Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aciocài, aciocàre, aciocàri , vrb: agiocai Definition pigare a cropos, pigare a briga, a befa, giare una briga; arregòllere a unu logu, aciapare o agatare a unu faendho dannu o furandho, o fuindho; acudire, lòmpere, ammuntonare, chistire impare, pinnigare pigandho totu o cosa meda Synonyms e antonyms abbanzare, atripai, isciúdere, magiare, surrai / certai / acafai, aciapai, aggafai, assacarrare, adobiai, cassai, collire, tènnere, tenturai Idioms csn: a. sa terra acanta a sa matixedha = collire o afranzare sa terra a su prantone; a. a fuiri, a cúrriri = illoràresi a fuire, a cúrrere Sentences s'iscocu su ladroni tochendimí is crabitas nci dh'aciocu su cani! 2. candu ndi aciocàst unu muntoni de cosa, de cuss'ortu, ciai fusta cuntenta! ◊ soi aciocandu ladàmini ◊ aciocamindi cussu libbru! ◊ cuss'orruga aciocàt s'abba de totu sa bidha e si fut fata a unu frúmini ◊ sa genti aciocat prus a innòi chi no a crésia ◊ comente at apertu su portale, sa gente si est aciocada a pratza (I.Patta)◊ a s'umbra is pipius aciocànt e giogànt impare ◊ a bortas is féminas si aciocant a piscinai 3. iant inténdiu una fémina aciochendu su pobidhu po mòri de un'atra fémina ◊ dh'ant aciocau canis arrabiaus ◊ ant aciocau is ladronis furendi 4. ant aciocau a cúrriri Etymon spn. achocar Translations French malmener, capturer, entasser English to beat up, to heap, to capture Spanish pegar, capturar, detener Italian malmenare, catturare German mißhandeln, gefangennehmen.

acumàssu , nm: acummassu, cumassa Definition s'impastu de sa farra in su tianu, faendho su pane, cumossu; muntone de cosa (fintzes guasta, pistada) 2. ancu si falet a un'acumassu! Etymon srd. Translations French amas English heap Spanish masa, montón Italian ammasso German Brotteig, Haufen.

aggodhetàre , vrb Definition arregòllere o fàere sa godheta: dhu’est s'idea de dha batire (sa cosa, sa gente)/ aggodhetare zente, bestiàmine = circai e portai genti po calincuna necessidadi apretosa, assodhiri su bestiàmini ispainau Synonyms e antonyms aggodhetonare, ammuntonae, aunire | ctr. iscolletare 2. si sunt aggodhetaos Etymon srd. Translations French entasser English to heap Spanish amontonar Italian ammucchiare German haufen.

ammàssu , nm Definition muntone mannu mescamente de laores, nau pruschetotu in su sensu de s'arregorta chi faet fàere unu guvernu pigandhondhe sa cosa fintzes ammalaògia Synonyms e antonyms acumassu, muntone Sentences teniat su trigu in d-unu sostru faltzu suta de sa cabertura pro no bi che lu leare a s'ammassu ◊ su guvernu lassaiat unu tantu de trigu perómine: su restu si depiat dare a s'ammassu Etymon itl. Translations French amas, tas English heap Spanish montón Italian ammasso German Anhäufung.

ammàssulu , nm Synonyms e antonyms ammàfulu, cumassa, màssula Etymon srd. Translations French masse, entassement English heap Spanish amontonamiento Italian massa, ammassaménto German Masse, Anhäufung.

ammuntonàda , nf Definition su ammuntonare Synonyms e antonyms ammuntonedhada Etymon srd. Translations French entassement English heap Spanish amontonamiento Italian ammucchiata German Anhäufung.

ammuntonàe, ammuntonài , vrb: ammuntonare Definition fàere a muntone, pònnere sa cosa a muntone (a betadura o fintzes bene, assentada ma totu impare); nau de gente, de animales, bobbois, acostire in medas totus impare in pagu tretu / ammuntonare preta a pane = fuedhai a brétiu, ghetai apari Synonyms e antonyms abbigai, acastedhare, acoglire, acucurai, acunconae, aggodhetare, annurrare, apillai, apirare, arremiarzare | ctr. ispàlghere, isparcinare Sentences su bentu ammuntonat s'arga in sos cuzones ◊ at a ammuntonai su trigu in su magasinu ◊ ant ammuntonau su séidu in s'argiola ◊ is annus si ammuntonant apari 2. geo puru los apo intesos, a irvàrios, ammuntonanne preta a pane (G.Albergoni) Etymon srd. Translations French entasser, accumuler (fig.) English to heap Spanish amontonar Italian ammucchiare, accumulare, accalcarsi German anhäufen, sich zusammendrängen.

apillàda , nf Definition crufessone manna de gente Synonyms e antonyms afollamentu, apubulada, atrepógliu, atrupamentu Sentences totu sa siendha cosa sua fiat un'apillada de fillus (F.Pes) Etymon srd. Translations French entassement English heap, crowd Spanish muchedumbre Italian ammuchiata, fiumana di gènte German Menschenstrom.

