abbruntzulàu , agt Definition
chi est de colore iscuriosu
Synonyms e antonyms
bujosu,
cruculiosu,
fuscu,
iscuricosu,
nebidosu
| ctr.
lucorosu,
lugosu
Etymon
srd.
Translations
French
sombre
English
dark
Spanish
oscuro
Italian
cupo
German
finster.
ammurratzàre , vrb Definition
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Synonyms e antonyms
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Etymon
srd.
Translations
French
faire nuit
English
to get dark
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire,
farsi nòtte
German
dunkel werden.
bugiósu , agt: bujosu Definition
nau de logu, chi dhue at pagu lughe, chi est de colori iscuriosu / arcanu b. = malu a cumprèndhere, chistione mala a ispodhicare
Synonyms e antonyms
iscuricosu
Sentences
como sas dies sunt bujosas ca est intrandhe s'ilgerru ◊ su fedighedhu timendho curret a si cuare apalas de is mammas o in su cugigone prus bujosu de sa domo
Etymon
srd.
Translations
French
sombre,
obscur
English
dark
Spanish
obscuro
Italian
bùio
German
dunkel.
ferulàtu , agt: fiurratzu Definition
chi est in colore de su truncu de sa feurra (orrubiasta candho est sicada)
Synonyms e antonyms
múgiu
Sentences
su macioni fiurratzu bendint a noi arrialis…
Scientific Terminology
clr
Etymon
ltn.
ferulaceus
Translations
French
gris foncé
English
dark grey
Spanish
gris marengo
Italian
grìgio scuro
German
dunkelgrau.
imbarjadúra , nf Definition
su imbarjare, imbraxai de unos cantu frutos chi lompendho càmbiant colore, si intinghent (àghina, olia, figu, pira, àteru)
Translations
French
véraison
English
to turn dark coloured
Spanish
envero
Italian
invaiatura
German
Färbung.
imbarjàre , vrb: imbargiai,
imbarzare,
imbraxai Definition
essire de colore murru, cambiare colore cumenciandho a còere, foedhandho de frutos, e àteru puru (olia, àghina, figu, pira, tamatas) / imbraxai is ogus = furriai is ogus in biancu
Synonyms e antonyms
incoloritare,
pínchere
Sentences
s'olia a úrtimos de santuaini est totu imbarzendhe ◊ abbàida si bi at imbarzadu pira e bàtindhe! ◊ sa fruta imbraxendi cumentzat a èssi lómpia
2.
de su feli, a su sennori dhi fiant imbraxaus is ogus che pisitu acorrau ◊ si si ammurràt, imbraxàt is ogus: no nci fiat giogus po mi consolai! (C.Saragat)
Etymon
srd.
Translations
French
commencer à mûrir (agric.)
English
to turn dark coloured
Spanish
enverar
Italian
invaiare
German
sich dunkel färben.
iscoríu , nm, nf: iscuria,
iscuriu,
scoriu Definition
mancàntzia o farta de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru (ma si manígiat che agt. puru: un'aposentu iscuriu = iscuriosu)/ iscuriu mútzigu = scuriu mamutu, iscuru mútiu, itl. buio pésto
Synonyms e antonyms
bujore,
iscuricore,
iscuru,
niedhore
/
iscuricosu
Sentences
abetat a iscoriu chi passit callincunu ◊ sos lampos sunt ilgiarendhe su terrinu in custa note de iscuria ◊ est iscuriu che in buca ◊ colza issa chi est falada in iscuria manna!
Etymon
srd.
Translations
French
noir,
obscurité
English
dark
Spanish
oscuridad (f),
tinieblas
Italian
bùio,
oscurità
German
Dunkel,
Finsternis.
iscuricòre , nm: iscurigore,
iscuriore,
iscuriori,
scuriori Definition
iscuru mortu, su no dhue àere lughe nudha, su èssere totu su logu a s'iscuru (nau fintzes de sa mente, de sa cusciéntzia)
Synonyms e antonyms
bujore,
iscoriu,
iscuru,
niedhore
| ctr.
crarore,
giaria,
lucore
Sentences
in s'iscurigore de notes malas, dai tupa in tupa si movet un'upa (S.Casu)◊ si ghindhat a isperiare e in s'iscurigore bidet duas pubas
2.
pro dare lughe a tantu iscurigore nascheit custu sole in carre umana ◊ sa die nostra, candho morit, s'eternu sou iscurigore arcanu mai piús de lughe si colorit (Sulis)
Etymon
srd.
Translations
French
ténèbres
English
dark
Spanish
tinieblas,
obscuridad
Italian
tènebra
German
Finsternis.
iscuricósu , agt: iscurigosu,
iscuriosu,
iscurosu,
scuriosu Definition
nau de logu, chi dhue at paga lughe; nau de colore, cotu meda, càrrigu
Synonyms e antonyms
abbruntzulau,
bujosu,
cruculiosu,
fuscu,
múrinu,
nebidosu
| ctr.
giaru,
lucorosu,
lugosu,
lumenosu
Sentences
candho no bi est su sole, che a denote, su logu est iscurigosu ◊ sa die si fateit iscuricosa, annuada ◊ su celu iscuriosu est totu istedhus ◊ s’intrata de sa domo fit iscurosa chi ghetaiat pore a bi pònnere pede
Etymon
srd.
