Abbreviations Legenda | Symbols Legend

abbacràsta , nf: abbagrasta, acuagrasta Definition s'abba chi portat s'olia e chi, candho est mólia, si ndhe iscèberat e si fúliat po chistire s'ógiu límpiu; s'abba de su giodhu, sa chi s’iscèberat faendho su butiru; nau in cobertantza, cosa de pagu valore, machine Sentences pro chirriare bene s'ozu dae s'abbagrasta a sos isportinos lis cheret betadu abba budhindhe 2. tue in conca bi giughes abbagrasta, bellu meu! Etymon srd. Translations French eau restante du procéde de préparation des olives English water remnants of olives processing Spanish oleaza Italian àcqua residuata dalla lavorazióne delle olive German nach der Bearbeitung von Oliven oder Milchprodukten entstandene Flüssigkeit.

abbebberecàda , nf Definition su abbebberecare Etymon srd. Translations French égarement English rollness Spanish aturdimiento Italian stralunaménto German das Verdrehen der Augen.

acànta, acànte , avb, prep: acantu, acranta Definition a pagu tretu de unu logu, de unu puntu Synonyms e antonyms acultu, afaca, afúndhiu, aproba, issoru, oràines / apunta / acantu 3, inue | ctr. aillargu, atesu Idioms csn: acanta mia, tua, sua, e gai = acurtzu a mie, a tie, a isse; sa domu acanta = sa domo (chi est) acurtzu; gei bolit acanta a… = mancu a paragone a…, est meda menzus de… Sentences is bidhas de acanta ◊ fiat acostendimindi acanta coment'e unu serpenti tentadori ◊ deo e tue, solos, in serenu e rassignadu andhare, acantu acantu ambos passamus (F.Sechi)◊ disigiosu ndi seu de ti portai acanta! 2. baidindi de acanta mia! ◊ sos pastores, candho torrant, ponent sa pinneta acanta tua ◊ mi pòngiu innòi, acanta tua ◊ su pitzinnu curriat a innantis e a segus e poi torraiat acanta de su babbu ◊ deo sola acantu a tie bénnida so che ladra ◊ sas violetas no parent galanas postas acantu de una rosa amena (Cubeddu)◊ portau a tui acanta mia ◊ beni a s’agiudai, acosta acanta nostra! 3. dh'eis a biri in su logu acanta no iat a depi mai intrai ◊ cussu est unu chi messat acanta no at seminau 4. cussa picioca at a èssi acranta de cumpriri cun s'istúdiu?! ◊ seo acanta acanta a pèrdere sa passéntzia ◊ est acantu acantu a bènnere ◊ fis acantu a essire unu zigante! 5. su binu miu mancu acanta dhu bolit a su tuu! Etymon itl. Translations French près de English near Spanish cerca Italian vicino, accanto German nahe (Adj., Adv., Präp.), in der Nähe.

acollàda , nf: acollara Definition su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare Synonyms e antonyms acirrada, afracada, assuprida, colpu, imberta, impédhida, incollada, ispinta, lómpia Idioms csn: dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada Sentences s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada! 2. torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa Etymon srd. Translations French poussée occasionnelle English push with the shoulder Spanish empujón Italian spintóne, spallata German heftiger Stoß, Stoß mit der Schulter.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definition intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Synonyms e antonyms abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Sentences si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Etymon srd. Translations French se terrer, être aux aguets English to go back to one's den, to lie in wait Spanish esconderse, estar alen acecho Italian rintanarsi, stare in agguato German sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

