Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ciúpu , nm Definition una genia de linnabru, sa calidade niedha, o puglielma puntuda Synonyms e antonyms poboria, puglielma, pupulione Scientific Terminology mtm, Populus nigra Translations French peuplier noir English black poplar Spanish álamo negro Italian piòppo néro German Schwarzpappel.

crabiolína , nf: crapiolina Definition genia de erba chi narant fintzes pei de caboni Scientific Terminology rba, Podospermum laciniatum Translations French salsif noir, scorsonère English oyster-plant Spanish barbaja Italian scorzonéra selvàtica German Schwarzwurzel.

iscoríu , nm, nf: iscuria, iscuriu, scoriu Definition mancàntzia o farta de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru (ma si manígiat che agt. puru: un'aposentu iscuriu = iscuriosu)/ iscuriu mútzigu = scuriu mamutu, iscuru mútiu, itl. buio pésto Synonyms e antonyms bujore, iscuricore, iscuru, niedhore / iscuricosu Sentences abetat a iscoriu chi passit callincunu ◊ sos lampos sunt ilgiarendhe su terrinu in custa note de iscuria ◊ est iscuriu che in buca ◊ colza issa chi est falada in iscuria manna! Etymon srd. Translations French noir, obscurité English dark Spanish oscuridad (f), tinieblas Italian bùio, oscurità German Dunkel, Finsternis.

iscúru , nm, agt: scuru Definition su no dhue àere lughe; su no ischire is cosas, su no tènnere istúdiu; su foedhu est impreau meda lastimandho a unu po ccn. male Synonyms e antonyms bujore, iscoriu, niedhore / iscedau / iscuricosu | ctr. luche Idioms csn: a s'iscuru, a s'iscura = sentza de luxi; i. mortu, che in buca, che in bula = iscuriu mamutu, iscuru mútiu, meda; èssere peus de annare a s'iscuru = su médiu est peus de su male; iscuros bois! = siscuros!, sceraus!; s'iscuru a bois = siscuru bois!, scerau! Sentences in sa solidade de sa luche o in s'iscuru mamucu, sa tentascione nos forrocat sa mente e su coro ◊ iscuru che in buca, mancu imbratu de lucore si biet in s'iforru de sa note ◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ bellu istudiadu: dae chie devimus bídere sa lughe bidimus s'iscuru!… 2. mih chi no ti che intret s'iscuru in buca!… 3. cudh'iscura, candho si est bista sola, si est posta a piànghere ◊ cuss'iscuru l'ant àpiu pustis de una chida che musca presonera de s'aranzolu 4. fit unu garrapiu iscuru che in buca Surnames and Proverbs prb: iscuru a chie faghet cantu cheret! ◊ iscuru a chie no si abbizat de su male sou! Etymon ltn. obscurus Translations French noir, obscurité English dark Spanish oscuridad Italian bùio German Dunkel.

losítzu , nm Definition genia de erba areste chi bogat unu súciu biancu inue si segat: est bona a papare Synonyms e antonyms lataredha, latosa, limpora, mammaluca Scientific Terminology rba, Reichardia picroides Etymon srd. Translations French scorsonère, salsifis noir English scorzonera Spanish lechuguilla dulce Italian latticrèpolo, scorzonéra German Schwarzwurzel.

lutàdu , pps, agt: allutadu 1 Definition de lutare 2; chi est in corrutu, bestiu a dolu Translations French bordé de noir English black-edged Spanish enlutado Italian listato a lutto German mit Trauerrand versehen.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definition nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Synonyms e antonyms mamucu, mútiu Sentences in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Etymon srd. Translations French nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup English pitch dark Spanish obscuro como boca de lobo Italian bùio pésto German stockdunkel.

négru , agt, nm Definition chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscuriosa meda, de arratza niedha; pintirighinu niedhudu, in colore de castàngia in sa pedhe / n. de fumu = niedhigori, mascara bogada de linna ollosa abbruxada, brueredhu fine fine pro fàghere colore niedhu prus o prus pagu cotu, illatendhe Synonyms e antonyms niedhu / nea 1 2. sa cara granninata de negros minoredhedhos lu fachiant assimitzare a sa ficumurisca Translations French noir English black, negro Spanish negro Italian négro German schwarz, Schwarze, Muttermal.

