adderétu , avb, nm Definition
a deretu: bene, de una manera chi andhat bene (si narat fintzes in adderetu); capacidade de fàere bene sa cosa
Synonyms e antonyms
afilu,
bene
/
gheretzu,
grabbu
Sentences
no ndhe faghet una adderetu! ◊ cussu paghennennudha de cosa in adderetu no ndhe faghet ◊ a medas annos cun fatueretu e totu bos andhet in adderetu! (G.Ruju)
2.
a ndhe tenes de adderetu!…
Etymon
srd.
Translations
French
avec ordre,
en ordre
English
tidily
Spanish
con orden,
bien
Italian
ordinataménte,
per bène
German
ordentlich.
arràngiu , nm: arranzu Definition
su arrangiare, su torrare apostu unu guastu, su pònnere bene sa cosa; sa cosa arrangiada / èssiri a s'arràngiu = campare arrangiandhosi, sentza de àere peruna intrada segura, fintzes in su bisóngiu
Synonyms e antonyms
aconciadura,
acónciu,
assébiu
| ctr.
gastu 1
Sentences
su guventu isbandonau, sentza de dhi fai arràngius, ndi fiat arrutu ◊ is dotores faent arràngios po bívere de prus ◊ custa màchina un'arrangixedhu gei dhu bolit!
2.
cussa giacheta est totu tzàpulus e arràngius
Etymon
srd.
Translations
French
adaptation,
mise en ordre
English
rearrangment,
adaptation
Spanish
arreglo
Italian
adattaménto,
riparazióne,
riassètto
German
Anpassung,
Reparatur,
Aufräumen.
assantàe, assantài , vrb: assentai,
assentare,
assentari Definition
pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu
Synonyms e antonyms
acabidae,
acampaniare,
acodomai,
acollocare,
adaretzai,
assebiai,
assentulae,
assetiai,
insabiai
/
arresentare,
firmai,
iscríere,
pònnere
/
pasare
| ctr.
isordulare,
avalotai
Sentences
in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu!
2.
assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras
3.
depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella)
4.
piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas
5.
su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai
Etymon
ctl., spn.
assentar, asentar
Translations
French
mettre en ordre
English
to tidy up
Spanish
arreglar,
asentar
Italian
méttere in órdine,
sistemare,
incolonnare
German
ordnen,
in Kolonnen schreiben.
assentadéru , nm: assenteru Definition
/ ponnirisí a. = zúghere bonu sensu
Synonyms e antonyms
assentadura,
assentu
Translations
French
rangement,
mise en ordre
English
good order
Spanish
posición
Italian
assètto
German
Ordnung.
assentadúra , nf: assintatura Definition
su assentare
Synonyms e antonyms
assentada,
campianada
/
assentaderu,
assentu,
assétiu
Etymon
srd.
Translations
French
mise en ordre
English
arrangement
Spanish
asentamiento
Italian
assettatura
German
Ordnen.
campaniàre 1 , vrb: acampaniare,
acampionare,
campianare,
campionare Definition
pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu
Synonyms e antonyms
adaretzai,
arremonire,
assantai,
cumpòniri,
frànghere
| ctr.
isordulare
Idioms
csn:
campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu
Sentences
apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?!
2.
campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule
3.
cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet!
4.
cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos
Etymon
srd.
Translations
French
mettre en ordre
English
to arrange,
to tidy up,
to reconcile
Spanish
ordenar,
arreglar,
poner en orden
Italian
ordinare,
méttere bène in órdine
German
aufräumen.
cunséltu , nm, agt: cussentu,
cussertu Definition
su èssere comente si tocat, chistiu, assentau, sanu, bene cuncordau, in paghe, de acórdiu, nau de unu, de una cosa, de unu logu (a bortas fintzes pps. de cussertare); càntigu a tenore
Synonyms e antonyms
assentu,
cuncórdia,
óldine
/
cuncordu,
cunseltadu
| ctr.
iscunsertu,
isórdulu
Idioms
csn:
pònnere su logu in cussertu = remonire, allichidiri su logu; cantare a c., cussertu de tenores = cuncordu, càntigu de sos prus antigos de sa tziviltade sarda; èssere de malu cussertu = de índula mala, reberde, tostorrudu
Sentences
istant in bonu cussertu respetèndhesi parebare ◊ a bi ndh'at de cussertu in cussa domo… totu betada apare la tenent! ◊ no bi ndhe at de cussertu in sa famíllia chi su babbu o sa mama sunt dados a su físsiu ◊ est bénnidu isse, ca nachi poniat sa zente in cussertu ◊ teniat bisonzu de pònnere cussentu in sas ideas suas ca giughiat su coro brincandhe che macu
2.
como l'azes cusserta, sa Sardigna!…
3.
za ses cussertu cun cussa ruta chi as dadu!…◊ chimentu, atitos, càntigos de mortu, iscracàllios de risu matzoninu, mumujones de bentu… s'inferru cunzuntu: totu custu cunsertu mi batiat s'ànimu a pitu ’e dentes! (G.Ruju)◊ ite cussentu bi aiat totindunu in cussa domo!…
Etymon
srd.
