aposéntu , nm, nf: apusentu Definition
domo, oe prus che àteru una de is partes de sa domo, addata donniuna segundhu ite si dhue depet fàere (es. crocare, coghinare, arrecire o àteru)/ genias de a.: de letu, de coxina (o de càrama), de arriciri (sala), de sa linna, de su craboni, de manixu (ue faet a si partare a fàere faina)
Synonyms e antonyms
càmara,
istànsia
Sentences
no teniant un'àteru apusentu a s'istichire ◊ a is bècius nce dhus iscàrrigant in calincunu aposentu de ispidali, is fillus! ◊ andhamus a s'apusentu nostra pro nos ciambare
Scientific Terminology
dmo
Etymon
spn.
aposento
Translations
French
chambre,
logement
English
lodging,
room
Spanish
cuarto,
aposento
Italian
càmera,
stanza,
vano,
allòggio
German
Zimmer,
Raum,
Wohnung.
càmara , nf: càmbara,
càmbera,
càmera,
càrama Definition
parte de sa domo lassada mescamente po crocare, ma fintzes a pònnere e chistire provistas, o bona po arretzire un'istràngiu; sa mobbília po un'aposentu; assemblea de deputaos / min. cambaredha 1
Synonyms e antonyms
aposentu,
istànsia
/
saba 1
/
caramoto
Idioms
csn:
domos càmaras, aposentu ’e càrama = apusentus de letu; càmbara de filetu = aundi si unit su pisci de piscai; c. mortuària = aposentu de gimitóriu o de ispidali aundi lassant is mortus fintzas a ndi dhus pigai po s'interru
Sentences
bi at domos cun càrama a manca e càrama a destra de sa sala
2.
benniant a libbras, a zuzinas, a chilos, a chentos e a misuras, pro su dinari e pro mutzigaduras de càramas, de órrios, de mesinas
3.
de tzertu a su pedulianu no si lu ponet a corcare in cussos papizones de letos bagianeris chi bi at in sas domos càmaras! (M.Gattu Soddu)
Surnames and Proverbs
smb:
Camera
Scientific Terminology
dmo
Etymon
itl.
càmbara, camera
Translations
French
chambre
English
room
Spanish
cuarto (m),
habitación
Italian
càmera
German
Zimmer.
camaròne , nm: camerone Definition
fràigu, logu mannu meda, serrau, inue podet càbere gente meda o fintzes po butega, a trebballare, a chistire o arrimare cosa
Synonyms e antonyms
magasinu,
salone
Scientific Terminology
dmo
Translations
French
grande chambre,
grande pièce
English
large room
Spanish
quarto grande
Italian
cameróne
German
großes Zimmer.
camerèdha , nf Definition
min. de càmara, cambaredha, aposentu pitichedhu
Synonyms e antonyms
istantziedha
Scientific Terminology
dmo
Translations
French
chambrette
English
small room
Spanish
cuarto,
habitación pequeñoa
Italian
camerétta
German
kleines Zimmer.
colombéri , nm: columberi,
culumberi,
cumboberi,
cumboreri,
cumbuleri,
cummoberi Definition
genia de armadiedhu lassau in su muru po pònnere calecuna cosa (mescamente acanta a sa forredha); su buidu chi lassant in is muros – a bortas – candho ndhe leant su ponte; istampu mannu in is muros, in orrocas, buidedhu chi dhue faent su nidu is culumbos o, si est a paris de terra, genia de cundhutu asuta de muru po passare abba
Synonyms e antonyms
abburgadorzu,
acajolu,
camaritu,
fenesta,
macarina,
percolu
Sentences
candho essis lassa sa crae in su culumberi! ◊ chie iscultat in columberi de muru iscultat male anzenu e sou puru ◊ in sas cumbessias sas bentanedhas pariant culumberis ◊ ponimus sos luminos in su culumberi de su furru ◊ at postu sa cafetera in su cumboberi tupau cun sa tendhina
2.
custu muru est totu a culumberis de cantu est male fatu ◊ connoschet donzi culumberi inuve s'impercant sas cosas pérditas ◊ eis biu cussus colomberis me in s'arroca: in cussus istampus dhui biviant feminedhas chi tessiant a tralàrgiu de òru…
Etymon
ctl.
colomer
Translations
French
placard
English
small room
Spanish
alacena
Italian
pìccolo vano,
ripostìglio nei muri
German
Abstellraum.
garrapíu , nm Definition
aposentedhu piticu meda, un’istampu, e chentza lughe, iscurosu
Synonyms e antonyms
apartaditzu,
gasile,
lóbiu,
tanedhu,
tzibbotu
Sentences
in sa corte bi aiat unu garrapiedhu pro gamasinu ◊ teniat sa butechedha in d-unu garrapiu iscuru che in buca
Scientific Terminology
dmo
Translations
French
cagibi
English
poky little room
Spanish
cuchitril,
tugurio
Italian
bugigàttolo,
tugùrio
German
Loch.
