abbogài, abbogàre , vrb: abogai Definition
fàere s'abbogau; nàrrere su chi unu tenet de nàrrere, nàrrere a boghe o fintzes solu fàere a bíere o arregordare in calecuna manera
Synonyms e antonyms
aprontai 1,
difèndhere,
iscaressire
2.
tenias it'e nàrrere e no ti ses abbogadu: andhe fatza sa chi as tentu!…◊ tue ses su primu chi ti ses abbogadu a ti dare su chi ti tocat ◊ aispeta ca in cue mi abbogo deo: Cussa est cosa chi no si faghet, ca no andhat bene!
3.
po abogai sa durci cara tua istimada intregu su spédhiu in is alas de su bentu (E.Sanna)
Etymon
spn.
Translations
French
objecter
English
to object,
to come forward
Spanish
abogar
Italian
farsi avanti,
obiettare
German
die Anwaltschaft ausüben,
vertreten.
abbruncàda , nf Definition
atumbada o cropu a murros, cun is murros; cosa chi si narat coment’e avertimentu, briga; atumbada de malascigura a calecuna cosa
Synonyms e antonyms
irmurrada,
irruncada,
sbruncada
/
avertimentu
/
atumbada
3.
dogni abbruncada est a su pódhighe malu… (Z.Zazzu)
Etymon
srd.
Translations
French
claque,
heurt
English
slap in the face,
bump
Spanish
tortazo,
morrada,
choque
Italian
mostaccióne,
urto
German
Hieb auf die Schnauze,
Aufprall.
abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai,
abbrunchiare,
abbrunciare Definition
atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma
Synonyms e antonyms
abboluire,
arruncare,
brigare,
chelcire,
irmurrare,
irruncare,
ispochiare,
sbruncai,
stronciai
/
assansiare
/
adobiai,
atumbae,
imbronconai,
trabbucai 1
/
agghegiare
/
ammurrionare
Idioms
csn:
abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones
Sentences
fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu!
2.
abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura
3.
su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua
Etymon
srd.
Translations
French
heurter,
claquer
English
to give a slap (on lips)
Spanish
abofetear,
golpear en los morros
Italian
dare un mostaccióne
German
auf die Schnautze hauen.
achizàre , vrb Definition
su cambiare bisura, de face, coment'e inchietandhosi o intristandhosi
Synonyms e antonyms
acristai,
inchigiare,
inchizire,
incilliri,
increstare,
ingrispire
Etymon
srd.
Translations
French
froncer les sourcils
English
to frown
Spanish
fruncir el ceño,
contrariarse
Italian
accigliarsi
German
die Stirn runzeln.
afenàre , vrb Definition
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Synonyms e antonyms
incubae
Sentences
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Etymon
srd.
Translations
French
affener,
contracter la strongylose
English
to feed on hay,
to catch strongylosis
Spanish
dar el heno,
coger la strongilosis
Italian
affienare,
contrarre la strongilósi
German
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
allutzighinàre , vrb Definition
apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos
Synonyms e antonyms
allutzigare,
ispalpedhare
Sentences
benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala
2.
cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados
Etymon
srd.
Translations
French
écarquiller les yeux
English
to open wide one's eyes
Spanish
abrir los ojos
Italian
spalancare gli òcchi
German
die Augen aufsperren.
altudhàre , vrb: artudhare,
artzudhare,
astudhare,
atudhare Definition
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare
Synonyms e antonyms
aciuciudhae,
altudhire,
apilurtzie,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impilurtzai,
impriutzai
Sentences
fit artudhadu a su fritu e a su fàmene
2.
mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe
Etymon
srd.
Translations
French
faire dresser les cheveux sur la tête (herisser),
frissonner de froid,
frissonner d'horreur
English
to make s.o.'s hair stand on end,
to shudder
Spanish
espeluznar,
ponérsele los pelos de punta
Italian
far rizzare i capélli,
rabbrividire
German
die Haare sträuben,
schaudern.
ammustài , vrb: ammustare Definition
catzigare, istrecare o mòlere s’àghina po fàere su mustu; aciúnghere mustu; piscare sa binatza a istrégiu (cofa) po che lassare iscolare su mustu innanti de dha prentzare
Etymon
srd.
Translations
French
fouler le raisin
English
to press grapes
Spanish
pisar la uva
Italian
pigiare l'uva
German
die Trauben pressen.
apodhilàre , vrb Definition
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas
Synonyms e antonyms
apudhai,
apudhalzare
/
acadhai,
alciare,
ampiai
Sentences
sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu)
2.
si nch'est apodhilata a supra de su carru
Etymon
srd.
Translations
French
se percher
English
to roost
Spanish
posarse los pájaros
Italian
appollaiare
German
sich auf die Stange setzen.
apostài , vrb: apostare 1,
apostari Definition
istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere
Synonyms e antonyms
atrapare,
impostai
/
carrugare
Sentences
sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu
2.
su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare
3.
apostant de isposare e isposados si sunt
Etymon
itl.
