aposéntu , nm, nf: apusentu Definizione
domo, oe prus che àteru una de is partes de sa domo, addata donniuna segundhu ite si dhue depet fàere (es. crocare, coghinare, arrecire o àteru)/ genias de a.: de letu, de coxina (o de càrama), de arriciri (sala), de sa linna, de su craboni, de manixu (ue faet a si partare a fàere faina)
Sinonimi e contrari
càmara,
istànsia
Frasi
no teniant un'àteru apusentu a s'istichire ◊ a is bècius nce dhus iscàrrigant in calincunu aposentu de ispidali, is fillus! ◊ andhamus a s'apusentu nostra pro nos ciambare
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
spn.
aposento
Traduzioni
Francese
chambre,
logement
Inglese
lodging,
room
Spagnolo
cuarto,
aposento
Italiano
càmera,
stanza,
vano,
allòggio
Tedesco
Zimmer,
Raum,
Wohnung.
càmara , nf: càmbara,
càmbera,
càmera,
càrama Definizione
parte de sa domo lassada mescamente po crocare, ma fintzes a pònnere e chistire provistas, o bona po arretzire un'istràngiu; sa mobbília po un'aposentu; assemblea de deputaos / min. cambaredha 1
Sinonimi e contrari
aposentu,
istànsia
/
saba 1
/
caramoto
Modi di dire
csn:
domos càmaras, aposentu ’e càrama = apusentus de letu; càmbara de filetu = aundi si unit su pisci de piscai; c. mortuària = aposentu de gimitóriu o de ispidali aundi lassant is mortus fintzas a ndi dhus pigai po s'interru
Frasi
bi at domos cun càrama a manca e càrama a destra de sa sala
2.
benniant a libbras, a zuzinas, a chilos, a chentos e a misuras, pro su dinari e pro mutzigaduras de càramas, de órrios, de mesinas
3.
de tzertu a su pedulianu no si lu ponet a corcare in cussos papizones de letos bagianeris chi bi at in sas domos càmaras! (M.Gattu Soddu)
Cognomi e Proverbi
smb:
Camera
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
itl.
càmbara, camera
Traduzioni
Francese
chambre
Inglese
room
Spagnolo
cuarto (m),
habitación
Italiano
càmera
Tedesco
Zimmer.
camaròne , nm: camerone Definizione
fràigu, logu mannu meda, serrau, inue podet càbere gente meda o fintzes po butega, a trebballare, a chistire o arrimare cosa
Sinonimi e contrari
magasinu,
salone
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
grande chambre,
grande pièce
Inglese
large room
Spagnolo
quarto grande
Italiano
cameróne
Tedesco
großes Zimmer.
camerèdha , nf Definizione
min. de càmara, cambaredha, aposentu pitichedhu
Sinonimi e contrari
istantziedha
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
chambrette
Inglese
small room
Spagnolo
cuarto,
habitación pequeñoa
Italiano
camerétta
Tedesco
kleines Zimmer.
colombéri , nm: columberi,
culumberi,
cumboberi,
cumboreri,
cumbuleri,
cummoberi Definizione
genia de armadiedhu lassau in su muru po pònnere calecuna cosa (mescamente acanta a sa forredha); su buidu chi lassant in is muros – a bortas – candho ndhe leant su ponte; istampu mannu in is muros, in orrocas, buidedhu chi dhue faent su nidu is culumbos o, si est a paris de terra, genia de cundhutu asuta de muru po passare abba
Sinonimi e contrari
abburgadorzu,
acajolu,
camaritu,
fenesta,
macarina,
percolu
Frasi
candho essis lassa sa crae in su culumberi! ◊ chie iscultat in columberi de muru iscultat male anzenu e sou puru ◊ in sas cumbessias sas bentanedhas pariant culumberis ◊ ponimus sos luminos in su culumberi de su furru ◊ at postu sa cafetera in su cumboberi tupau cun sa tendhina
2.
custu muru est totu a culumberis de cantu est male fatu ◊ connoschet donzi culumberi inuve s'impercant sas cosas pérditas ◊ eis biu cussus colomberis me in s'arroca: in cussus istampus dhui biviant feminedhas chi tessiant a tralàrgiu de òru…
Etimo
ctl.
colomer
Traduzioni
Francese
placard
Inglese
small room
Spagnolo
alacena
Italiano
pìccolo vano,
ripostìglio nei muri
Tedesco
Abstellraum.
garrapíu , nm Definizione
aposentedhu piticu meda, un’istampu, e chentza lughe, iscurosu
Sinonimi e contrari
apartaditzu,
gasile,
lóbiu,
tanedhu,
tzibbotu
Frasi
in sa corte bi aiat unu garrapiedhu pro gamasinu ◊ teniat sa butechedha in d-unu garrapiu iscuru che in buca
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
cagibi
Inglese
poky little room
Spagnolo
cuchitril,
tugurio
Italiano
bugigàttolo,
tugùrio
Tedesco
Loch.