iltàre , vrb: istai,
istare,
stai Definition
su èssere, su abbarrare, su sighire a èssere de sa matessi manera, imperau pruschetotu po sa salude, sa manera de campare, po bívere, tènnere domo a ue fàere fúrriu o fàere abbitu in ccn. logu fintzes a manera chi s’ischípiat, tènnere sa residéntzia; càbere de una cosa aintru de un’istrégiu, de unu logu (deosi pigat s’aus. àere); foedhandho de bestimentu, orrúere bene a chie si dhu ponet, dèghere; aporrire, giare in manu una cosa a un’àteru o fintzes lassare una cosa a préstidu (aus. àere)/ pps. istadu (chi est de su vrb. èssere puru); ind. pres. 1ˆ p. sing. isto, istau, 1ˆ p. pl. istadeus; ind.passau 3ˆ p. sing. istetit; ind. imp. 3ˆ p. sing. istetiat; istare + ger. de àteros vrb. = narat su sighire de s’atzione inditada de s’àteru vrb. (istare faghindhe = fàere, sighire a fàere, istare andhendhe = andhare, sighire a andhare, istare pessendhe = pentzare, sighire a pentzare, e totu deasi)
Synonyms e antonyms
abarrai,
abertai,
aisetare,
arreare,
èssere
/
càbere
/
aporrire
/
imprestare
| ctr.
andai,
cambiai
Idioms
csn:
"si isto", mancari a su presente, s'impreat pro css. tempus passadu puru: s'isto deo!… = s'isto deo no lu faghia, s'isto deo no l'aia fatu; istaresindhe de carchi cosa = fai a mancu, aguantaisí de fai ccn. cosa chi s'iat a bolli fai; ista a bídere si…, ist'abbellu si… = abarra abbellu si…, bieus immoi si…; si no istat ca…, si no istat de… = mancu mali ca…, si no fit ca… (est unu cuncetu de càusa); lassare istare = lassai a pèrdiri, isbandonai, lassai in paxi; istare a s'allora allora = faghindhe e chentza fàghere, perdendi tempus; istare a or'a ora = abarrai a s'úrtimu momentu; istare duiddui = abarrai a su pentza e torra; no pòdere istare = istare male, intendirisí mali de no arrennèsciri a agatai asséliu; no ischire inue ndh'istare de sa cuntentesa = èssiri prexaus meda, no tenni asséliu de su prexu
Sentences
gei mi bieis comenti istu ◊ e comente istant in domo tua? ◊ cussa famíllia che istaiat in contonera, ma como ndhe istat in bidha ◊ inue che istas, ca benzo a domo tua? ◊ semus istendhe male cun totu custos pidinos, unu muntone de cosas de fàghere ◊ bi at chie istat bene e bi at chie istat male ◊ e comente istas: sanighedhu ses? ◊ chie istat male si acotet! ◊ cussa cosa, posta gai, istat male: ndhe podet rúere ◊ istadeus bèni dèu e issus
2.
issos si sunt istados e deo mi ndhe so bénnidu ◊ andho a cumandhu e mi ndhe torro luego, no mi che isto inie! ◊ no istes chentza fàghere! ◊ si as bisonzu de lu faedhare, no istes a candho si ch'est andhendhe! ◊ candho lu mintzídiant, isse no istat duiddui a rispòndhere male! ◊ aundi est coru e vida istau cuntziderendi! ◊ si cheres annare bae: po me no istes! ◊ pro no istare a s'andha e torra a tantas bortas menzus gàrrigo de prus
3.
a candho istas a fàghere cussa faina?! ◊ no apo a istare meda a torrare ◊ si no ti seras prima de brincare, no as a istare meda a ti lu ninniare! ◊ cant'istas murghindhe, deo ammanitzo s'àtera cosa pro tucare a bidha ◊ istamus pagas dies a torrare
4.
bunnedha e falda de seda, imbustu, isciaca e giupone t'istant a perfessione ◊ mi apo fatu una bestimenta a prou: m'istat bene una meraviza!
5.
no sigas a betare mústiu a sa cuba ca no bi ndhe istat àteru! ◊ inue t'istat totu cust'ira de cosa chi ses manighendhe?! ◊ in cuchina bi aiat una ziminera manna chi bi istabant totus inintro ◊ cust'isterzu est minore e totu custa cosa no b'istat
6.
a su pisedhu l'isto sa forramenta, gai imparat a triballare ◊ a mi ndhe l'istas sa lepa, ca no bi lompo? ◊ a mi l'istas, como, sa màchina, ca guido deo? ◊ a mi l'istas, sa lepa, a mi segare casu? ◊ ístalu a mie, cussu tzapu, ca ndhe bides de terra furriada! ◊ a mi l'istas su cellulare tou, ca su meu est iscàrrigu, ca depo fàghere una telefonada como?