acúltu , avb, prep: acúrciu, acultzu, acursu, acúrtziu, acurtzu Definition inditat distàntzia a pagu tretu de chie est foedhandho (o de àtere o àteru chi benit inditau), de cosa o logu chi si portat in remone, e a bortas si ponet coment'e una genia de agt. puru chentza dh'acordare cun àteru; coment'e prep. arrechedit sa prep. de o a; un'impreu distintu si faet cun is agt. possessivos: acurtzu meu, tou, sou e totu deasi = acanta a mimi, a tie, a issu Synonyms e antonyms acanta, afaca, afúndhiu, aproba, oràines / cdh. acultu | ctr. atesu Sentences so sempre potente e duru "sassu" a tales chi si acultzu bei passas, si no istas atentu, ti fragassas! (Sassu)◊ su babbu mal'estidu e mesu iscultzu, sempre in continu motu, mai in pasu, e cun Mastru Giuanne sempre acultzu! ◊ a isse l'ant postu acúrciu a sos parentes 2. intendho su bentu alinendhe acurtzu meu, a pisinzu ◊ mi ndhe so postu acurtzu tou ◊ si ch'est andhadu acurtzu sou ◊ picat e si sedet acúrtziu issoro 3. sos festaresos de sas bidhas acurtzu abbojaiant pro tucare totu umpare a sa chéjia foraidha ◊ sos logos acurtzu si podent prammizare menzus 4. acurtzu a domo bi amus bighinos bonos ◊ acurtzu de ite l'as àpidu? Etymon srd. Translations French près de English near Spanish cercano Italian vicino German nahe (Adj., Adv., Präp.), in der Nähe.

addópiu , nm Definition sonu de campanas a mortu, ma fintzes cosa chi si arrepitit / fàghere un'addópiu = sonai un'addópiu, sonare a mortu Synonyms e antonyms asséchiu, lassa 1, tocu Sentences non tocant addópiu e mancu angonia ca ndi sunt arrutas is campanas! 2. a s'iscúsiu at narau sos berbos e àteros addópios fint sighios ma no s'intendhiat su chi naràt Scientific Terminology sntz Etymon srd. Translations French glas English knell Spanish doble Italian rintócco fùnebre German Klang der Totenglocken.

afínu , nm Definition genia de fàmene, de apititu forte, ma fintzes una genia de suferéntzia de s'ànimu, pistighíngiu, pentzamentu Synonyms e antonyms afinamentu, fàmene, francusina, isaminamentu, issilicamentu, sfinighimentu / angultia, annógiu, congòscia Sentences m'intendu afinu: pigheus unu buconi! ◊ pràngius de lissa e anguidha arrustia chi solu a nci pensai benit s'afinu! (L.Cocco)◊ s'ora est intardendisí e cumentzaus a tenni afinu ◊ si fuiant cun s'afinu in su gúturu 2. un'afinu, unu prantu benit de tantu in tantu ◊ intzandus totu s'afinu si tramudat in d-unu gosu ◊ est in afinu prangendi su maridu mortu ◊ sas féminas biviant in poesia finas sos afinos de fitianu (P.Tzilla) Etymon srd. Translations French langueur English languor Spanish apetito Italian languóre German Schwäche, Gefühl der Leere im Magen.

agràriu , agt, nm Definition de s'agrària, chi pertocat is trebballos de su sartu; istudiau chi connoschet is chistiones chi pertocant is produtziones de sa terra Translations French agricole English agricultural Spanish agrario Italian agràrio German landwirtschaftlich, Doktor der Landwirtschaft.

ammacionài , vrb: ammascionai, ammatzonare, matzonare Definition istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone Synonyms e antonyms aciunciulire, acoconare, acuculiare, aculigionai, acuculiedhare, arruntzai / abbuare, acuae, acrodhare, intanae, istichire Etymon srd. Translations French être aux aguets English to lie in wait Spanish acechar Italian stare in agguato German auf der Lauer liegen.

ammamizàre , vrb: ammammizare Definition nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama Synonyms e antonyms ammammaritzare Sentences cussos crabitos si sunt ammamizados Etymon srd. Translations French se réfugier dans les bras de sa mère English to shelter by one's own mother Spanish enmadrarse Italian rifugiarsi prèsso la madre, èssere mólto attaccato alla madre German sehr an der Mutter hängen.