iltàre , vrb: istai,
istare,
stai Definizione
su èssere, su abbarrare, su sighire a èssere de sa matessi manera, imperau pruschetotu po sa salude, sa manera de campare, po bívere, tènnere domo a ue fàere fúrriu o fàere abbitu in ccn. logu fintzes a manera chi s’ischípiat, tènnere sa residéntzia; càbere de una cosa aintru de un’istrégiu, de unu logu (deosi pigat s’aus. àere); foedhandho de bestimentu, orrúere bene a chie si dhu ponet, dèghere; aporrire, giare in manu una cosa a un’àteru o fintzes lassare una cosa a préstidu (aus. àere)/ pps. istadu (chi est de su vrb. èssere puru); ind. pres. 1ˆ p. sing. isto, istau, 1ˆ p. pl. istadeus; ind.passau 3ˆ p. sing. istetit; ind. imp. 3ˆ p. sing. istetiat; istare + ger. de àteros vrb. = narat su sighire de s’atzione inditada de s’àteru vrb. (istare faghindhe = fàere, sighire a fàere, istare andhendhe = andhare, sighire a andhare, istare pessendhe = pentzare, sighire a pentzare, e totu deasi)
Sinonimi e contrari
abarrai,
abertai,
aisetare,
arreare,
èssere
/
càbere
/
aporrire
/
imprestare
| ctr.
andai,
cambiai
Modi di dire
csn:
"si isto", mancari a su presente, s'impreat pro css. tempus passadu puru: s'isto deo!… = s'isto deo no lu faghia, s'isto deo no l'aia fatu; istaresindhe de carchi cosa = fai a mancu, aguantaisí de fai ccn. cosa chi s'iat a bolli fai; ista a bídere si…, ist'abbellu si… = abarra abbellu si…, bieus immoi si…; si no istat ca…, si no istat de… = mancu mali ca…, si no fit ca… (est unu cuncetu de càusa); lassare istare = lassai a pèrdiri, isbandonai, lassai in paxi; istare a s'allora allora = faghindhe e chentza fàghere, perdendi tempus; istare a or'a ora = abarrai a s'úrtimu momentu; istare duiddui = abarrai a su pentza e torra; no pòdere istare = istare male, intendirisí mali de no arrennèsciri a agatai asséliu; no ischire inue ndh'istare de sa cuntentesa = èssiri prexaus meda, no tenni asséliu de su prexu
Frasi
gei mi bieis comenti istu ◊ e comente istant in domo tua? ◊ cussa famíllia che istaiat in contonera, ma como ndhe istat in bidha ◊ inue che istas, ca benzo a domo tua? ◊ semus istendhe male cun totu custos pidinos, unu muntone de cosas de fàghere ◊ bi at chie istat bene e bi at chie istat male ◊ e comente istas: sanighedhu ses? ◊ chie istat male si acotet! ◊ cussa cosa, posta gai, istat male: ndhe podet rúere ◊ istadeus bèni dèu e issus
2.
issos si sunt istados e deo mi ndhe so bénnidu ◊ andho a cumandhu e mi ndhe torro luego, no mi che isto inie! ◊ no istes chentza fàghere! ◊ si as bisonzu de lu faedhare, no istes a candho si ch'est andhendhe! ◊ candho lu mintzídiant, isse no istat duiddui a rispòndhere male! ◊ aundi est coru e vida istau cuntziderendi! ◊ si cheres annare bae: po me no istes! ◊ pro no istare a s'andha e torra a tantas bortas menzus gàrrigo de prus
3.
a candho istas a fàghere cussa faina?! ◊ no apo a istare meda a torrare ◊ si no ti seras prima de brincare, no as a istare meda a ti lu ninniare! ◊ cant'istas murghindhe, deo ammanitzo s'àtera cosa pro tucare a bidha ◊ istamus pagas dies a torrare
4.
bunnedha e falda de seda, imbustu, isciaca e giupone t'istant a perfessione ◊ mi apo fatu una bestimenta a prou: m'istat bene una meraviza!
5.
no sigas a betare mústiu a sa cuba ca no bi ndhe istat àteru! ◊ inue t'istat totu cust'ira de cosa chi ses manighendhe?! ◊ in cuchina bi aiat una ziminera manna chi bi istabant totus inintro ◊ cust'isterzu est minore e totu custa cosa no b'istat
6.
a su pisedhu l'isto sa forramenta, gai imparat a triballare ◊ a mi ndhe l'istas sa lepa, ca no bi lompo? ◊ a mi l'istas, como, sa màchina, ca guido deo? ◊ a mi l'istas, sa lepa, a mi segare casu? ◊ ístalu a mie, cussu tzapu, ca ndhe bides de terra furriada! ◊ a mi l'istas su cellulare tou, ca su meu est iscàrrigu, ca depo fàghere una telefonada como?