7.
aite mi la ses dendhe custa cosa, a istare o a lassare? ◊ bae a mammai Maria, si nos istat unu pane, za bi lu torramus a sa cota! ◊ s'ebba sua isse no l'istat a neune
8.
deo mi apo a iltare a su chi cheret Deu ◊ no mi ndhe isto chentza bídere comente est ◊ de cantu ti narant a promissas ndhe as àere unu corru e… ti ndh'istas! ◊ chircas, inventas dogni ingrediente: tue ti ndhe istas pro lu dare a mie! (G.Sini)◊ no si ndhe podent istare de fumare…◊ nara, Cubeddu, dae su vísciu prite no ti ndhe istas! (Còntene)◊ si babbu ti narat ca nono, a malaògia de mei ti ndhe istas! ◊ nois féminas nos istamus fintzas de allegros cuentos!
9.
istade, lassàdemi colare, ca tenzo presse! ◊ ista a bídere si bi resesso deo! ◊ làssami cussu cantu de fuste…: ist'abbellu si como ti ndhe impipas! ◊ si no istat ca l'apo bidu cun sos ogros mios no bi aia crétidu! ◊ si no istat de babbu tou ti aiant betadu sedha!◊ si fit istadu de andhare e torrare sa mantessi die ti aia fatu un'improvisada ◊ si no fit istadu gai, comente aimus fatu? ◊◊ lassémullos istare e sighemus su cantu! ◊ lassa istare su pitzinnu, no lu subéries! ◊ lassa istare cue sa cosa mia! ◊ cussu triballu l'amus lassadu istare ◊ no mi lessis istai incadenau cun su pecau! ◊ no mi chirches a fàghere cosa ca no poto istare! ◊ no poto istare de sos dolores
Surnames and Proverbs
prb:
àcua in su pistoni pistat: àcua fut, àcua est e àcua s'istat ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare
Etymon
ltn.
stare
Translations
French
être,
rester,
demeurer,
aller bien
English
to be,
to have room for,
to live,
to suit,
to stay
Spanish
estar,
vivir,
caber,
sentar bien
Italian
stare,
dimorare,
abitare,
risièdere
German
bleiben,
wohnen.
locàle, locàli , nm, agt Definition
calesiògiat domu o fràigu inue dhue at logu serrau; chi est de su logu
Sentences
oe in locales deasi mancu is animales dhue ponent a bívere! ◊ fit bénnidu su Píscamu a imbisitare sos locales de sa coperativa ◊ sa tratoria bendiat binu puru e teniat localis po genti de passàgiu
Translations
French
local
English
local,
room
Spanish
local
Italian
locale
German
Raum,
örtlich.
locutóriu , nm Definition
logu abbandha ue faet a si pònnere a chistionare, mescamente candho si andhat a cricare a ccn. in mesu a medas
Synonyms e antonyms
parladori
Sentences
in donzi recrusione bi est su locutóriu
Translations
French
parloir
English
parlour,
visitors’ room
Spanish
locutorio
Italian
parlatóio
German
Sprechraum.
pàtiu , nm Definition
tretighedhu largu, in paris, illichidiu, ananti o fintzes aintru de sa domo, ma fintzes bastat chi siat / p. de iscala = itl. pianeròttolo
Synonyms e antonyms
arrepranu,
parinzu,
patiale,
pràcia,
terratza
/
portaria
Sentences
in domo bi amus su pàtiu in dainanti ◊ bi at tres domedhas apirpirinadas supra de iscalinas e patiedhos ◊ addainanti bi at iscalinas de màrmaru chi giughent a unu pàtiu
Scientific Terminology
dmo
Etymon
spn.
Translations
French
hall,
aire
English
hall,
room
Spanish
portal,
entrada,
patio
Italian
àtrio,
piazzòla
German
Vorhalle,
Vorraum.
sàba 1 , nf: sala Definition
in sa domo, aposentu apostadamente lassau po arrecire istràngios, personas de importu o de pagu cunfidàntzia; logu prus mannu po gente meda fintzes in divertera, ispàssiu, riunione / min. salixedha
Sentences
ponidí in mesu de sa saba! ◊ mi parit de intendi genti in sa saba
Surnames and Proverbs
smb:
Sala
Scientific Terminology
dmo
Translations
French
salon,
salle
English
living room
Spanish
sala,
salón
Italian
salòtto,
sala
German
Wohnzimmer,
Saal.
salidórju, salidórzu , nm Definition
logu fatu apostadamente po salire cosa (es. casu in is casifícios)
Etymon
srd.
Translations
French
chambre de salage
English
salt room
Spanish
saladero
Italian
salatóio
German
Einsalzraum.
spolladróxu , nm: ispozadolzu* Definition
logu fatu adatu po s'ispogiare
Translations
French
vestiaire
English
dressing room
Spanish
vestuario
Italian
spogliatóio
German
Umkleideraum.