aciocài, aciocàre, aciocàri , vrb: agiocai Definizione
pigare a cropos, pigare a briga, a befa, giare una briga; arregòllere a unu logu, aciapare o agatare a unu faendho dannu o furandho, o fuindho; acudire, lòmpere, ammuntonare, chistire impare, pinnigare pigandho totu o cosa meda
Sinonimi e contrari
abbanzare,
atripai,
isciúdere,
magiare,
surrai
/
certai
/
acafai,
aciapai,
aggafai,
assacarrare,
adobiai,
cassai,
collire,
tènnere,
tenturai
Modi di dire
csn:
a. sa terra acanta a sa matixedha = collire o afranzare sa terra a su prantone; a. a fuiri, a cúrriri = illoràresi a fuire, a cúrrere
Frasi
s'iscocu su ladroni tochendimí is crabitas nci dh'aciocu su cani!
2.
candu ndi aciocàst unu muntoni de cosa, de cuss'ortu, ciai fusta cuntenta! ◊ soi aciocandu ladàmini ◊ aciocamindi cussu libbru! ◊ cuss'orruga aciocàt s'abba de totu sa bidha e si fut fata a unu frúmini ◊ sa genti aciocat prus a innòi chi no a crésia ◊ comente at apertu su portale, sa gente si est aciocada a pratza (I.Patta)◊ a s'umbra is pipius aciocànt e giogànt impare ◊ a bortas is féminas si aciocant a piscinai
3.
iant inténdiu una fémina aciochendu su pobidhu po mòri de un'atra fémina ◊ dh'ant aciocau canis arrabiaus ◊ ant aciocau is ladronis furendi
4.
ant aciocau a cúrriri
Etimo
spn.
achocar
Traduzioni
Francese
malmener,
capturer,
entasser
Inglese
to beat up,
to heap,
to capture
Spagnolo
pegar,
capturar,
detener
Italiano
malmenare,
catturare
Tedesco
mißhandeln,
gefangennehmen.
acumàssu , nm: acummassu,
cumassa Definizione
s'impastu de sa farra in su tianu, faendho su pane, cumossu; muntone de cosa (fintzes guasta, pistada)
2.
ancu si falet a un'acumassu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
amas
Inglese
heap
Spagnolo
masa,
montón
Italiano
ammasso
Tedesco
Brotteig,
Haufen.
aggodhetàre , vrb Definizione
arregòllere o fàere sa godheta: dhu’est s'idea de dha batire (sa cosa, sa gente)/ aggodhetare zente, bestiàmine = circai e portai genti po calincuna necessidadi apretosa, assodhiri su bestiàmini ispainau
Sinonimi e contrari
aggodhetonare,
ammuntonae,
aunire
| ctr.
iscolletare
2.
si sunt aggodhetaos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entasser
Inglese
to heap
Spagnolo
amontonar
Italiano
ammucchiare
Tedesco
haufen.
ammàssu , nm Definizione
muntone mannu mescamente de laores, nau pruschetotu in su sensu de s'arregorta chi faet fàere unu guvernu pigandhondhe sa cosa fintzes ammalaògia
Sinonimi e contrari
acumassu,
muntone
Frasi
teniat su trigu in d-unu sostru faltzu suta de sa cabertura pro no bi che lu leare a s'ammassu ◊ su guvernu lassaiat unu tantu de trigu perómine: su restu si depiat dare a s'ammassu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
amas,
tas
Inglese
heap
Spagnolo
montón
Italiano
ammasso
Tedesco
Anhäufung.
ammàssulu , nm Sinonimi e contrari
ammàfulu,
cumassa,
màssula
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
masse,
entassement
Inglese
heap
Spagnolo
amontonamiento
Italiano
massa,
ammassaménto
Tedesco
Masse,
Anhäufung.
ammuntonàda , nf Definizione
su ammuntonare
Sinonimi e contrari
ammuntonedhada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entassement
Inglese
heap
Spagnolo
amontonamiento
Italiano
ammucchiata
Tedesco
Anhäufung.
ammuntonàe, ammuntonài , vrb: ammuntonare Definizione
fàere a muntone, pònnere sa cosa a muntone (a betadura o fintzes bene, assentada ma totu impare); nau de gente, de animales, bobbois, acostire in medas totus impare in pagu tretu / ammuntonare preta a pane = fuedhai a brétiu, ghetai apari
Sinonimi e contrari
abbigai,
acastedhare,
acoglire,
acucurai,
acunconae,
aggodhetare,
annurrare,
apillai,
apirare,
arremiarzare
| ctr.
ispàlghere,
isparcinare
Frasi
su bentu ammuntonat s'arga in sos cuzones ◊ at a ammuntonai su trigu in su magasinu ◊ ant ammuntonau su séidu in s'argiola ◊ is annus si ammuntonant apari
2.
geo puru los apo intesos, a irvàrios, ammuntonanne preta a pane (G.Albergoni)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entasser,
accumuler (fig.)
