àrrui , nm: aurri Definition
àlinu de monte, genia de linna chi faet a mata manna
Scientific Terminology
mtm, Ostrya carpinifolia
Etymon
srdn.
Translations
French
charme-houblon,
bois-de-fer
English
hop hornbeam
Spanish
carpe negro,
falso carpe
Italian
càrpino nero o carpinèlla
German
europäische Hopfenbuche.
ciúpu , nm Definition
una genia de linnabru, sa calidade niedha, o puglielma puntuda
Synonyms e antonyms
poboria,
puglielma,
pupulione
Scientific Terminology
mtm, Populus nigra
Translations
French
peuplier noir
English
black poplar
Spanish
álamo negro
Italian
piòppo néro
German
Schwarzpappel.
coaciólu , nm: cuaciou,
cuatolu Definition
genia de pigione de abba, cun is peis prus addasegus: in Sardigna passat s'ierru ma no nidat
Synonyms e antonyms
catzolu,
gangorredha
2.
oi in su mari aici pàsidu gei fait a fai su cuaciou!
Scientific Terminology
pzn, podiceps nigricollis
Etymon
srd.
Translations
French
petit grèbe
English
grebe
Spanish
somormujo de cuello negro,
zampullín cuellinegro
Italian
svasso pìccolo
German
Schwarzhalstaucher.
fíbixi , nm: fíliche,
fílige,
fílighe,
fílighi,
fíligi,
fílixi,
físcibi,
fixi Definition
genia de erba a costa fine ma forte chi faet mescamente in logu a cara a nord in montes e chi candho essit giughet sa punta acancarronada / genias de fílighe: cabadhinu (Pteridium aquilinum), fémina (Athyrium filix-femina), màsciu (Dryopteris filix-mas, Pteridium aquilinum), cérbinu (Polypodium vulgare), ladu (Phyllis sagittata), mannu (Osmunda regalis)/ genia de frastimu: ancu portent sas manos che fílighe naschindhe! = is manus acancarronadas!; casu in fíligi = preta frisca imboligada cun foza de fílighe intro de unu pannitzu e posta a sucutare apicada: si mànigat sa die etotu
Synonyms e antonyms
fígili
/
ttrs. fírigu
Sentences
s'at fatu unu tedile de fílighe a modhita ◊ dhoi at fílixi in s'oru de s'arriu
Scientific Terminology
rba, Asplenium adiantum-nigrum, Athyrium filix-femina
Etymon
ltn.
filice(m)
Translations
French
fougère
English
fern
Spanish
falzia negra,
culantrillo negro
Italian
félce
German
Schwarzer Milzfarn,
Frauenfarn.
istrúlliu 1, istrúllu , nm: istullu,
isturru,
istúrulu,
sturru Definition
istúrulu càmpinu, genia de pigione niedhu, no tanti mannu, chi faet abbitu in Sardigna totu s'annu e segundhu su tempus si podet bíere a nue manna: una calidade (sturnus vulgaris) est unu pagu diferente, a pintirighinos / ti los catzo geo sos istullos! = ti dhu fatzu passai dèu su machiori!, ti dhu dongu dèu su tanti!
Synonyms e antonyms
iltrunellu,
strudhu
Sentences
leesit s'istullu a sas duas ancutzas ◊ túrtures, istullos e culumbos essiant e intraiant a domo ◊ si falat cussa nue de istúrulos za coitant a che collire s'olia!…
Scientific Terminology
pzn, sturnus unicolor
Etymon
ltn.
sturnus
Translations
French
étourneau
English
starling
Spanish
estornino negro
Italian
stórno néro
German
Einfarbstar.
marrupiòni , nm Definition
marrúbiu niedhu o burdu
Scientific Terminology
rba, Ballota nigra
Translations
French
marrube
English
black horehound
Spanish
marrubio negro,
m. bastardo,
m. hediondo
Italian
marròbio néro
German
Schwarznessel.
