abbruntzulàu , agt Definizione
chi est de colore iscuriosu
Sinonimi e contrari
bujosu,
cruculiosu,
fuscu,
iscuricosu,
nebidosu
| ctr.
lucorosu,
lugosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sombre
Inglese
dark
Spagnolo
oscuro
Italiano
cupo
Tedesco
finster.
ammurratzàre , vrb Definizione
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Sinonimi e contrari
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire nuit
Inglese
to get dark
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire,
farsi nòtte
Tedesco
dunkel werden.
bugiósu , agt: bujosu Definizione
nau de logu, chi dhue at pagu lughe, chi est de colori iscuriosu / arcanu b. = malu a cumprèndhere, chistione mala a ispodhicare
Sinonimi e contrari
iscuricosu
Frasi
como sas dies sunt bujosas ca est intrandhe s'ilgerru ◊ su fedighedhu timendho curret a si cuare apalas de is mammas o in su cugigone prus bujosu de sa domo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sombre,
obscur
Inglese
dark
Spagnolo
obscuro
Italiano
bùio
Tedesco
dunkel.
ferulàtu , agt: fiurratzu Definizione
chi est in colore de su truncu de sa feurra (orrubiasta candho est sicada)
Sinonimi e contrari
múgiu
Frasi
su macioni fiurratzu bendint a noi arrialis…
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
ferulaceus
Traduzioni
Francese
gris foncé
Inglese
dark grey
Spagnolo
gris marengo
Italiano
grìgio scuro
Tedesco
dunkelgrau.
imbarjadúra , nf Definizione
su imbarjare, imbraxai de unos cantu frutos chi lompendho càmbiant colore, si intinghent (àghina, olia, figu, pira, àteru)
Traduzioni
Francese
véraison
Inglese
to turn dark coloured
Spagnolo
envero
Italiano
invaiatura
Tedesco
Färbung.
imbarjàre , vrb: imbargiai,
imbarzare,
imbraxai Definizione
essire de colore murru, cambiare colore cumenciandho a còere, foedhandho de frutos, e àteru puru (olia, àghina, figu, pira, tamatas) / imbraxai is ogus = furriai is ogus in biancu
Sinonimi e contrari
incoloritare,
pínchere
Frasi
s'olia a úrtimos de santuaini est totu imbarzendhe ◊ abbàida si bi at imbarzadu pira e bàtindhe! ◊ sa fruta imbraxendi cumentzat a èssi lómpia
2.
de su feli, a su sennori dhi fiant imbraxaus is ogus che pisitu acorrau ◊ si si ammurràt, imbraxàt is ogus: no nci fiat giogus po mi consolai! (C.Saragat)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
commencer à mûrir (agric.)
Inglese
to turn dark coloured
Spagnolo
enverar
Italiano
invaiare
Tedesco
sich dunkel färben.
iscoríu , nm, nf: iscuria,
iscuriu,
scoriu Definizione
mancàntzia o farta de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru (ma si manígiat che agt. puru: un'aposentu iscuriu = iscuriosu)/ iscuriu mútzigu = scuriu mamutu, iscuru mútiu, itl. buio pésto
Sinonimi e contrari
bujore,
iscuricore,
iscuru,
niedhore
/
iscuricosu
Frasi
abetat a iscoriu chi passit callincunu ◊ sos lampos sunt ilgiarendhe su terrinu in custa note de iscuria ◊ est iscuriu che in buca ◊ colza issa chi est falada in iscuria manna!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noir,
obscurité
Inglese
dark
Spagnolo
oscuridad (f),
tinieblas
Italiano
bùio,
oscurità
Tedesco
Dunkel,
Finsternis.
iscuricòre , nm: iscurigore,
iscuriore,
iscuriori,
scuriori Definizione
iscuru mortu, su no dhue àere lughe nudha, su èssere totu su logu a s'iscuru (nau fintzes de sa mente, de sa cusciéntzia)
Sinonimi e contrari
bujore,
iscoriu,
iscuru,
niedhore
| ctr.
crarore,
giaria,
lucore
Frasi
in s'iscurigore de notes malas, dai tupa in tupa si movet un'upa (S.Casu)◊ si ghindhat a isperiare e in s'iscurigore bidet duas pubas
2.
pro dare lughe a tantu iscurigore nascheit custu sole in carre umana ◊ sa die nostra, candho morit, s'eternu sou iscurigore arcanu mai piús de lughe si colorit (Sulis)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ténèbres
Inglese
dark
Spagnolo
tinieblas,
obscuridad
Italiano
tènebra
Tedesco
Finsternis.
iscuricósu , agt: iscurigosu,
iscuriosu,
iscurosu,
scuriosu Definizione
nau de logu, chi dhue at paga lughe; nau de colore, cotu meda, càrrigu
Sinonimi e contrari
abbruntzulau,
bujosu,
cruculiosu,
fuscu,
múrinu,
nebidosu
| ctr.
giaru,
lucorosu,
lugosu,
lumenosu
Frasi
candho no bi est su sole, che a denote, su logu est iscurigosu ◊ sa die si fateit iscuricosa, annuada ◊ su celu iscuriosu est totu istedhus ◊ s’intrata de sa domo fit iscurosa chi ghetaiat pore a bi pònnere pede
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sombre,
ténébreux
Inglese
dark,
dim
Spagnolo
obscuro,
oscuro,
sombrío
Italiano
oscuro,
fósco,
tenebróso
Tedesco
dunkel,
finster.
iscúru , nm, agt: scuru Definizione
su no dhue àere lughe; su no ischire is cosas, su no tènnere istúdiu; su foedhu est impreau meda lastimandho a unu po ccn. male
Sinonimi e contrari
bujore,
iscoriu,
niedhore
/
iscedau
/
iscuricosu
| ctr.
luche
Modi di dire
csn:
a s'iscuru, a s'iscura = sentza de luxi; i. mortu, che in buca, che in bula = iscuriu mamutu, iscuru mútiu, meda; èssere peus de annare a s'iscuru = su médiu est peus de su male; iscuros bois! = siscuros!, sceraus!; s'iscuru a bois = siscuru bois!, scerau!
