abbujàre , vrb rfl Definizione
fàere iscurosu, nau prus che àteru de sa bisura de chie s'intristat
Sinonimi e contrari
abbutzare,
annapai,
annozare,
imbujare
Frasi
si abbujat s'orizonte, lampos e tronos fúlminat s'aera ◊ si est abbujadu in cara ca si fiat acatau chi su paperi fiat fatu cun ingannu
Etimo
itl.
abbuiare
Traduzioni
Francese
s'assombrir,
obscurcir,
offusquer
Inglese
to dim
Spagnolo
ensombrecerse
Italiano
offuscare,
rabbuiarsi
Tedesco
verdüstern,
sich verdüstern.
annebidàe, annebidài , vrb: annepidare,
nebidai Definizione
guastare sa cosa a népide; pònnere o calare népide o cosa coment'e népide chi impedit de bíere, de cumprèndhere
Sinonimi e contrari
anneulare,
boerare
2.
dhi at annebidau is ogus, is pentzamentus ◊ custu pruinedhu annapat e annébidat totu ◊ de mentes annepidadas in su cilleri ndhe dhue at medas ◊ sa bia si annebidàt de pruini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
embrumer,
brouiller,
assombrir
Inglese
to fog,
to dim,
to darken
Spagnolo
nublar,
aneblar,
ofuscar
Italiano
annebbiare,
offuscare
Tedesco
umnebeln,
verdunkeln.
anneulàre , vrb: neulare Definizione
calare o pònnere sa népide ammontandho su logu; tocare, immalaidare a népide, nau de cosas prantadas; pigare o annapare su cumprendhóniu, sa mente
Sinonimi e contrari
abboerai
/
achichinare,
afurconare,
annebidae
Frasi
innoghe su logu no si annéulat e s'umididade dat pagu infestu
2.
custu tempus chi est faghindhe mi at anneuladu totu su basolu
3.
cussas tassas de cosa mi leant su sentitu e mi annéulant sos ammentos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
embrumer
Inglese
to dim,
to affect by smut
Spagnolo
anieblarse,
coger el añublo,
ofuscar
Italiano
annebbiare,
ingolpare
Tedesco
umnebeln,
vom Steinbrand befallen werden.
fumatzósu , agt Definizione
nau prus che àteru de su tempus, chi dhue at nepidedha, fumatzu, in s'ària
Sinonimi e contrari
iscuricosu,
nebidosu,
neulosu
Frasi
est unu mengianu fumatzosu
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brumeux,
gris
Inglese
foggy,
dim
Spagnolo
neblinoso,
brumoso
Italiano
nebbióso,
fósco
Tedesco
neblig.
imbelàre , vrb: invelare Definizione
pònnere velu o impannu in ogos: nau in cobertantza, no atuire bene, coment’e pigare sa conca cun calecunu sentidu forte / i. a ccn. o calecuna cosa che peta púdida = arròsciri che petza pudéscia
Sinonimi e contrari
abbelare,
afuscai,
annapai,
impannare,
inchelare,
infuscai,
intelai
/
abbaradhare,
abbelare,
inamorai,
indeosare
Frasi
sas làcrimas li ant imbeladu sos ocros ◊ zuchiat sos ocros imbelaos, chene luche ◊ sos aranzolos ballant in pipiristas imbelàndhemi sas pupias chin tadharanos ◊ l'at inveladu e non vidiat nudha
2.
sa carre ch'intendhiat in petus, su sinu nudu in foras de sa camisa isbardelliada, l'at imbeladu (L.Pusceddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
voiler,
brouiller,
offusquer
Inglese
to veil,
to dim
Spagnolo
velar,
ofuscar
Italiano
velare,
offuscare
Tedesco
verschleiern.
inchelàre , vrb Definizione
coment'e pònnere in is ogos una napa (chelu de arangiolu) chi no lassat bíere crara sa cosa / i. sa vista = menguai, abbasciai sa vista
Sinonimi e contrari
afuscai,
annapai,
chelare,
imbelare,
impannare,
infuscai,
intelai
Frasi
avivat sas pupias incheladas ◊ su Sole no si est incheladu in ojos tuos ◊ inchelant notes de pascionu e albeschint dies de trementu ◊ gighet sos ojos inchelados ◊ sas làmbrigas li inchelant sos ogros
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
voiler,
brouiller,
offusquer
Inglese
to veil,
to dim
Spagnolo
ofuscar,
velar
Italiano
velare,
offuscare
Tedesco
verhüllen.
