Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbeladinàre , vrb Definition fàere a gheladina, cagiare, nau pruschetotu de brodu, sàmbene o cosas deasi Synonyms e antonyms ammallorai, apiatare, cagiare, giagare Etymon srd. Translations French cailler English to curdle Spanish cuajar Italian rapprèndere German gerinnen lassen.

acasàre , vrb Definition fàere a casu: si narat de su late candho, coendhodhu, si morit (si càgiat a granighedhos coment’e casu) Synonyms e antonyms aforratzai, arrecotare, farratzai 1 Scientific Terminology csu Etymon srd. Translations French se grumeler English to congeal Spanish cuajarse Italian rapprèndersi German gerinnen.

acepàre , vrb: aceprare Definition nau de su sàmbene, fàere a cepa, cagiare Synonyms e antonyms alleae, apiatare Sentences no cretes chi su sàmbene ti acepe, ca malu no lu so!(Budroni) Etymon srd. Translations French coaguler English to coagulate Spanish coagularse Italian coagularsi (détto del sàngue) German gerinnen.

acragàre , vrb: cracare* Definition pònnere su càgiu in su late, cagiare; nau de su late, cagiare po efetu de su càgiu Synonyms e antonyms arruspiare, cagiare, giagare, incracare 1, pazare Scientific Terminology pst Translations French cailler English to curdle Spanish cuajar Italian quagliare German gerinnen.

aggromàre , vrb: aggrumai, aggrumare, aggrummai, aggrummare Definition fàere a crosta, a grumma, a cagiau, pònnere sa crosta; si narat fintzes de arregòllere, pònnere totu impare cosa chi si arregollet, si narat de is abes chi si faent a lómboru o a rumbuloni fora de su casidhu innanti de iscussurare; in cobertantza, sentire arrennegu / turra de aggrumai = istampada, pertunta pro ndhe collire ispruma dae su brou coghindhe peta Synonyms e antonyms acrostanare, aggrostare, aradhare, ingrumai / abbeladinare, alleae, apiatare, cagiare / aggromerare, aggromeredhare, allomborae, arrombulonai, arromulare / assurtire / afelonare, aggromorare, infelai, renignai 2. sos frades de coro a su persighidu de sa disaura, candho est torradu, li ant aggrumadu una bama ◊ su ciuliru de fai farra lassat passai sa farra prus bianca e assodhit (aggrumat) in mesu sa farra prus oscura ◊ is cuadhos aggrumados ibertant s'isparu po partire ◊ sa gente si est aggrumada totu a inghíriu abbaidandho Etymon srd. Translations French faire grumeler, incruster English to clot, to encrust Spanish formar grumos, encostrar Italian raggrumare, incrostare German gerinnen lassen, sich verkrusten.

aggrostàre , vrb Definition fàere sa crosta, pígiu grussu de cosa Synonyms e antonyms acrostanare, aggromare, aradhare, ingrumai Etymon srd. Translations French entartrer English to encrust Spanish incrustarse Italian aggrommare German gerinnen.

ammalfudhàre , vrb: ammarfadhare, ammolfodhare, ammarfodhare, ammorfodhare Definition fàere a unu marfodhi (grassu), ufrare po maladia; fàere a granighedhos comente faet sa farra, sa símbula; fàere sa cosa a unu martitzu, modhe modhe, po abba o àteru chi at inciupiu, isciusta meda, pudrigada comente faet su frutuàriu Synonyms e antonyms abbrofodhare, abbruvudhare / abbotzichedhare, aggradheronare / ammartadhare, ammorgodhare 2. est chin sa cara totu ammarfadhada Etymon srd. Translations French se gonfler, se grumeler English to swell, to clot Spanish hincharse, emburujarse Italian gonfiarsi, aggrumarsi German anschwellen, gerinnen.

ammallorài, ammalloràri , vrb: ammalorai Definition nau de su sàmbene, fàere a preta, a lea, cagiare, fàere a marcu druchesau Synonyms e antonyms abbeladinare, aggromare, apiatare / afidigare, illibrinire Translations French se grumeler, coaguler English to coagulate Spanish cuajar Italian aggrumarsi, coagulare German gerinnen.

apiatàre , vrb: apietare, apretare Definition fàere a preta, nau de su late, de su sàmbene, cagiare / sàmbene apretadu, apietadu = sànguini callau, aperdau Synonyms e antonyms abbeladinare, acepare, aggromare, alleae, ammallorai, apedrare, assambellutare, cagiare, giagare Sentences su sàmbene de s'animale, candho si coglit, cheret morigadu pro no si apietare Etymon ctl. (a)pretar Translations French faire grumeler, coaguler English to coagulate Spanish formar grumos, cuajar Italian raggrumare, coagulare, rapprèndere German ballen, gerinnen.