Translations
French
sombre,
ténébreux
English
dark,
dim
Spanish
obscuro,
oscuro,
sombrío
Italian
oscuro,
fósco,
tenebróso
German
dunkel,
finster.
iscúru , nm, agt: scuru Definition
su no dhue àere lughe; su no ischire is cosas, su no tènnere istúdiu; su foedhu est impreau meda lastimandho a unu po ccn. male
Synonyms e antonyms
bujore,
iscoriu,
niedhore
/
iscedau
/
iscuricosu
| ctr.
luche
Idioms
csn:
a s'iscuru, a s'iscura = sentza de luxi; i. mortu, che in buca, che in bula = iscuriu mamutu, iscuru mútiu, meda; èssere peus de annare a s'iscuru = su médiu est peus de su male; iscuros bois! = siscuros!, sceraus!; s'iscuru a bois = siscuru bois!, scerau!
Sentences
in sa solidade de sa luche o in s'iscuru mamucu, sa tentascione nos forrocat sa mente e su coro ◊ iscuru che in buca, mancu imbratu de lucore si biet in s'iforru de sa note ◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ bellu istudiadu: dae chie devimus bídere sa lughe bidimus s'iscuru!…
2.
mih chi no ti che intret s'iscuru in buca!…
3.
cudh'iscura, candho si est bista sola, si est posta a piànghere ◊ cuss'iscuru l'ant àpiu pustis de una chida che musca presonera de s'aranzolu
4.
fit unu garrapiu iscuru che in buca
Surnames and Proverbs
prb:
iscuru a chie faghet cantu cheret! ◊ iscuru a chie no si abbizat de su male sou!
Etymon
ltn.
obscurus
Translations
French
noir,
obscurité
English
dark
Spanish
oscuridad
Italian
bùio
German
Dunkel.
mamúdu , agt, nm: mamutu,
mumutu Definition
nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore
Synonyms e antonyms
mamucu,
mútiu
Sentences
in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu
2.
semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare!
Etymon
srd.
Translations
French
nuit noire,
noir comme dans un four,
noir comme dans la gueule d'un loup
English
pitch dark
Spanish
obscuro como boca de lobo
Italian
bùio pésto
German
stockdunkel.
morítu , agt: muritu Synonyms e antonyms
moresinu,
murenu
Surnames and Proverbs
smb:
Morittu, Moritto, Murittu
Scientific Terminology
clr
Etymon
itl.
moretto
Translations
French
brun foncé
English
dark brown
Spanish
pardo oscuro
Italian
bruno scuro
German
braunschwarz.
mòro , agt, nm: moru Definition
chi o chie est de arratza niedhuda, bianca etotu ma de colore prus iscuriosu, comente funt is de sa Mauritània o fintzes de àteros logos de s'Àfrica de su Nord: in Sardigna tenet su significau de gente de tímere, chi benit a furare o a bochíere ca is séculos passaos deasi faiant; pipiu o persona manna chentza batiare
Synonyms e antonyms
resaredha
Idioms
csn:
biri is morus in cabertura = assuconàresi o isarcàresi pro nudha (ma coment'e chi bi apet ira russa, coment'e chi siant assupridos sos moros); sos Bator Moros = sa bandhera sarda, sas bàtoro concas niedhas friguradas cun sa benda in fronte e sa rughe ruja in mesu campu; fàchere unu moru a cristianu = batiai
Sentences
mamma mia, su moro in cabertura! ◊ impignàdebbos totu a sa vitória pro che catzare ogni modernu moro! (P.Casu)◊ chie no giughet ne ànima e ne coro est solu che a Cainu vile moro ◊ sa tzeraca fut leza coment'e una moro niedha
2.
custu pipiu tocat a dhu batiai, ca est morixedhu ancora! ◊ po no mòrrere in pecau mortale no apo a fàere prus vida de moro
3.
suta s'emblema de sos Bator Moros tantas ideas siant un'idea! (Testone)◊ is cuatru morus de sa bandera sarda funt a conca trogada ◊ fraci e martedhu cun is cuatru morus: custus idealis siant unius apari! (G.Zedda)
4.
lu connosco bene: est veru cristianu e no moro!
Surnames and Proverbs
smb:
Moro
Translations
French
maure,
more
English
dark
Spanish
moro
Italian
mòro
German
braunhäutig.
murénu , agt Definition
chi est de colore inniedhigau meda
Synonyms e antonyms
moresinu,
moritu,
múrinu
Sentences
su piciocu miu est artu, sutili e bellu, murenu e gratziosu ◊ bio caras murenas indolias de sudore
Surnames and Proverbs
smb:
Murenu
Etymon
spn.
Translations
French
brun,
foncé
English
dark
Spanish
moreno
Italian
bruno,
scuro
German
braun,
dunkel.
murinài, murinàre , vrb Definition
nau de sa die, essire múrina, iscuriosa, cumenciare a iscurigare, a fàere note
Synonyms e antonyms
ammurratzare,
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murrinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere,
ispanigai
Sentences
innantis de murinare abbamus s'ortu
Etymon
srd.
Translations
French
tombée du jour
English
to grow dark
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire
German
verdunkeln (sich).
pargherínu , agt Definition
nau de colore de chinisu iscurosu
Sentences
craba pargherina
Scientific Terminology
clr
Translations
French
gris foncé,
céruléen
English
dark grey
Spanish
gris oscuro
Italian
grìgio scuro,
o cerulino
German
dunkelgrau,
blaugrau.
scoríu , nm: iscoriu*,
scuriu Definition
farta manna de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru / èssiri scuriu mortu = iscuru che in buca
Synonyms e antonyms
bujore,
iscuricore,
iscuru,
niedhore
Sentences
a su scuriu no fait a ligi, no si bit nudha ◊ niedhu che a su scoriu ◊ dhoi fiat unu scuriu a segai a fitas
Translations
French
obscurité
English
dark
Spanish
oscuridad
Italian
bùio
German
Dunkelheit.