ammammaritzàdu , pps, agt Definition de ammammaritzare; nau de ccn., chi est tropu atacau a sa mama Synonyms e antonyms cdh. ammammariciatu Translations French qui est dans les jupes de sa mère English mummy's boy Spanish madrero Italian mammóne German sehr an der Mutter hängend.

apròba , avb, prep: aprobe, aprobi, apróbiu, aprope, aprova, aprove, proba Definition a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / gei est apróbiu!… = ch'est atesu meda Synonyms e antonyms acanta, acultu, afaca | ctr. atesu Sentences so essindhe ma no mi benit aprove a colare a sa Comuna ◊ si mi benit aprove lu tenzo! ◊ aproba est su Giudítziu universale: ma sos umanos vivent in delíriu e parent in continu carrasciale (P.Casu)◊ su fizu est aprova a recuire ◊ ge est a pinnicu e apróbiu cussu logu!… 2. che istat aprobe a Castedhu ◊ aprope a sa bidha bi at unu nurache ◊ sa barca fit aproba a che afundhare ◊ sunt aprobe a betare sa bòvida ◊ ch'est mesanote colada, aprove a sa una ◊ su Segnore est aprove de chie lu chircat Etymon srd. Translations French tout près, près de English near Spanish cerca Italian vicino German in der Nähe, neben.

assamodàre , vrb: assemodare Definition bestire a sa moda, bene Synonyms e antonyms allaputzai, allepuritzare 2. est una giòvana assemodada Etymon srd. Translations French pomponner, parer English to make fit tightly Spanish vestir a la moda, acicalar Italian vestire secóndo la mòda, attillare German nach der Mode anziehen.

befàna , nf Definition genia de personàgiu pentzau che una fémina bècia chi batit is donos a is piciochedhos su note de su chimbe abbreschendho a su ses de ghennàrgiu Synonyms e antonyms marragoti Sentences a sa befana dhue crent su fedu ma no is mannos ◊ mai befana in faci apu biu, ma dh'ia a bolli biri e fuedhai (F.Pischedda)◊ is pagus bortas chi nci atafàt a sa crapita giusta, sa befana lassàt adítziu adítziu duas figus sicadas Etymon itl. Translations French "befana" English epiphany, ugly woman Spanish "Los Reyes" (Magos) Italian befana German Befana, alte, gerechte Hexe, die, nach der italienischen Volksüberlieferung.

butàliga , nf: butàrica, butàriga Definition is oos de sa lissa (su cévulu) sicaos e salios; in cobertantza, is butones de su mascu Synonyms e antonyms cdh. butàraga Sentences apu pigau unu gèvulu mannu, ca portat butàriga, e dh'apu fata e bella puru! 2. ma càstia cussu isbregungiu ammostendi is butàrigas!… Etymon itl. bottarica Translations French boutargue, poutargue English botargo Spanish cecina de huevos de pescado Italian bottarga German Kaviar der Meeräsche.

carregàrre , avb Definition atacau, própriu tocandhosi carre cun carre Etymon srd. Translations French au contact du corps English on contact with the skin Spanish piel contra piel Italian a contatto con la pèlle German dicht an der Haut.

