Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aposéntu , nm, nf: apusentu Definitzione domo, oe prus che àteru una de is partes de sa domo, addata donniuna segundhu ite si dhue depet fàere (es. crocare, coghinare, arrecire o àteru)/ genias de a.: de letu, de coxina (o de càrama), de arriciri (sala), de sa linna, de su craboni, de manixu (ue faet a si partare a fàere faina) Sinònimos e contràrios càmara, istànsia Frases no teniant un'àteru apusentu a s'istichire ◊ a is bècius nce dhus iscàrrigant in calincunu aposentu de ispidali, is fillus! ◊ andhamus a s'apusentu nostra pro nos ciambare Terminologia iscientìfica dmo Ètimu spn. aposento Tradutziones Frantzesu chambre, logement Ingresu lodging, room Ispagnolu cuarto, aposento Italianu càmera, stanza, vano, allòggio Tedescu Zimmer, Raum, Wohnung.

càmara , nf: càmbara, càmbera, càmera, càrama Definitzione parte de sa domo lassada mescamente po crocare, ma fintzes a pònnere e chistire provistas, o bona po arretzire un'istràngiu; sa mobbília po un'aposentu; assemblea de deputaos / min. cambaredha 1 Sinònimos e contràrios aposentu, istànsia / saba 1 / caramoto Maneras de nàrrere csn: domos càmaras, aposentu ’e càrama = apusentus de letu; càmbara de filetu = aundi si unit su pisci de piscai; c. mortuària = aposentu de gimitóriu o de ispidali aundi lassant is mortus fintzas a ndi dhus pigai po s'interru Frases bi at domos cun càrama a manca e càrama a destra de sa sala 2. benniant a libbras, a zuzinas, a chilos, a chentos e a misuras, pro su dinari e pro mutzigaduras de càramas, de órrios, de mesinas 3. de tzertu a su pedulianu no si lu ponet a corcare in cussos papizones de letos bagianeris chi bi at in sas domos càmaras! (M.Gattu Soddu) Sambenados e Provèrbios smb: Camera Terminologia iscientìfica dmo Ètimu itl. càmbara, camera Tradutziones Frantzesu chambre Ingresu room Ispagnolu cuarto (m), habitación Italianu càmera Tedescu Zimmer.

camaròne , nm: camerone Definitzione fràigu, logu mannu meda, serrau, inue podet càbere gente meda o fintzes po butega, a trebballare, a chistire o arrimare cosa Sinònimos e contràrios magasinu, salone Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu grande chambre, grande pièce Ingresu large room Ispagnolu quarto grande Italianu cameróne Tedescu großes Zimmer.

camerèdha , nf Definitzione min. de càmara, cambaredha, aposentu pitichedhu Sinònimos e contràrios istantziedha Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu chambrette Ingresu small room Ispagnolu cuarto, habitación pequeñoa Italianu camerétta Tedescu kleines Zimmer.

colombéri , nm: columberi, culumberi, cumboberi, cumboreri, cumbuleri, cummoberi Definitzione genia de armadiedhu lassau in su muru po pònnere calecuna cosa (mescamente acanta a sa forredha); su buidu chi lassant in is muros – a bortas – candho ndhe leant su ponte; istampu mannu in is muros, in orrocas, buidedhu chi dhue faent su nidu is culumbos o, si est a paris de terra, genia de cundhutu asuta de muru po passare abba Sinònimos e contràrios abburgadorzu, acajolu, camaritu, fenesta, macarina, percolu Frases candho essis lassa sa crae in su culumberi! ◊ chie iscultat in columberi de muru iscultat male anzenu e sou puru ◊ in sas cumbessias sas bentanedhas pariant culumberis ◊ ponimus sos luminos in su culumberi de su furru ◊ at postu sa cafetera in su cumboberi tupau cun sa tendhina 2. custu muru est totu a culumberis de cantu est male fatu ◊ connoschet donzi culumberi inuve s'impercant sas cosas pérditas ◊ eis biu cussus colomberis me in s'arroca: in cussus istampus dhui biviant feminedhas chi tessiant a tralàrgiu de òru… Ètimu ctl. colomer Tradutziones Frantzesu placard Ingresu small room Ispagnolu alacena Italianu pìccolo vano, ripostìglio nei muri Tedescu Abstellraum.

garrapíu , nm Definitzione aposentedhu piticu meda, un’istampu, e chentza lughe, iscurosu Sinònimos e contràrios apartaditzu, gasile, lóbiu, tanedhu, tzibbotu Frases in sa corte bi aiat unu garrapiedhu pro gamasinu ◊ teniat sa butechedha in d-unu garrapiu iscuru che in buca Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu cagibi Ingresu poky little room Ispagnolu cuchitril, tugurio Italianu bugigàttolo, tugùrio Tedescu Loch.