7.
aite mi la ses dendhe custa cosa, a istare o a lassare? ◊ bae a mammai Maria, si nos istat unu pane, za bi lu torramus a sa cota! ◊ s'ebba sua isse no l'istat a neune
8.
deo mi apo a iltare a su chi cheret Deu ◊ no mi ndhe isto chentza bídere comente est ◊ de cantu ti narant a promissas ndhe as àere unu corru e… ti ndh'istas! ◊ chircas, inventas dogni ingrediente: tue ti ndhe istas pro lu dare a mie! (G.Sini)◊ no si ndhe podent istare de fumare…◊ nara, Cubeddu, dae su vísciu prite no ti ndhe istas! (Còntene)◊ si babbu ti narat ca nono, a malaògia de mei ti ndhe istas! ◊ nois féminas nos istamus fintzas de allegros cuentos!
9.
istade, lassàdemi colare, ca tenzo presse! ◊ ista a bídere si bi resesso deo! ◊ làssami cussu cantu de fuste…: ist'abbellu si como ti ndhe impipas! ◊ si no istat ca l'apo bidu cun sos ogros mios no bi aia crétidu! ◊ si no istat de babbu tou ti aiant betadu sedha!◊ si fit istadu de andhare e torrare sa mantessi die ti aia fatu un'improvisada ◊ si no fit istadu gai, comente aimus fatu? ◊◊ lassémullos istare e sighemus su cantu! ◊ lassa istare su pitzinnu, no lu subéries! ◊ lassa istare cue sa cosa mia! ◊ cussu triballu l'amus lassadu istare ◊ no mi lessis istai incadenau cun su pecau! ◊ no mi chirches a fàghere cosa ca no poto istare! ◊ no poto istare de sos dolores
Cognomi e Proverbi
prb:
àcua in su pistoni pistat: àcua fut, àcua est e àcua s'istat ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare
Etimo
ltn.
stare
Traduzioni
Francese
être,
rester,
demeurer,
aller bien
Inglese
to be,
to have room for,
to live,
to suit,
to stay
Spagnolo
estar,
vivir,
caber,
sentar bien
Italiano
stare,
dimorare,
abitare,
risièdere
Tedesco
bleiben,
wohnen.
locàle, locàli , nm, agt Definizione
calesiògiat domu o fràigu inue dhue at logu serrau; chi est de su logu
Frasi
oe in locales deasi mancu is animales dhue ponent a bívere! ◊ fit bénnidu su Píscamu a imbisitare sos locales de sa coperativa ◊ sa tratoria bendiat binu puru e teniat localis po genti de passàgiu
Traduzioni
Francese
local
Inglese
local,
room
Spagnolo
local
Italiano
locale
Tedesco
Raum,
örtlich.
locutóriu , nm Definizione
logu abbandha ue faet a si pònnere a chistionare, mescamente candho si andhat a cricare a ccn. in mesu a medas
Sinonimi e contrari
parladori
Frasi
in donzi recrusione bi est su locutóriu
Traduzioni
Francese
parloir
Inglese
parlour,
visitors’ room
Spagnolo
locutorio
Italiano
parlatóio
Tedesco
Sprechraum.
pàtiu , nm Definizione
tretighedhu largu, in paris, illichidiu, ananti o fintzes aintru de sa domo, ma fintzes bastat chi siat / p. de iscala = itl. pianeròttolo
Sinonimi e contrari
arrepranu,
parinzu,
patiale,
pràcia,
terratza
/
portaria
Frasi
in domo bi amus su pàtiu in dainanti ◊ bi at tres domedhas apirpirinadas supra de iscalinas e patiedhos ◊ addainanti bi at iscalinas de màrmaru chi giughent a unu pàtiu
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
hall,
aire
Inglese
hall,
room
Spagnolo
portal,
entrada,
patio
Italiano
àtrio,
piazzòla
Tedesco
Vorhalle,
Vorraum.
sàba 1 , nf: sala Definizione
in sa domo, aposentu apostadamente lassau po arrecire istràngios, personas de importu o de pagu cunfidàntzia; logu prus mannu po gente meda fintzes in divertera, ispàssiu, riunione / min. salixedha
Frasi
ponidí in mesu de sa saba! ◊ mi parit de intendi genti in sa saba
Cognomi e Proverbi
smb:
Sala
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
salon,
salle
Inglese
living room
Spagnolo
sala,
salón
Italiano
salòtto,
sala
Tedesco
Wohnzimmer,
Saal.
salidórju, salidórzu , nm Definizione
logu fatu apostadamente po salire cosa (es. casu in is casifícios)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chambre de salage
Inglese
salt room
Spagnolo
saladero
Italiano
salatóio
Tedesco
Einsalzraum.
spolladróxu , nm: ispozadolzu* Definizione
logu fatu adatu po s'ispogiare
Traduzioni
Francese
vestiaire
Inglese
dressing room
Spagnolo
vestuario
Italiano
spogliatóio
Tedesco
Umkleideraum.