chi , prn: ci 1 Definition prn. relativu in parte de calesiògiat númene mascu o fémina, singulare o plurale, sugetu o cumplementu (su sardu no narat "su/sa cale, is calis, sos/sas cales", si no cun valore de càusa: su cales); coment'e prn. relativu s'impreat meda cun funtzione de avb. de logu in su sensu de inue, aundi, de tempus in su sensu de candho e de àteros cumplementos (fintzes acumpangiau cun pron. pers. po su sensu precisu de su cmpl.); in campidanesu e mesania s'impreat meda cun valore de cng. si po pònnere una cunditzione (e fintzes in prop. de ispédhiu); faet un'avb. in d-unas cantu maneras de nàrrere po inditare un'atzione chi sighit: èssere o istare + bvrb. sing. 2ˆ p. impr + chi ti… + bvrb (1ˆ p. sing. ind. pres.) = èssere o istare a su + bvrb 2ˆ p. impr. + matessi bvrb 2ˆ p. impr.; su/sa + nm. chi est su/sa + matessi nm… = fintzas su/sa… (s'impreat fintzes cun avb: oe chi est oe… = fintzes oe, ancora como) Synonyms e antonyms ue, candho / si Sentences dàemi sa cosa chi zughes in manu ◊ càstia a su trabballu chi ses fendi! ◊ custu est su contu chi praxit a tui ◊ bi ndhe at chi trampistant negusciendhe runza ◊ nàrami totu sas cosas chi cheres ◊ a carrela acudiat pisedhos chi teniant àteras cosas de contare ◊ sa Sardínnia tenit risorsas chi point èssi postas a fundamentu de indústrias noas ◊ apo arriciu is novas ci mi as mannau ◊ custa no est màchina chi potas cúrrere meda!◊ su ci apo fatu est istàpia una cosa ci est pràcia a totus (C.Argiolas) 2. sa domo chi isto l'apo comporada ◊ bi aiat unu palatu chi bi fint sas fadas ◊ sa die chi ant fatu a tie no ant fatu àtera cosa si no gravèglios e rosas ◊ fut s'annu chi at niau meda ◊ a candho como chi no at mes'annu apedhat, ite at a èssere a mannu, custu catedhu! ◊ sa dí chi furia gioghendu a mammacua apu agatau custu ◊ in s'annu chi non isciu ci funta duus fradis, unu arricu e s'àteru pòbiru ◊ sa poesia est unu frutu chi li cunfaghet su tempus asciutu (Màsala)◊ aiant postu a béndhere una siendha chi su mere fuit mortu ◊ at tzerriau unu cassadori chi dhi teniat cunfiantza meda (E.Musio) 3. un'amigu bonu no dhu agatas mancu a perda furriada, chi dhu circas in s'ora de s'abbisúngiu ◊ su meri miu, ci tèngiu fàmini, mi donat pastura ◊ chi boles chi mi chelle, chelladi innanti tue! ◊ como, ci morzo, mi morzo cuntentu ◊ oe nemos andhat a carrixae: bieus ci su mere si decidit a nosi pagae comente si depet! ◊ filla mia, chi si lassasta intrai finas a candu passat s'àcua! 4. fúrria chi ti fúrrio, e ite no ant imbentadu?! ◊ fint tira chi ti tiro fintzas chi che l'ant segadu ◊ est totaganta die pista chi ti pisto, cun cudhu martedhu! ◊ fit chirca chi ti chirco, fintzas chi l'at àpidu ◊ primu fiast sempri "papa chi est papa" e immoi no mi ndi bolis donai?! 5. teniat unu difetu chi no papàt atra cosa si no pasta reali 6. sa fera chi est sa fera candho ofendhet lu fachet pro si difèndhere (G.Piga) Etymon ltn. qui Translations French que, qui English what, which Spanish que Italian che, il quale, la quale, i quali, le quali German der, die, das, welcher, welche, welches.

ciarizàre , vrb: crarizare Definition castiare de unu tretu artu, de ue si podet bíere craru su logu totu a inghíriu o ccn. cosa chi si est cricandho / crarizaresila = abarrai castiendi bèni Synonyms e antonyms aciarizare, disocrare, isperare 1, palmizare Sentences dae inoghe za faghet, mih, a crarizare, artu comente est! ◊ so crarizendhe a bídere si poto sebertare su bestiàmine meu in cussas costas Etymon srd. Translations French scruter loin English to scan far-off Spanish escrudriñar Italian scrutare lontano German in der Ferne beobachten.

cimixèdha , nf Definition sa punta modhe de sa linna, de is matas Synonyms e antonyms chima, coma, coramedhu Scientific Terminology rbr Translations French partie tendre des arbres English soft part (of a tree) Spanish cogollo Italian tenerume delle piante German weicher Teil der Pflanzen.

«« Search again