Translations
French
ordre,
sain,
fonctionnant
English
tidy,
working,
sound
Spanish
orden,
arreglado,
funcionante,
sano
Italian
órdine,
compósto,
ordinato,
funzionante,
sano
German
Ordnung,
geordnet,
funktionierend,
gesund.
odrinài , vrb: ordinai,
ordinare Definition
pònnere in assentu, bene, in órdine, in régula, a régula; giare órdines, cumandhos, cosas a fàere; dimandhare cosa a comporare, cosa chi mandhant de aterue / ordinare sas vinzas = marrai, tzapare sas binzas; ordinare sas ortalíscias = surcare sos ortos pro los prenare
Synonyms e antonyms
assantai
/
pertzetare
2.
custas meighinas mi las at ordinadas su dutore
3.
amus ordinadu robba a nos fàghere bestimenta
Etymon
ltn.
ordinare
Translations
French
mettre en ordre,
prescrire
English
to order
Spanish
ordenar,
mandar
Italian
ordinare,
prescrìvere,
richièdere
German
ordnen,
in Ordnung bringen,
befehlen,
verschreiben,
bestellen.
óldine, óldini , nm: órdine,
órdini Definition
manera de fàere, de manigiare o contivigiare cosa cun régula, cun métidu, bene, cunforma a unu critériu; cosa chi si cumandhat de fàere, su cumandhare de fàere calecuna cosa; giuale o filu de bide, de bíngia, cosa assentada o isceberada cunforma a calecunu critériu; est fintzes unu de is sete sacramentos in sa dotrina católica, su chi cunsacrat a preide (órdines sacros)
Synonyms e antonyms
régula,
regulamentu
/
arrenghera,
cadena,
fibera,
fila,
filerina,
giuale 1,
lérina
/
cumandhu
| ctr.
disórdine,
isórdulu
Idioms
csn:
ó. alfabbéticu = campionadura de peràulas, númenes e gai a manera chi si agatent unu ifatu de s'àteru che a sas líteras de s'alfabbetu
Sentences
in cussu logu órdine perunu no bi ndh'at: donzunu faghet su chi li paret e piaghet
2.
órdine de su síndhigu: si avertet sa populatzione de andhare a pagare s'abba!
3.
apo pudadu duos órdines de bide
Scientific Terminology
prdc
Etymon
ltn.
ordine(m)
Translations
French
ordre
English
order,
series
Spanish
orden,
mando
Italian
órdine
German
Ordnung,
Befehl,
Weihe.
sédiu , nm: assétiu*,
sétiu 1 Definition
nau de sa cosa, manera de istare, betu de èssere posta (coment'e a cicidura), de cicire bene (o fintzes bene arrexonada, giusta): nau de bestimentu, de orrobba o cosas deasi, portare calecuna pinniga; nau de su cumportamentu de ccn., manera de fàere crabbada, giusta, o fintzes chi no giaet cunfiantza, chi si credet meda
Synonyms e antonyms
betu,
ségiu
/
galania,
garbu,
tratu
Idioms
csn:
tènniri, leare o pònnere sétiu = zúghere betu, èssere fatu de una manera chi setzit bene, chi istat bene postu, chi andhat bene, chi torrat paris, chi tenet fundhóriu; torrai a sétiu is cosas = pònnere a postu; pòniri su logu a sétiu = remonire su logu; no ndi fai una in sétiu = no ndhe faet una bene, faet totu chentza critériu, chentza arrexonare
Sentences
ti moes chirchendhe sédiu nou ◊ custa perda no portat sétiu ◊ su chi ses nendi tui no tenit sétiu ◊ su brúciu de su gorfu portat su sétiu ◊ sa piciochedha no est papendi in sétiu, totu porcherias
2.
no tenis sétiu, tui ses tonta e ti lassas imbovai!
Translations
French
rangement,
mise en ordre,
position
English
good order,
posture
Spanish
orden,
postura
Italian
assètto,
positura
German
Ordnung,
Haltung.
ségiu , nm: seju,
sexu Definition
manera de istare o de èssere de una cosa, su singiale chi abbarrat de comente sa cosa uit posta
Synonyms e antonyms
sédiu,
sinzolu
/
assébiu,
assentu
Idioms
csn:
lassai a seju, in seju = in pasu, in paxi; leare o pònnere seju, bonu, malu s. = leare ésciu, abbituare a istare postu de una manera, bona o mala; bogare de sexu unu bratzu, unu mermu = bogare de s'incàssiu; àere sos cherbedhos fora de sexu = èssiri pretocau, ammachiau, iscassiadu; pònnere in sexu = assentare, ponner bene, torrai a logu; istare o èssere totu de unu sexu = de su matessi betu, in sa matessi posidura; cambiare sexu = cambiai posidura
Sentences
cussa pínniga at postu o leadu seju e no bi essit prus ◊ tue dae pitzinnu as leadu malu seju ◊ un'imbustu as de remeju in cosinzu e in sestu, siat tou o anzenu: daghi ti at postu seju no ti dat nient'impestu, lu portes istrintu o lenu (P.Pisurzi)◊ bi at robba chi no leat seju mancari li ponzas cosa pesuda meda subra ◊ su pabilu pinnigadu ponet seju e no torrat prus istiradu
2.
ohi, làssami sa conca a seju! ◊ su tilipirche no lassat nisciunu coro in seju, arroinat su póberu massaju: no si salvat nemmancu su mudeju!
Etymon
ltn.
*sedium
Translations
French
ordre
English
order
Spanish
orden
Italian
sèsto
German
Ordnung.