iltàre , vrb: istai, istare, stai Definitzione su èssere, su abbarrare, su sighire a èssere de sa matessi manera, imperau pruschetotu po sa salude, sa manera de campare, po bívere, tènnere domo a ue fàere fúrriu o fàere abbitu in ccn. logu fintzes a manera chi s’ischípiat, tènnere sa residéntzia; càbere de una cosa aintru de un’istrégiu, de unu logu (deosi pigat s’aus. àere); foedhandho de bestimentu, orrúere bene a chie si dhu ponet, dèghere; aporrire, giare in manu una cosa a un’àteru o fintzes lassare una cosa a préstidu (aus. àere)/ pps. istadu (chi est de su vrb. èssere puru); ind. pres. 1ˆ p. sing. isto, istau, 1ˆ p. pl. istadeus; ind.passau 3ˆ p. sing. istetit; ind. imp. 3ˆ p. sing. istetiat; istare + ger. de àteros vrb. = narat su sighire de s’atzione inditada de s’àteru vrb. (istare faghindhe = fàere, sighire a fàere, istare andhendhe = andhare, sighire a andhare, istare pessendhe = pentzare, sighire a pentzare, e totu deasi) Sinònimos e contràrios abarrai, abertai, aisetare, arreare, èssere / càbere / aporrire / imprestare | ctr. andai, cambiai Maneras de nàrrere csn: "si isto", mancari a su presente, s'impreat pro css. tempus passadu puru: s'isto deo!… = s'isto deo no lu faghia, s'isto deo no l'aia fatu; istaresindhe de carchi cosa = fai a mancu, aguantaisí de fai ccn. cosa chi s'iat a bolli fai; ista a bídere si…, ist'abbellu si… = abarra abbellu si…, bieus immoi si…; si no istat ca…, si no istat de… = mancu mali ca…, si no fit ca… (est unu cuncetu de càusa); lassare istare = lassai a pèrdiri, isbandonai, lassai in paxi; istare a s'allora allora = faghindhe e chentza fàghere, perdendi tempus; istare a or'a ora = abarrai a s'úrtimu momentu; istare duiddui = abarrai a su pentza e torra; no pòdere istare = istare male, intendirisí mali de no arrennèsciri a agatai asséliu; no ischire inue ndh'istare de sa cuntentesa = èssiri prexaus meda, no tenni asséliu de su prexu Frases gei mi bieis comenti istu ◊ e comente istant in domo tua? ◊ cussa famíllia che istaiat in contonera, ma como ndhe istat in bidha ◊ inue che istas, ca benzo a domo tua? ◊ semus istendhe male cun totu custos pidinos, unu muntone de cosas de fàghere ◊ bi at chie istat bene e bi at chie istat male ◊ e comente istas: sanighedhu ses? ◊ chie istat male si acotet! ◊ cussa cosa, posta gai, istat male: ndhe podet rúere ◊ istadeus bèni dèu e issus 2. issos si sunt istados e deo mi ndhe so bénnidu ◊ andho a cumandhu e mi ndhe torro luego, no mi che isto inie! ◊ no istes chentza fàghere! ◊ si as bisonzu de lu faedhare, no istes a candho si ch'est andhendhe! ◊ candho lu mintzídiant, isse no istat duiddui a rispòndhere male! ◊ aundi est coru e vida istau cuntziderendi! ◊ si cheres annare bae: po me no istes! ◊ pro no istare a s'andha e torra a tantas bortas menzus gàrrigo de prus 3. a candho istas a fàghere cussa faina?! ◊ no apo a istare meda a torrare ◊ si no ti seras prima de brincare, no as a istare meda a ti lu ninniare! ◊ cant'istas murghindhe, deo ammanitzo s'àtera cosa pro tucare a bidha ◊ istamus pagas dies a torrare 4. bunnedha e falda de seda, imbustu, isciaca e giupone t'istant a perfessione ◊ mi apo fatu una bestimenta a prou: m'istat bene una meraviza! 5. no sigas a betare mústiu a sa cuba ca no bi ndhe istat àteru! ◊ inue t'istat totu cust'ira de cosa chi ses manighendhe?! ◊ in cuchina bi aiat una ziminera manna chi bi istabant totus inintro ◊ cust'isterzu est minore e totu custa cosa no b'istat 6. a su pisedhu l'isto sa forramenta, gai imparat a triballare ◊ a mi ndhe l'istas sa lepa, ca no bi lompo? ◊ a mi l'istas, como, sa màchina, ca guido deo? ◊ a mi l'istas, sa lepa, a mi segare casu? ◊ ístalu a mie, cussu tzapu, ca ndhe bides de terra furriada! ◊ a mi l'istas su cellulare tou, ca su meu est iscàrrigu, ca depo fàghere una telefonada como? 7. aite mi la ses dendhe custa cosa, a istare o a lassare? ◊ bae a mammai Maria, si nos istat unu pane, za bi lu torramus a sa cota! ◊ s'ebba sua isse no l'istat a neune 8. deo mi apo a iltare a su chi cheret Deu ◊ no mi ndhe isto chentza bídere comente est ◊ de cantu ti narant a promissas ndhe as àere unu corru e… ti ndh'istas! ◊ chircas, inventas dogni ingrediente: tue ti ndhe istas pro lu dare a mie! (G.Sini)◊ no si ndhe podent istare de fumare…◊ nara, Cubeddu, dae su vísciu prite no ti ndhe istas! (Còntene)◊ si babbu ti narat ca nono, a malaògia de mei ti ndhe istas! ◊ nois féminas nos istamus fintzas de allegros cuentos! 9. istade, lassàdemi colare, ca tenzo presse! ◊ ista a bídere si bi resesso deo! ◊ làssami cussu cantu de fuste…: ist'abbellu si como ti ndhe impipas! ◊ si no istat ca l'apo bidu cun sos ogros mios no bi aia crétidu! ◊ si no istat de babbu tou ti aiant betadu sedha!◊ si fit istadu de andhare e torrare sa mantessi die ti aia fatu un'improvisada ◊ si no fit istadu gai, comente aimus fatu? ◊◊ lassémullos istare e sighemus su cantu! ◊ lassa istare su pitzinnu, no lu subéries! ◊ lassa istare cue sa cosa mia! ◊ cussu triballu l'amus lassadu istare ◊ no mi lessis istai incadenau cun su pecau! ◊ no mi chirches a fàghere cosa ca no poto istare! ◊ no poto istare de sos dolores Sambenados e Provèrbios prb: àcua in su pistoni pistat: àcua fut, àcua est e àcua s'istat ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare Ètimu ltn. stare Tradutziones Frantzesu être, rester, demeurer, aller bien Ingresu to be, to have room for, to live, to suit, to stay Ispagnolu estar, vivir, caber, sentar bien Italianu stare, dimorare, abitare, risièdere Tedescu bleiben, wohnen.