Frasi
in sa solidade de sa luche o in s'iscuru mamucu, sa tentascione nos forrocat sa mente e su coro ◊ iscuru che in buca, mancu imbratu de lucore si biet in s'iforru de sa note ◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ bellu istudiadu: dae chie devimus bídere sa lughe bidimus s'iscuru!…
2.
mih chi no ti che intret s'iscuru in buca!…
3.
cudh'iscura, candho si est bista sola, si est posta a piànghere ◊ cuss'iscuru l'ant àpiu pustis de una chida che musca presonera de s'aranzolu
4.
fit unu garrapiu iscuru che in buca
Cognomi e Proverbi
prb:
iscuru a chie faghet cantu cheret! ◊ iscuru a chie no si abbizat de su male sou!
Etimo
ltn.
obscurus
Traduzioni
Francese
noir,
obscurité
Inglese
dark
Spagnolo
oscuridad
Italiano
bùio
Tedesco
Dunkel.
mamúdu , agt, nm: mamutu,
mumutu Definizione
nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore
Sinonimi e contrari
mamucu,
mútiu
Frasi
in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu
2.
semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nuit noire,
noir comme dans un four,
noir comme dans la gueule d'un loup
Inglese
pitch dark
Spagnolo
obscuro como boca de lobo
Italiano
bùio pésto
Tedesco
stockdunkel.
morítu , agt: muritu Sinonimi e contrari
moresinu,
murenu
Cognomi e Proverbi
smb:
Morittu, Moritto, Murittu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
itl.
moretto
Traduzioni
Francese
brun foncé
Inglese
dark brown
Spagnolo
pardo oscuro
Italiano
bruno scuro
Tedesco
braunschwarz.
mòro , agt, nm: moru Definizione
chi o chie est de arratza niedhuda, bianca etotu ma de colore prus iscuriosu, comente funt is de sa Mauritània o fintzes de àteros logos de s'Àfrica de su Nord: in Sardigna tenet su significau de gente de tímere, chi benit a furare o a bochíere ca is séculos passaos deasi faiant; pipiu o persona manna chentza batiare
Sinonimi e contrari
resaredha
Modi di dire
csn:
biri is morus in cabertura = assuconàresi o isarcàresi pro nudha (ma coment'e chi bi apet ira russa, coment'e chi siant assupridos sos moros); sos Bator Moros = sa bandhera sarda, sas bàtoro concas niedhas friguradas cun sa benda in fronte e sa rughe ruja in mesu campu; fàchere unu moru a cristianu = batiai
Frasi
mamma mia, su moro in cabertura! ◊ impignàdebbos totu a sa vitória pro che catzare ogni modernu moro! (P.Casu)◊ chie no giughet ne ànima e ne coro est solu che a Cainu vile moro ◊ sa tzeraca fut leza coment'e una moro niedha
2.
custu pipiu tocat a dhu batiai, ca est morixedhu ancora! ◊ po no mòrrere in pecau mortale no apo a fàere prus vida de moro
3.
suta s'emblema de sos Bator Moros tantas ideas siant un'idea! (Testone)◊ is cuatru morus de sa bandera sarda funt a conca trogada ◊ fraci e martedhu cun is cuatru morus: custus idealis siant unius apari! (G.Zedda)
4.
lu connosco bene: est veru cristianu e no moro!
Cognomi e Proverbi
smb:
Moro
Traduzioni
Francese
maure,
more
Inglese
dark
Spagnolo
moro
Italiano
mòro
Tedesco
braunhäutig.
murénu , agt Definizione
chi est de colore inniedhigau meda
Sinonimi e contrari
moresinu,
moritu,
múrinu
Frasi
su piciocu miu est artu, sutili e bellu, murenu e gratziosu ◊ bio caras murenas indolias de sudore
Cognomi e Proverbi
smb:
Murenu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
brun,
foncé
Inglese
dark
Spagnolo
moreno
Italiano
bruno,
scuro
Tedesco
braun,
dunkel.
murinài, murinàre , vrb Definizione
nau de sa die, essire múrina, iscuriosa, cumenciare a iscurigare, a fàere note
Sinonimi e contrari
ammurratzare,
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murrinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere,
ispanigai
Frasi
innantis de murinare abbamus s'ortu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tombée du jour
Inglese
to grow dark
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire
Tedesco
verdunkeln (sich).
pargherínu , agt Definizione
nau de colore de chinisu iscurosu
Frasi
craba pargherina
Terminologia scientifica
clr
Traduzioni
Francese
gris foncé,
céruléen
Inglese
dark grey
Spagnolo
gris oscuro
Italiano
grìgio scuro,
o cerulino
Tedesco
dunkelgrau,
blaugrau.
scoríu , nm: iscoriu*,
scuriu Definizione
farta manna de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru / èssiri scuriu mortu = iscuru che in buca
Sinonimi e contrari
bujore,
iscuricore,
iscuru,
niedhore
Frasi
a su scuriu no fait a ligi, no si bit nudha ◊ niedhu che a su scoriu ◊ dhoi fiat unu scuriu a segai a fitas
Traduzioni
Francese
obscurité
Inglese
dark
Spagnolo
oscuridad
Italiano
bùio
Tedesco
Dunkelheit.