Inglese
to heap
Spagnolo
amontonar
Italiano
ammucchiare,
accumulare,
accalcarsi
Tedesco
anhäufen,
sich zusammendrängen.
apillàda , nf Definizione
crufessone manna de gente
Sinonimi e contrari
afollamentu,
apubulada,
atrepógliu,
atrupamentu
Frasi
totu sa siendha cosa sua fiat un'apillada de fillus (F.Pes)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entassement
Inglese
heap,
crowd
Spagnolo
muchedumbre
Italiano
ammuchiata,
fiumana di gènte
Tedesco
Menschenstrom.
apiradúra , nf Definizione
su apirare, su pònnere sa cosa a pígios assentada a pilladas
Frasi
s'apiradura chi li as fatu, a su pane, andhat male: cale intrat e cale essit!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empilage
Inglese
heap
Spagnolo
apilamiento
Italiano
accatastaménto
Tedesco
Aufschichten.
frustigàlla , nf: fustiga,
fustigalla Definizione
fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare
Sinonimi e contrari
busàmene,
chimuza,
chirchiza,
fostiga,
fustighina,
pampodha
Frasi
no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brindilles
Inglese
heap of dry wood
Spagnolo
chasca,
támara
Italiano
stipa
Tedesco
Reisig (haufen),
Holzstoß.
moderína , nf, nm: modinia,
moredina,
moretina,
moridina,
muderina,
mudrina,
muredhina,
muredina,
muredinu,
muretina,
muridina,
muridinu,
muritina Definizione
mura de pedra, muntone de pedra arregorta comente ndhe essit in s'aríngiu, in is terras trebballadas, ma fintzes assentada: muredinu est muredhu puru
Sinonimi e contrari
morighina,
muragadha,
muredha,
murissina
Frasi
sos narvonajos faghiant sa linna a carvone e sa pedra la colliant tota a moderinas ◊ fit tota sa tzitade una ruina, muredinas de pedra cun calchina ◊ sa tzitade l'ant fata a una muridina cun sos bombardamentos ◊ su pastoredhu est a libbru in manu in sa mudrina, cun sos anzones paschinne
2.
si est sétziu in su muredinu isciorrocau
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
amas de pierres
Inglese
heap of stones (rubbles)
Spagnolo
majano,
montón de piedras,
escombros
Italiano
murìccia,
cùmulo di piètre,
di macèrie,
mòra
Tedesco
niedrige Steinmauer,
Steinhaufen.
muntòne, muntòni , nm: mutoni Definizione
massa de vàrias cosas o fintzes cantidade de una matessi cosa posta totu impare, coment'e a fàere a cúcuru, a bisura de monte, betada una apitzu de s'àtera; dhu narant fintzes in su sensu de meda, cantidade manna
Sinonimi e contrari
barone 1,
partoxu,
remealzu
/
barrigada,
meda
Modi di dire
csn:
rúere a unu muntone, a cúcuru muntone = a una fasche, totugantos paris; falare a unu muntone = rúere de mala manera, a istràmpidu, de no si pòdere abbàlere
Frasi
muntone de pedra, de trigu, de palla, de foza, de linna, de carramatzinas, de àliga ◊ mi at contadu unu muntone de cosas ◊ bi aiat unu muntone de zente ◊ parit unu procu in muntoni de fà ◊ collide s'olia e ponide a muntone! ◊ fai unu mutonedhu de braxa anati de su forru!◊ pòbora ispiga, a ita ses torrada: oi donant su trigu a mutonis a is procus, crupa de is leis de sa CEE!
2.
petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ ponzant frenu a sos chi sunt distruindhe su logu, prima de mòrrere a cúcuru muntone!
Cognomi e Proverbi
smb:
Muntone, Muntoni
Etimo
itl.
montone
Traduzioni
Francese
tas
Inglese
heap,
pile
Spagnolo
montón,
pila
Italiano
mùcchio,
cùmulo
Tedesco
Haufen.
pabilàza , nf: paperalla,
paperaza,
papiralla Definizione
paperis, fòglios de paperi (si narat fintzes unu pagu a disprétziu o po paperis bècios)
Sinonimi e contrari
pabilàmine,
paperàciu,
paperàmini
Frasi
sa genti de campagna est pagu avesa a sa pinna e a is paperallas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
paperasse,
vieux papier
Inglese
heap of papers
Spagnolo
papel,
papelorio
Italiano
scartòffie,
cartàccia
Tedesco
Papiere,
Altpapier,
Wisch.
pedràmine , nm: perdàmini Definizione
pedra meda, muntone de pedra
Frasi
sos abbíscios lórumant pedràmine
Traduzioni
Francese
pierraille
Inglese
heap of stones
Spagnolo
pedrisco
Italiano
pietrame
Tedesco
Steinhaufen.
píra 1 , nf, nm: piru 2 Definizione
css. cosa posta subràbari a tantos pigios, cabidhada, una in pitzu de s'àtera
Sinonimi e contrari
muntone,
pilada,
pipira
Frasi
una pira, o unu piru, de pane ◊ sos isportinos si poniant a pira, a supressare ◊ un’àtera pessone carfit su pane cotu chin d-unu gortedhu e lu collit a piras ◊ sunt totu a pira che truncos tortos, unu subra de s'àteru ◊ sos annos su bestiàmene fit morinne a piras
Traduzioni
Francese
pile,
tas
Inglese
heap
Spagnolo
pila,
rimero
Italiano
catasta
Tedesco
Haufen,
Stapel.
sortínzu , nm Definizione
su sortire, arregòllere e pònnere impare de calesisiat cosa, acabidamentu, sa cosa arregorta (es. abba, dinare)/ s. de zente!…= zentória, zente meda
Sinonimi e contrari
collidura,
collinzu,
sortidura
/
acumonu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accumulation,
rassemblement
Inglese
heap,
assemblage
Spagnolo
acumulación,
reunión
Italiano
accùmulo,
raduno
Tedesco
Anhäufung,
Zusammenkunft.