa; andhare aifatu de s'arrastu / no codiare cosa = furai totu
Synonyms e antonyms
acadiare,
acogiai,
cambare,
cogiai,
coigiare,
incoizare,
lassai,
scaresci
/
sensai
| ctr.
pigai,
furai
Sentences
essit foras de su semenadu e totora l'intórticat s'aradu o códiat terrinu ancora intreu ◊ su maridu fit mortu e l'at codiada sola chin sos fizos ◊ su teracu si at codiau sa ghistrale ◊ mamma aprontaiat donzi cosa, chena cuidare sas lezes
2.
no nche codiabat sa missa mancu pro sas cosas prus bellas de custu mundhu
3.
fae e chibudha, basolu, patatu e azu… no codiaias nudha! ◊ de matzone aumentant sos delitos: - no códiat porchedhu e ne anzone (D.Mele)
Etymon
srd.
Translations
French
laisser qqnqqch derrière soi,
oublier qqch
English
to omit,
to disregard
Spanish
colar,
dejar
Italian
lasciare indiètro
German
unterlassen,
jdn. zurücklassen.
daesécus, daeségus , avb, prep: daisecus,
daisegus,
dasegus,
dausegus,
desegus,
diesegus Definition
apalas, s'ala contrària a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; coment'e tempus inditat su passau / istare o èssere a daesegus de un'àteru = (nau de ccn.) èssere cunsiderau prus pagu, contare prus pagu; in daisegus meu, tou, sou, e gai
Synonyms e antonyms
acoacò,
addaesegus,
aissegus,
incuadas,
insegus
| ctr.
ananti,
innanti
Sentences
su mundhu no torrat in daesecus! ◊ si podia torrare vinti annos a daisegus, tambene! ◊ a isse lu zughia in daisegus e no lu podia bídere ◊ dae dausegus sa mama altzaiat sa chintorza addopiada fatendhe finta de l'iscúdere ◊ custa brulla mi l'ant fata sos de daisegus ◊ a diesegus dhue fuit una cortiza ◊ ponidi in diesegus!
2.
cussa cosa est in daisegus de domo ◊ si cuesit in diesegus de una punta ◊ cussa cosa est in dasegus de sa gianna ◊ neune si cheret a daesegus de un'àteru!◊ s'ómine est addainanti meu e deo so caminendhe in daisegus suo
Etymon
srd.
Translations
French
derrière
English
behind
Spanish
detrás,
atrás
Italian
diètro
German
hinten,
hinter,
nach.
forròne, forròni , nm Definition
sa forra de su cracàngiu de is botinos, fintzes cracàngiu etotu
Synonyms e antonyms
/
cdh. furroni
2.
aiat ligadu s'àteru cabu de s'ispau a su forrone de sa bote
Scientific Terminology
sbb
Etymon
srd.
Translations
French
renfort intérieur du derrière d'une chaussure
English
inner backside of a shoe
Spanish
contrafuerte
Italian
parte posterióre intèrna della scarpa
German
Futter.
ifàtu , avb, prep: infatu,
ivatu Definition
in fatu, acanta ma agoa de ccn. cosa: cun númenes chi inditant tempus s’impreat fintzes coment’e agt. ma chentza acórdiu
Synonyms e antonyms
afatu,
deavatu,
fatu 2,
imbeniente
/
apustis
| ctr.
ananti,
innanti
Idioms
csn:
unu infatu de s'àteru = itl. uno di séguito all'altro; andhare o èssere a tzapu ifatu = andai avatu de s'arau istrechendi a marra is leis mannas de terra; èssere, bènnere, andhare ifatu apare, de pare = unu ifatu de s'àteru, unu luego apustis de s'àteru; èssere ifatu de carchi cosa = impitzados a contivizare carchi cosa, o fintzas apilliados, in chirca de una cosa, apitu pro carchi cosa; torrare a ifatu in su tempus = torrai acoa, in daisegus; ifatu meu, tou, sou, nostru e gai; a s'infatu = apustis
Sentences
su pitzinnu andhat a innantis e issos sighent ivatu ◊ si mi cumbenit ti sigu infatu ◊ semus intrados isse a dainanti e nois ifatu ◊ su pudhéricu si firmat e non ponet ifatu ◊ giuco ifatu totu sa gustissa de s'Ísula ◊ beni ifatu nostru!
2.
ispinghe su butonedhu tres vias ifatu de pare! ◊ passat santu Sidore cun is boixedhus suus infatu de is bòis de bidha ◊ cussa ndhe perdet sa conca infatu a s'ómine! ◊ at tentu sos fizos unu ifatu de s'àteru in pagu tempus ◊ bi at chie si gastat su dinari ifatu de sas féminas
3.
non bi at àpidu dificultade peruna a si fàghere torrare su fúbbaru sa chida infatu (S.Patatu)◊ su santuaini ifatu lompia sos ses annos ◊ sa die ifatu so andhadu a iscola ◊ duas cidas a s'infatu ndi fiat arribbada sa novidadi a bidha
Etymon
srd.
Translations
French
derrière
English
close,
behind
Spanish
tras,
detrás
Italian
apprèsso,
diètro
German
hinter.
isculivíta , nf: sculivita Definition
cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas
Synonyms e antonyms
culifita,
innadiada,
innannariada,
nadiada
/
ttrs. iscurivita
Sentences
sa mama li at sestadu duas isculivitas tzochedhosas, a su pitzinnu, ca at fatu dannu
Etymon
srd.
Translations
French
coup sur le derrière
English
spank (ing)
Spanish
nalgada
Italian
sculaccióne
German
kräftiger Schlag auf den Hintern.
traséri , nm Definition
de sa parte de apalas de sa carena, sa chi si ponet cicindho; (nau pl.) is alas de palas de unu bestire
Synonyms e antonyms
ciapanarju,
ciapione,
strafanàriu
/
bulla,
coedha
Scientific Terminology
crn
Etymon
ctl., spn.
traser
Translations
French
derrière,
arrière-train
English
bottom
Spanish
trasero
Italian
sedére
German
Gesäß.