intelài , vrb: intelare Definizione
si narat de is ogos chi si faent coment'e annapaos, prus che àteru po debbilesa o mancamentu de fortzas
Sinonimi e contrari
afuscai,
annapai,
imbelare,
impannare,
inchelare,
infuscai
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
brouiller,
altérer la vue
Inglese
to dim
Spagnolo
entelar
Italiano
offuscare
Tedesco
verdunkeln.
iscuricósu , agt: iscurigosu,
iscuriosu,
iscurosu,
scuriosu Definizione
nau de logu, chi dhue at paga lughe; nau de colore, cotu meda, càrrigu
Sinonimi e contrari
abbruntzulau,
bujosu,
cruculiosu,
fuscu,
múrinu,
nebidosu
| ctr.
giaru,
lucorosu,
lugosu,
lumenosu
Frasi
candho no bi est su sole, che a denote, su logu est iscurigosu ◊ sa die si fateit iscuricosa, annuada ◊ su celu iscuriosu est totu istedhus ◊ s’intrata de sa domo fit iscurosa chi ghetaiat pore a bi pònnere pede
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sombre,
ténébreux
Inglese
dark,
dim
Spagnolo
obscuro,
oscuro,
sombrío
Italiano
oscuro,
fósco,
tenebróso
Tedesco
dunkel,
finster.
lampalúche, lampalúghe, lampalúgi, lampalúxi , nm: lampeluxi,
lampiluche,
lampoluche Definizione
sa fràmula chi faet su fogu (o fintzes àteru), chi segundhu de comente tenet faet prus o prus pagu lughe, a lampadas: si podet nàrrere fintzes in su sensu de lughe paga, filu de lughe, chi no lassat bíere bene, chi andhat e benit / avb. a l. = mandai lampaluxis, a lampizadas, a s'atzendhe e mori, itl. baluginare
Sinonimi e contrari
moristuda,
pampaluge,
stampaluxi,
tzampaluche
Frasi
su brigadieri fut carriau de medàllias e comenti caminàt faiant su lampaluxi ◊ a piciochedhus s'ispassiastis a fai su lampaluxi cun arrogus de isprigu ◊ si biriat su lampeluxi de is bombas
2.
a lampaluxi su mengianu femus arribbaus giai a Déximu ◊ si bidiat su focu a lampaluche ◊ cuss'ómini bidiat a lampaluxi e si est postu a passai is binàrius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lueur
Inglese
flash (ing),
dim light
Spagnolo
centelleo
Italiano
lampeggiaménto,
baglióre,
barlume
Tedesco
Funkeln.
luchibàrja , nf Definizione
una luche chi no est ínnida o bella crara, bàscia, chi no lassat bíere bene
Traduzioni
Francese
pénombre
Inglese
dim light
Spagnolo
penumbra
Italiano
penómbra
Tedesco
Halbschatten.
murinàtu, murinàtzu , agt Definizione
de colore múrinu, iscurosu
Sinonimi e contrari
bujosu,
cruculiosu,
múrinu
| ctr.
giaru,
lugosu
Frasi
sa murinata nue de traschia una ufulada de bentu che l'at zuta
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sombre,
ténébreux,
gris
Inglese
dim
Spagnolo
obscuro,
fosco
Italiano
fósco
Tedesco
dunkel.
tontòne, tontòni , agt, nm Definizione
nau de ccn., chi est de pagu cumprendhóniu, pagu abbistu, chi si lassat cullonare: si narat fintzes in cunfiantza a ccn. tanti po fàere pagu aprétziu de su chi narat o chi faet (ma nau fintzes po no giare tropu importu a cosas de pagu contu)
Sinonimi e contrari
bambóchinu,
fabbiocu,
innóchidu,
listrone,
tontarrone
/
machisóngiu
| ctr.
abbistu,
intelizente
Frasi
tontoni, chi no dh'íasta pigau su fítziu de fumai!…◊ tontoni, aici naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! ◊ tontonis, medas pillochedhus si faint aciapai in su lobu bichendu! ◊ si fist istadu sàbiu no l'aias tratadu de tontone!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bête,
sot,
fade
Inglese
dim,
dolt
Spagnolo
tontón
Italiano
scioccherèllo
Tedesco
dümmlich.