Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

alteríu , nm Definition su no èssere a su normale de uta, de umore; manera de fàere de chie paret arrennegau o si credet meda Synonyms e antonyms airu, arrennegu, nechidonzu / barrosia, blaga, magnosidade, prejumu, pumonaza, teciura Etymon srd. Translations French colère, morgue, suffisance English anger, arrogance Spanish cólera, jactancia Italian còllera, spòcchia German Zorn, Dünkel.

ammurratzàre , vrb Definition cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare Synonyms e antonyms ilmurinare, incrinare, interighinare, interinare, murinai Etymon srd. Translations French faire nuit English to get dark Spanish anochecer Italian imbrunire, farsi nòtte German dunkel werden.

bugiósu , agt: bujosu Definition nau de logu, chi dhue at pagu lughe, chi est de colori iscuriosu / arcanu b. = malu a cumprèndhere, chistione mala a ispodhicare Synonyms e antonyms iscuricosu Sentences como sas dies sunt bujosas ca est intrandhe s'ilgerru ◊ su fedighedhu timendho curret a si cuare apalas de is mammas o in su cugigone prus bujosu de sa domo Etymon srd. Translations French sombre, obscur English dark Spanish obscuro Italian bùio German dunkel.

ilmurinàre , vrb: immurinare, immurrinare, irmurinare, irmurrinare Definition cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru Synonyms e antonyms ammurriai 1, ammurratzare, incrinare, interighinare, interinare, irmurrighinare, irmurruinare, murinai Sentences una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene! 2. che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca) Etymon srd. Translations French faire nuit English to brown, to darken Spanish anochecer Italian imbrunire German dunkel werden.

imbarjàre , vrb: imbargiai, imbarzare, imbraxai Definition essire de colore murru, cambiare colore cumenciandho a còere, foedhandho de frutos, e àteru puru (olia, àghina, figu, pira, tamatas) / imbraxai is ogus = furriai is ogus in biancu Synonyms e antonyms incoloritare, pínchere Sentences s'olia a úrtimos de santuaini est totu imbarzendhe ◊ abbàida si bi at imbarzadu pira e bàtindhe! ◊ sa fruta imbraxendi cumentzat a èssi lómpia 2. de su feli, a su sennori dhi fiant imbraxaus is ogus che pisitu acorrau ◊ si si ammurràt, imbraxàt is ogus: no nci fiat giogus po mi consolai! (C.Saragat) Etymon srd. Translations French commencer à mûrir (agric.) English to turn dark coloured Spanish enverar Italian invaiare German sich dunkel färben.

imbufadúra , nf Definition su imbufare; nau in cobertantza de su cristianu, su si crèdere tropu Synonyms e antonyms ufradura / créita, créntia 1 / cdh. cridimentu Etymon srd. Translations French morgue English presumption Spanish presunción Italian sicumèra German Dünkel.

iscoríu , nm, nf: iscuria, iscuriu, scoriu Definition mancàntzia o farta de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru (ma si manígiat che agt. puru: un'aposentu iscuriu = iscuriosu)/ iscuriu mútzigu = scuriu mamutu, iscuru mútiu, itl. buio pésto Synonyms e antonyms bujore, iscuricore, iscuru, niedhore / iscuricosu Sentences abetat a iscoriu chi passit callincunu ◊ sos lampos sunt ilgiarendhe su terrinu in custa note de iscuria ◊ est iscuriu che in buca ◊ colza issa chi est falada in iscuria manna! Etymon srd. Translations French noir, obscurité English dark Spanish oscuridad (f), tinieblas Italian bùio, oscurità German Dunkel, Finsternis.

iscuricósu , agt: iscurigosu, iscuriosu, iscurosu, scuriosu Definition nau de logu, chi dhue at paga lughe; nau de colore, cotu meda, càrrigu Synonyms e antonyms abbruntzulau, bujosu, cruculiosu, fuscu, múrinu, nebidosu | ctr. giaru, lucorosu, lugosu, lumenosu Sentences candho no bi est su sole, che a denote, su logu est iscurigosu ◊ sa die si fateit iscuricosa, annuada ◊ su celu iscuriosu est totu istedhus ◊ s’intrata de sa domo fit iscurosa chi ghetaiat pore a bi pònnere pede Etymon srd. Translations French sombre, ténébreux English dark, dim Spanish obscuro, oscuro, sombrío Italian oscuro, fósco, tenebróso German dunkel, finster.

iscúru , nm, agt: scuru Definition su no dhue àere lughe; su no ischire is cosas, su no tènnere istúdiu; su foedhu est impreau meda lastimandho a unu po ccn. male Synonyms e antonyms bujore, iscoriu, niedhore / iscedau / iscuricosu | ctr. luche Idioms csn: a s'iscuru, a s'iscura = sentza de luxi; i. mortu, che in buca, che in bula = iscuriu mamutu, iscuru mútiu, meda; èssere peus de annare a s'iscuru = su médiu est peus de su male; iscuros bois! = siscuros!, sceraus!; s'iscuru a bois = siscuru bois!, scerau! Sentences in sa solidade de sa luche o in s'iscuru mamucu, sa tentascione nos forrocat sa mente e su coro ◊ iscuru che in buca, mancu imbratu de lucore si biet in s'iforru de sa note ◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ bellu istudiadu: dae chie devimus bídere sa lughe bidimus s'iscuru!… 2. mih chi no ti che intret s'iscuru in buca!… 3. cudh'iscura, candho si est bista sola, si est posta a piànghere ◊ cuss'iscuru l'ant àpiu pustis de una chida che musca presonera de s'aranzolu 4. fit unu garrapiu iscuru che in buca Surnames and Proverbs prb: iscuru a chie faghet cantu cheret! ◊ iscuru a chie no si abbizat de su male sou! Etymon ltn. obscurus Translations French noir, obscurité English dark Spanish oscuridad Italian bùio German Dunkel.

lútzu , agt Definition chi tenet difetu a sa vista, chi no biet bene; chi est malu / elva lutza = s'erba de sas majàrgias Synonyms e antonyms liuscu Sentences su sàmbene lutzu, apietadu, iscurret in sas venas chin fadiga 2. e su chi dae te ndh'istesit mutzu, chissa'in cantas tristas frichinidas, che l'at mandhadu su destinu lutzu! (P.Casu) Surnames and Proverbs smb: Lutzu, Luzzu Translations French louche English shortsighted, sly Spanish avieso Italian lósco German schwachsichtig, dunkel.

murénu , agt Definition chi est de colore inniedhigau meda Synonyms e antonyms moresinu, moritu, múrinu Sentences su piciocu miu est artu, sutili e bellu, murenu e gratziosu ◊ bio caras murenas indolias de sudore Surnames and Proverbs smb: Murenu Etymon spn. Translations French brun, foncé English dark Spanish moreno Italian bruno, scuro German braun, dunkel.

murinàtu, murinàtzu , agt Definition de colore múrinu, iscurosu Synonyms e antonyms bujosu, cruculiosu, múrinu | ctr. giaru, lugosu Sentences sa murinata nue de traschia una ufulada de bentu che l'at zuta Scientific Terminology clr Etymon srd. Translations French sombre, ténébreux, gris English dim Spanish obscuro, fosco Italian fósco German dunkel.

oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definition fàere o essire iscuru, note, iscurigare Synonyms e antonyms iscurèssere, oscuressire, iscorigai | ctr. abbrèschere Sentences altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe Etymon spn. Translations French faire nuit, quand la nuit commence à tomber English to darken Spanish obscurecer, anochecer Italian oscurare, farsi bùio German dunkeln, dunkel werden.