scratzadúra , nf Definition
su trebballu de iscartzare is fundhos de sa bide in atóngiu, o fintzes àteru
Synonyms e antonyms
scartzamentu
Sentences
sa scratzadura est po allichidiri su fundu, po no dhui èssiri burdàmini ch'istrobbat
Etymon
srd.
Translations
French
déchaussement
English
undermining
Spanish
socava
Italian
scalzaménto
German
Freilegung der Wurzeln.
scurixédhu! , iscl Definition
foedhu chi si narat lastimandho a unu
Synonyms e antonyms
iscedau!,
scuredhu!,
siscuru!
Translations
French
le pauvre!
English
poor thing!
Spanish
¡pobrecillo!
Italian
poverino!
German
der Ärmste!
seberamènta, seberaméntu , nf, nm Definition
su seberare, nau fintzes de is matas e de is erbas candho de su frore cumènciant a fàere su frutu, o de su bestiàmene piticu po dhu pàschere abbandha de su madriedu
Synonyms e antonyms
chirrionzu,
isseperonzu,
sceberadura,
sèbera 1,
seberadórgiu,
seberonzu
Etymon
srd.
Translations
French
transformation de la fleur en fruit
English
setting
Spanish
cuajado
Italian
allegagióne
German
Ansetzen der Früchte.
sèdas , nf, pl Definition
isperraduras o tzacaduras chi essint in is murros e in is tzimingiones de is allateras; ispécia de maladia de is cuadhos, in s'unga; a logos est una maladia de is animales a istentinas, is alisanzedhas o sédinas
Scientific Terminology
mld
Translations
French
rhagades
English
mouth ragas (nipple)
Spanish
grietas
Italian
ràgadi alla bócca,
ai capézzoli
German
Hautriß in der Mundgegend oder der Brustwarzen.
selíre , nm: cirile,
serile,
silíriu,
sirile,
sirili,
tirile,
tzerile Definition
imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura
Synonyms e antonyms
bilga,
coxonale,
pissiarolu,
sira
Sentences
candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas
Scientific Terminology
crn
Etymon
srd.
Translations
French
pénis d'animaux
English
animal penis
Spanish
pene de las reses
Italian
pène di animale
German
Penis der Tiere.
setziàda , nf: sitiada Definition
cicia de su giuighe po iscurtare is imputados, is testimòngios; sa reunione de is giuighes de unu tribbunale apustis de su dibbatimentu po betare sa senténtzia
Translations
French
séance du tribunal
English
sitting of a court
Spanish
sesión
Italian
seduta dei giùdici in càmera di consíglio
German
Sitzung der Richter in dem Beratungssaal.
sílva , nf: sirba,
sirva 1 Definition
s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente
Idioms
csn:
mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini
Sentences
sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva
Surnames and Proverbs
smb:
Silva, Silvas, Sirva
Etymon
ltn.
silva
Translations
French
tiges des cucurbitacées
English
stalk
Spanish
tallo de las cucurbitáceas
Italian
fusto delle cucurbitàcee e sìmili
German
Stamm der Kürbisgewächse.
siscúru! , iscl Definition
foedhu chi narant lastimandho a unu: s'impreat coment'e un'agt., ma si narat fintzes s. a ccn.: nau cun arrennegu, siscurigadu
Synonyms e antonyms
feritzedhu!,
iscedau!
Sentences
no l'iscriviat mai nemmos, siscuru! (S.Spiggia)◊ at patiu meda, siscuredhu! ◊ siscuru chie no si abbàidat sas buciacas suas! ◊ siscuros, sunt istracos cussos ómines, totu cussu caminu a pè! ◊ siscura, sa mama, su dannu chi at tentu! ◊ preguntant comente istant su babbu e sa mama, siscuros, solos solos a ora betza (A.Cossu)◊ siscuru a nois chi semus in manos anzenas! ◊ siscuru a issos, malevadados: za l'ant tentu su dannu! ◊ siscurigadu chi sias: za ses masedu!…
Etymon
srd.
Translations
French
le pauvre!
English
poor thing
Spanish
¡pobrecillo!
Italian
poverino!
German
der Ärmste!
stagiài , vrb: istagiare*,
stalgiai,
stallai,
staxae,
staxai,
stellai Definition
pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu
Synonyms e antonyms
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istanzare 1,
istellare
/
istegiare
/
chirrare,
iscrobare,
sceberai
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare
Sentences
stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu
2.
in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus
3.
ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus!
4.
s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus
5.
emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti
Translations
French
faire sortir du troupeau
English
to separate
Spanish
desmanar,
descarriar,
identificar
Italian
sbrancare,
individuare
German
aus der Herde treiben.
stalladúra , nf: staxadura Definition
su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu
Synonyms e antonyms
stallamentu,
stallu 1
2.
una stalladura de linna separàt is duus bixinaus
Etymon
srd.
Translations
French
sortie du troupeau
English
separation from the flock
Spanish
el descarriar
Italian
sbrancaménto
German
Absonderung aus der Herde.
su , art, prn: ciú,
tzu Definition
artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de…
Synonyms e antonyms
ita
Sentences
o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru!
2.
su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu!
3.
su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito!
4.
Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu
Etymon
ltn.
ipsu(m)
Translations
French
le,
celui,
ça
English
the,
that
Spanish
el,
lo
Italian
il,
quéllo,
ciò
German
der.
tzantaréssu , nm Definition
iscutulada, cropu (de isciàbbula) chi si giaet cun sa lama de ciatu
Etymon
spn.
Translations
French
coup du plat de l'epée
English
blow with the flat of the sword
Spanish
cimbronazo,
cintarazo
Italian
piattonata
German
Schlag mit der flachen Klinge.
umbríne, umbrínu , agt, nm Definition
nau de logu, chi istat meda in umbra, a cara a su Nord, chi dhue tocat pagu sole
Synonyms e antonyms
arbàrgiu,
carvàrgiu,
carvarjinu,
crogarzinu,
culassoli,
palassole,
palassolinu,
palavrida,
travuntanàrgiu,
umbràdile,
umbritzu,
umbrosu
/
ttrs. ritzesu
| ctr.
solianu
Sentences
dogni umbrinu diventat solianu, su sole faghes tocare in totue
Etymon
srd.
Translations
French
baiser
English
shady
Spanish
sombrío
Italian
ombróso,
bacìo
German
schattig,
nach Norden gelegen,
von der Sonne nicht berührt.