niedhigòre, niedhigòri , nm Definition negru de fumu, mascara bogada de linna ogiosa abbruxada po usu de imbarchinamentu, po giare o fàere colore niedhu po muros; fintzes marcu druchesau de pistadura Etymon srd. Translations French noir de fumée English lampblack Spanish negro de humo Italian nerofumo German Ruß.

niédhu , nm, agt: nighedhu Definition su colore prus iscurosu, antzis est sa farta de totu is colores, candho mancat calesiògiat colore (ma dhu narant fintzes in su sensu de meda, forte, mannu); bestimentu niedhu po dolu; chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscurosa meda, de arratza niedha; nau de cosa po su chi paret a sa lughe, chi no torrat perunu colore; nau de ccn. po comente foedhat o faet, chi est arrennegau meda, chi est crepandho de su tzacu, dispràxiu meda, tristu / min. niedhatzu, niedhutzu, nighedhutu Synonyms e antonyms negru / tardu | ctr. biancu Idioms csn: n. che unu scrau, che pighe, che su trummentu, che ala de corbu, che funnu de labia, che sa pixi, che sa mura = niedhu deretu, meda, deunudotu, niedhu pídicu, píghidu; a niedhos de note = intro de note, a note manna; su niedhu de s'ogru = sa pupia; su n. de s'unga = sa corona de s'úngia; su niedhu de fumu = fumàdicu, mascara o niedhigori; ànimi niedhu = malu che dimóniu Sentences su biancu si vortet a nighedhu! 2. cudhos botedhos fachiant unu degógliu niedhu ◊ cussa note unu coro malu mi faghiat bídere totu niedhu ◊ at fatu un'iscàndhalu niedhu ◊ tia Gràtzia in butega teniat isceti binu niedhu 3. tia Pietrina che intreit niedha che su titone a brigare su fizu ◊ ndi est essiu de miniera niedhu che unu scrau ◊ su preigadore fit nighedhu chi pariat unu bundhu ◊ fiat tristu mannu niedhu ◊ fut una noti niedha che sa pixi ◊ ndi est benniu ammeleciosu e niedhu! 4. s'idea fit de isetare mancari dendhecheli a niedhos de note Surnames and Proverbs smb: Nieddu, Niedda / prb: mellus a faci arrúbia chi no a coru niedhu Scientific Terminology clr Etymon ltn. nigellus Translations French noir English black Spanish negro Italian néro German schwarz.

píchidu , agt: pícidu, pídicu, pídigu, píghidu, pígidu, píjidu, píxidu Definition niedhu che pighe, niedhu meda, bene, parívile, e fintzes lúghidu (e po cussu a bortas nau cun significau de bonu, imbénnidu, cotu, nau de colore càrrigu)/ niedhu píghidu (nau de unu po su tzacu) = arrennegau meda Synonyms e antonyms pighidosu, píghinu, pigorinu Sentences tota píghida est s'aera ◊ sa cusséntzia nostra càmbiat a s'imbesse: prus est píchida e prus sos pilos sunt biancos ◊ nues píghidas ant iscorvuladu bírridos de abba ◊ sont cambiandhe intinu cudhos píghidos pilos issipios 2. comente at próidu, sas àrbures zughent sa foza bella píghida Etymon ltn. *picidus Translations French noir comme de la poix English piceus Spanish píceo Italian pìceo German pechig.

pitzàrra , nf Definition lastra manna de dhu pòdere iscríere a maduru cun su ghísciu, impreada mescamente in iscolas Synonyms e antonyms bitzarra*, lavagna Translations French tableau noir English blackboard Spanish pizarra Italian lavagna German Tafel.

poboría , nf: pubulia Definition una genia de linnabru, su niedhu, o puglielma puntuda, pubulia puntada Synonyms e antonyms ciupu, puglielma, pupulione Scientific Terminology mtm, Populus nigra Translations French peuplier noir English cotton-wood Spanish álamo negro Italian piòppo néro German Schwarzpappel.

tentiédhu , nm: sintziedhu, tintiedhu (su t. = nr. sutintiédhu) Definition tzintziedhu, cosa niedha de fumu, a bisura de pruine fine fine, chi faet su fogu mescamente segundhu ite o comente si abbruxat Synonyms e antonyms fodhine, fumàdigu, mascara, sintziniedhu, titibedhu* Translations French suie, noir de fumée English soot Spanish tizne, hollín Italian fulìggine, nerofumo German Ruß.