apistizonàre , vrb Definition fàere a pistizone, a frégula, a granos piticos Synonyms e antonyms abbotzichedhare, ammoroculare, ammurudhare, apistulare Etymon srd. Translations French agglutiner en grains English to clot Spanish formar grumos Italian aggrumare German gerinnen.

assambellutàre , vrb rfl Definition nau de su sàmbene, su si fàere a lea, cagiau Synonyms e antonyms apiatare Etymon srd. Translations French faire grumeler English to coagulate Spanish coagular Italian raggrumare German gerinnen.

cagiàre , vrb: cagliai 1, callai, caxae, cazare Definition si narat de cosa brodosa, de late, ógiu, e àteru, chi perdendho abba o perdendho calore (o po àteru) si faet prus tostada; nau foedhandho de unu, si narat in su sensu de si currègere, essire sàbiu, lòmpere a calecunu arresurtau bonu Synonyms e antonyms abbeladinare, acragare, aggromare, alleae, ammallorai, apedrare, apiatare, belare, giagare, impagnire, pazare / medrare, medrire | ctr. iscagiae, sòlbere Idioms csn: callai a ciorbedhu = essire zudissiosu, sàbiu, cabosu, achistiadu che unu mannu; su cagiau = su callau, preta; cagiare s'ógiu in buca = abbarrare trassidos; cazare una cosa de… = cuguzàrela de…, betàreli carchi cosa a meda, fai callagalla de… Sentences in zerru, comente faghet fritu s'ozu ermanu si cazat ◊ cosa lassada a budhire meda si che cazat tropu ◊ custu binu callat in s'unga ◊ su lati si est callau ◊ sa minestra ca fut ghetada de diora si est callada 2. l'at bidu chi a fàghere male no cumbenit, ma no bi cazat etotu ◊ l'ischis chi andhat male a fàghere gai, ma no bi cazas, no! ◊ tue no bi as cazadu: naras isambrúlios, iscabulada! ◊ s'ómini callat a ciorbedhu a corant'annus ◊ totinduna chi est callendi a ciorbedhu… s'ómini torrat a pipiu ◊ cussa cantzone est serbia a fàere cazare sos sentimentos de sa zente ◊ addaghi at intesu sa senténtzia dhi est cagiadu s'ógiu in buca! Surnames and Proverbs smb: Callai Etymon itl. cagliare Translations French épaissir, coaguler, se cailler English to thicken Spanish espesar, condensar Italian addensare, fare dènso, coagulare, rappigliarsi German sich verdichten, gerinnen.

giagàre , vrb: giagrare Definition betare su giagu (càgiu) a su late; cambiare cumportamentu in su sensu de si currègere, de pònnere conca, de arrexonare; brinchidare / giagare de chervedhos = callai a ciorbedhu, essiri giudisciosu Synonyms e antonyms abbeladinare, arruspiare, cagiare, ciacare 3, cragare*, pazare Sentences ndhe falat sa labia dae sa tríbide, giagat su late e daghi morit l'isfiorit chin sa múriga 2. cussu no giagat mai de chervedhos! 3. ant s'aera in pag'ora oscuradu niedhas nues, in su firmamentu giagat su lampu: in cussu mamentu paret su mundhu de fogu allumadu (P.Sulis) Translations French cailler English to curdle Spanish cuajar Italian quagliare German gerinnen.

pièta , nf: preta 1 Definition su late chi si faet cagiau apustis chi dh'ant betau su càgiu po dhu fàere a casu: si narat fintzes de dónni'àtera cosa lícuida candho essit cagiada a bisura de late cun su càgiu (a gheladina) Synonyms e antonyms cagiau, cagliadedhu, frua, merca 2 Idioms csn: p. bíschida = agriada; p. púrile = apenas fata, durche; preta, pretu ’e sàmbene = gruma 1, lea de sànguini, itl. trómbo; preta ’e fele, de tússiu, de risu = cadha de arrennegu, de tússiu, bentr'e risu; ogru in preta ’e sàmbene= ruju meru Sentences bíschida o púrile, sa preta est bona sempre ◊ su late giagadu si mórigat e si dassat fintzas a si mòrrere, o siat fintzas a si fàghere a pieta 2. zughet sos ogros in preta de sàmbene Surnames and Proverbs smb: Preta, Pretta Etymon ctl. (a)pretar Translations French caillé, caillot English curd Spanish cuajada, coágulo Italian cagliata, coàgulo German Gerinnen, Gerinnung.