apiradúra , nf Definition su apirare, su pònnere sa cosa a pígios assentada a pilladas Sentences s'apiradura chi li as fatu, a su pane, andhat male: cale intrat e cale essit! Etymon srd. Translations French empilage English heap Spanish apilamiento Italian accatastaménto German Aufschichten.

frustigàlla , nf: fustiga, fustigalla Definition fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare Synonyms e antonyms busàmene, chimuza, chirchiza, fostiga, fustighina, pampodha Sentences no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra Etymon srd. Translations French brindilles English heap of dry wood Spanish chasca, támara Italian stipa German Reisig (haufen), Holzstoß.

moderína , nf, nm: modinia, moredina, moretina, moridina, muderina, mudrina, muredhina, muredina, muredinu, muretina, muridina, muridinu, muritina Definition mura de pedra, muntone de pedra arregorta comente ndhe essit in s'aríngiu, in is terras trebballadas, ma fintzes assentada: muredinu est muredhu puru Synonyms e antonyms morighina, muragadha, muredha, murissina Sentences sos narvonajos faghiant sa linna a carvone e sa pedra la colliant tota a moderinas ◊ fit tota sa tzitade una ruina, muredinas de pedra cun calchina ◊ sa tzitade l'ant fata a una muridina cun sos bombardamentos ◊ su pastoredhu est a libbru in manu in sa mudrina, cun sos anzones paschinne 2. si est sétziu in su muredinu isciorrocau Etymon srdn. Translations French amas de pierres English heap of stones (rubbles) Spanish majano, montón de piedras, escombros Italian murìccia, cùmulo di piètre, di macèrie, mòra German niedrige Steinmauer, Steinhaufen.

muntòne, muntòni , nm: mutoni Definition massa de vàrias cosas o fintzes cantidade de una matessi cosa posta totu impare, coment'e a fàere a cúcuru, a bisura de monte, betada una apitzu de s'àtera; dhu narant fintzes in su sensu de meda, cantidade manna Synonyms e antonyms barone 1, partoxu, remealzu / barrigada, meda Idioms csn: rúere a unu muntone, a cúcuru muntone = a una fasche, totugantos paris; falare a unu muntone = rúere de mala manera, a istràmpidu, de no si pòdere abbàlere Sentences muntone de pedra, de trigu, de palla, de foza, de linna, de carramatzinas, de àliga ◊ mi at contadu unu muntone de cosas ◊ bi aiat unu muntone de zente ◊ parit unu procu in muntoni de fà ◊ collide s'olia e ponide a muntone! ◊ fai unu mutonedhu de braxa anati de su forru!◊ pòbora ispiga, a ita ses torrada: oi donant su trigu a mutonis a is procus, crupa de is leis de sa CEE! 2. petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ ponzant frenu a sos chi sunt distruindhe su logu, prima de mòrrere a cúcuru muntone! Surnames and Proverbs smb: Muntone, Muntoni Etymon itl. montone Translations French tas English heap, pile Spanish montón, pila Italian mùcchio, cùmulo German Haufen.

pabilàza , nf: paperalla, paperaza, papiralla Definition paperis, fòglios de paperi (si narat fintzes unu pagu a disprétziu o po paperis bècios) Synonyms e antonyms pabilàmine, paperàciu, paperàmini Sentences sa genti de campagna est pagu avesa a sa pinna e a is paperallas Etymon srd. Translations French paperasse, vieux papier English heap of papers Spanish papel, papelorio Italian scartòffie, cartàccia German Papiere, Altpapier, Wisch.

pedràmine , nm: perdàmini Definition pedra meda, muntone de pedra Sentences sos abbíscios lórumant pedràmine Translations French pierraille English heap of stones Spanish pedrisco Italian pietrame German Steinhaufen.

píra 1 , nf, nm: piru 2 Definition css. cosa posta subràbari a tantos pigios, cabidhada, una in pitzu de s'àtera Synonyms e antonyms muntone, pilada, pipira Sentences una pira, o unu piru, de pane ◊ sos isportinos si poniant a pira, a supressare ◊ un’àtera pessone carfit su pane cotu chin d-unu gortedhu e lu collit a piras ◊ sunt totu a pira che truncos tortos, unu subra de s'àteru ◊ sos annos su bestiàmene fit morinne a piras Translations French pile, tas English heap Spanish pila, rimero Italian catasta German Haufen, Stapel.

sortínzu , nm Definition su sortire, arregòllere e pònnere impare de calesisiat cosa, acabidamentu, sa cosa arregorta (es. abba, dinare)/ s. de zente!…= zentória, zente meda Synonyms e antonyms collidura, collinzu, sortidura / acumonu Etymon srd. Translations French accumulation, rassemblement English heap, assemblage Spanish acumulación, reunión Italian accùmulo, raduno German Anhäufung, Zusammenkunft.