locàle, locàli , nm, agt Definitzione calesiògiat domu o fràigu inue dhue at logu serrau; chi est de su logu Frases oe in locales deasi mancu is animales dhue ponent a bívere! ◊ fit bénnidu su Píscamu a imbisitare sos locales de sa coperativa ◊ sa tratoria bendiat binu puru e teniat localis po genti de passàgiu Tradutziones Frantzesu local Ingresu local, room Ispagnolu local Italianu locale Tedescu Raum, örtlich.

locutóriu , nm Definitzione logu abbandha ue faet a si pònnere a chistionare, mescamente candho si andhat a cricare a ccn. in mesu a medas Sinònimos e contràrios parladori Frases in donzi recrusione bi est su locutóriu Tradutziones Frantzesu parloir Ingresu parlour, visitors’ room Ispagnolu locutorio Italianu parlatóio Tedescu Sprechraum.

pàtiu , nm Definitzione tretighedhu largu, in paris, illichidiu, ananti o fintzes aintru de sa domo, ma fintzes bastat chi siat / p. de iscala = itl. pianeròttolo Sinònimos e contràrios arrepranu, parinzu, patiale, pràcia, terratza / portaria Frases in domo bi amus su pàtiu in dainanti ◊ bi at tres domedhas apirpirinadas supra de iscalinas e patiedhos ◊ addainanti bi at iscalinas de màrmaru chi giughent a unu pàtiu Terminologia iscientìfica dmo Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu hall, aire Ingresu hall, room Ispagnolu portal, entrada, patio Italianu àtrio, piazzòla Tedescu Vorhalle, Vorraum.

sàba 1 , nf: sala Definitzione in sa domo, aposentu apostadamente lassau po arrecire istràngios, personas de importu o de pagu cunfidàntzia; logu prus mannu po gente meda fintzes in divertera, ispàssiu, riunione / min. salixedha Frases ponidí in mesu de sa saba! ◊ mi parit de intendi genti in sa saba Sambenados e Provèrbios smb: Sala Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu salon, salle Ingresu living room Ispagnolu sala, salón Italianu salòtto, sala Tedescu Wohnzimmer, Saal.

salidórju, salidórzu , nm Definitzione logu fatu apostadamente po salire cosa (es. casu in is casifícios) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chambre de salage Ingresu salt room Ispagnolu saladero Italianu salatóio Tedescu Einsalzraum.

spolladróxu , nm: ispozadolzu* Definitzione logu fatu adatu po s'ispogiare Tradutziones Frantzesu vestiaire Ingresu dressing room Ispagnolu vestuario Italianu spogliatóio Tedescu Umkleideraum.

«« Torra a chircare