négru , agt, nm Definition
chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscuriosa meda, de arratza niedha; pintirighinu niedhudu, in colore de castàngia in sa pedhe / n. de fumu = niedhigori, mascara bogada de linna ollosa abbruxada, brueredhu fine fine pro fàghere colore niedhu prus o prus pagu cotu, illatendhe
Synonyms e antonyms
niedhu
/
nea 1
2.
sa cara granninata de negros minoredhedhos lu fachiant assimitzare a sa ficumurisca
Translations
French
noir
English
black,
negro
Spanish
negro
Italian
négro
German
schwarz,
Schwarze,
Muttermal.
niedhigòre, niedhigòri , nm Definition
negru de fumu, mascara bogada de linna ogiosa abbruxada po usu de imbarchinamentu, po giare o fàere colore niedhu po muros; fintzes marcu druchesau de pistadura
Etymon
srd.
Translations
French
noir de fumée
English
lampblack
Spanish
negro de humo
Italian
nerofumo
German
Ruß.
niédhu , nm, agt: nighedhu Definition
su colore prus iscurosu, antzis est sa farta de totu is colores, candho mancat calesiògiat colore (ma dhu narant fintzes in su sensu de meda, forte, mannu); bestimentu niedhu po dolu; chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscurosa meda, de arratza niedha; nau de cosa po su chi paret a sa lughe, chi no torrat perunu colore; nau de ccn. po comente foedhat o faet, chi est arrennegau meda, chi est crepandho de su tzacu, dispràxiu meda, tristu / min. niedhatzu, niedhutzu, nighedhutu
Synonyms e antonyms
negru
/
tardu
| ctr.
biancu
Idioms
csn:
n. che unu scrau, che pighe, che su trummentu, che ala de corbu, che funnu de labia, che sa pixi, che sa mura = niedhu deretu, meda, deunudotu, niedhu pídicu, píghidu; a niedhos de note = intro de note, a note manna; su niedhu de s'ogru = sa pupia; su n. de s'unga = sa corona de s'úngia; su niedhu de fumu = fumàdicu, mascara o niedhigori; ànimi niedhu = malu che dimóniu
Sentences
su biancu si vortet a nighedhu!
2.
cudhos botedhos fachiant unu degógliu niedhu ◊ cussa note unu coro malu mi faghiat bídere totu niedhu ◊ at fatu un'iscàndhalu niedhu ◊ tia Gràtzia in butega teniat isceti binu niedhu
3.
tia Pietrina che intreit niedha che su titone a brigare su fizu ◊ ndi est essiu de miniera niedhu che unu scrau ◊ su preigadore fit nighedhu chi pariat unu bundhu ◊ fiat tristu mannu niedhu ◊ fut una noti niedha che sa pixi ◊ ndi est benniu ammeleciosu e niedhu!
4.
s'idea fit de isetare mancari dendhecheli a niedhos de note
Surnames and Proverbs
smb:
Nieddu, Niedda
/
prb:
mellus a faci arrúbia chi no a coru niedhu
Scientific Terminology
clr
Etymon
ltn.
nigellus
Translations
French
noir
English
black
Spanish
negro
Italian
néro
German
schwarz.
poboría , nf: pubulia Definition
una genia de linnabru, su niedhu, o puglielma puntuda, pubulia puntada
Synonyms e antonyms
ciupu,
puglielma,
pupulione
Scientific Terminology
mtm, Populus nigra
Translations
French
peuplier noir
English
cotton-wood
Spanish
álamo negro
Italian
piòppo néro
German
Schwarzpappel.
tifàne , nm: tivani Definition
genia de pigione mannu totu a pinnias niedhas, nau fintzes in su sensu de calecunu pigione chi no si agatat; nau de unu chi iat a bòllere totu po issu, pasteratzu
Synonyms e antonyms
colvu,
prinedhu
/
abbramidu
Sentences
- E chine ti dh'at narau? - Tifane mi dh'at narau! ◊ ancu ti ndhe let tivani!
Scientific Terminology
pzn
Translations
French
corbeau
English
crow,
black bird
Spanish
cuervo,
pájaro negro
Italian
còrvo,
uccèllo néro
German
Rabe.