Translations
French
guetter
English
to lie in wait for
Spanish
acechar
Italian
appostare
German
sich auf die Lauer legen.
apudhalzàre , vrb: apudharjare,
apudharzare Definition
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas
Synonyms e antonyms
apodhilare,
apudhai,
apudhionare
2.
bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita
Etymon
srd.
Translations
French
se percher
English
to perch
Spanish
posarse los pájaros
Italian
appollaiarsi
German
sich auf die Stange setzen.
arragiolàre , vrb: arrajolare,
arregiolare 1,
arrejolare Definition
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda
Synonyms e antonyms
arragiolire,
arraulare
/
airai,
arrannegai,
inchietae
Sentences
currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare!
2.
cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese)
Etymon
ltn.
rabies
Translations
French
être atteints de la rage
English
to catch rabies
Spanish
rabiar
Italian
prèndere la ràbbia
German
sich die Tollwut zuziehen.
arragiolíre , vrb: arrajolire,
arrazolire,
arrejolire Definition
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu
Synonyms e antonyms
arragiolare*
/
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Sentences
dae atentu ca cussu cane est arrejolidu!
2.
candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu
Translations
French
se mettre en colère
English
to rage
Spanish
padecer la rabia,
encolerizarse
Italian
contrarre la ràbbia,
arrabbiarsi
German
sich die Tollwut zuziehen,
zornig werden.
arregài , vrb: regrare Definition
su si fàere sa regra, a regra, fàere sa rega; fintzes chistire, pònnere a parte
Synonyms e antonyms
allogae,
collire
2.
tenit su dinai arregau in su calàsciu
Etymon
srd.
Translations
French
attraper le favus
English
to make honeycomb
Spanish
hacerse panal
Italian
farsi favo
German
die Honigwabe bilden.
arremàre , vrb Definition
ingòllere rema, arremadiu
Synonyms e antonyms
acatarrare,
arrasfriai,
arremadiai,
arrumai
Etymon
srd.
Translations
French
attraper la rhinite
English
to catch rhinitis
Spanish
coger la rinitis
Italian
prèndere la rinite
German
sich die Rhinitis holen.
arrempicài, arrempichiàre , vrb: arrepicae,
arrepicai,
arripicare,
arrepichiare,
rempicare* Definition
sonare is campanas a ora meda, a festa
Synonyms e antonyms
scaviai 1,
strichillonai,
trichizare
Sentences
su bentu santziàt s'impicau coment'e su tratallu de una campana arrepichendu ◊ su sonu de is campanas arrepichiandho a festa acumpàngiat sa crufessone ◊ baxi e arrempicai is campanas!
Translations
French
sonner à toute volée
English
to chime
Spanish
repicar
Italian
scampanare
German
die Glocken läuten.
arrinzàre , vrb Definition
ammeletzare faendho a bíere is dentes comente faent unos cantu animales, prus che àteru, tzacurrare is dentes; si narat fintzes in su sensu de istare pranghe pranghe / arrinzendhe dentes = arrodendhe dentes; a. che cane in cadena; a. sas lavras, su murru = frungiri unu pagu is laus coment'e bolendi nàrriri cosa o a betu diferenti
Synonyms e antonyms
arranzare 1,
arraunzare,
arringare,
grujai,
morrugnare,
raganzare,
ranzidare
/
poliare
Sentences
ti chimentas cun àteros matzones: trassistu, arrinzas e faghes sa coa, ma oramai as pérdidu sa proa! (Piredda)
2.
at arrinzau sas lavras a unu risighedhu
Etymon
itl.
rignare
Translations
French
gronder,
grincer des dents
English
to growl
Spanish
gruñir
Italian
ringhiare,
digrignare
German
knurren,
die Zähne fletschen.
arróscu , nm, nf: arruscu,
orrusca,
rusca* Definition
su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas
Sentences
bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège
English
second rind of cork-tree
Spanish
segunda capa del corcho
Italian
secónda scòrza del sùghero
German
die zweite Korkrinde.
assobinài , vrb: assolinari Definition
pònnere a pigare sole, pigare sole
Synonyms e antonyms
assoliae,
assorinai
Sentences
assobinai su trigu in s'argiola ◊ cuss'animabedhu ariseu fut assobinendu in su pranu ◊ lah is calixertas assolinendi!
Etymon
srd.
Translations
French
exposer au soleil
English
to sun-dry
Spanish
solear,
asolear
Italian
soleggiare
German
in die Sonne legen.
assoliàe, assoliài , vrb: assoliare Definition
pònnere a pigare sole, pigare sole
Synonyms e antonyms
assobinai,
assorinai,
soghiai
Sentences
sas tilichertas sunt frimmas assoliàndhesi ◊ a assoliare trematas, fàunas e mantas lis faghet bene ◊ fasolu, moriscu, nughe, méndhula e àteru gai cheret assoliadu innantis de lu remonire ◊ assóliati sa carena in custu sole! ◊ cussu traste frundhidu bi est annos assoliendhe fora!
Etymon
srd.
Translations
French
exposer au soleil
English
to dry in the sun
Spanish
solear
Italian
soleggiare
German
in die Sonne legen.