Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

nobenàre , vrb: nobinare, noinare, nughinare, nuinare Definition fàere is nuinas; istare a su prega prega aifatu de ccn. de malintesa, chi no bolet iscurtare Etymon srd. Translations French faire une neuvaine English to pray novenas Spanish hacer novenas Italian fare le novène German die Novene beten.

Nostrasennòra, Nostrasignòra , nf Definition nostra segnora: sa mama de Cristos, cunsiderada mama de is cristianos puru Translations French la Vierge English our lady Spanish la Virgen Italian la Madònna German die Madonna, die Gottesmutter Maria.

obèschere , vrb: ovèschere Definition arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Synonyms e antonyms abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Sentences si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Translations French avaler de travers English to go the wrong way Spanish atragantarse Italian andare di travèrso (détto di cibo) German sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

oliài, oliàre , vrb Definition giare o pònnere is ògios santos a su malàidu, mescamente a su grave morindhosi; fintzes cundhire cun ógiu; rfl. in cobertantza, arrennegare meda Synonyms e antonyms estremuntziai, ozusantare, pernuliai Sentences su preíderu fit oliendhe unu betzu in letu ◊ príderu Nurra, curzat ca mi óliat sa fémina ca est morzendhe! ◊ cuss'ómini est morendisí, dh'ant oliau puru!◊ mi seo immalaidada meda e s'arretore mi at oliau Etymon ctl. oliar Translations French donner l'extrème-onction English to give the extreme unction Spanish olear Italian dare l'estrèma unzióne German die letzte Ölung geben.

oróru , avb: aroru Definition acanta a s'oru, in totu su tretu de is oros Sentences fiu cichendi isparau ororu de cresura ◊ su fogu fuidu s'est frimmu totu ororu de istrada ◊ so andhadu ororu de riu ◊ in cue sas piantas sunt créschidas ororu de sa trempa Etymon srd. Translations French tout le long de… English along the edge Spanish a lo largo Italian lungo i màrgini German die Ränder entlang.

ozusantàre , vrb Definition pònnere, giare is ogiossantos a unu malàdiu Synonyms e antonyms oliai, pernuliai Sentences deviat mòrrere dai como a posca, l'aiant fintzamentras ozusantadu e cuminigadu… epuru torresit sanu che pische! Etymon srd. Translations French donner l'extrême- onction English to give the extreme unction Spanish olear Italian dare l'estrèma unzióne German die letzte Ölung geben, die Krankensalbung geben.

pisedhína , nf Definition pipios matucos e piciochedhos Synonyms e antonyms edora, feduliu, fegliutina, fratamaza, pagina, pibidhia, piciocalla, pitzinnàglia, ratatúglia, rustia / cdh. pipiàglia, stidhina Sentences sa pisedhina li ponzeit fatu comente a su preíderu candho essit a betare s'abbasanta ◊ che assiles nois pisedhina lompiaimis a chimas de sa solzaga ◊ bi at acudidu zente manna e pisedhina ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rundhinedhas Etymon srd. Translations French les enfants English children Spanish los niños Italian i bambini German die Kinder.

promòres , nm pl Definition is mannos, is antzianos Etymon ltn. primores Translations French les personnes âgées English old men Spanish los mayores Italian gli anziani, i maggióri German die Alten.

rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definition essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Synonyms e antonyms bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Sentences so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Etymon spn. rondar Translations French faire la ronde English to do the rounds Spanish rondar Italian far la rónda German die Runde machen.

sa , art, prn: cià, tza Definition artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene fémina sing. (sa barra, sa corte, sa domu, sa fémina, sa gana, sa lepa, sa mama, sa nue, sa panatera, sa pipia, sa sorri, sa téula), andhat sèmpere bene apostrofau cun númenes chi cumènciant cun vocale (s'ànima, s'arte, s'eréntzia, s'intrada, s'ispina, s'olia, s'ortalíssia, s'umbra): si ponet sèmpere cun númenes upm. (es. sa folla, sa méndhula, sa nuxedha, s'olia, sa musca) e candho inditant su paru, s'arratza, totu sa genia (es. sa craba = totu is crabas, su paru cràbinu, sa fémina = totu is féminas, su paru fémina); che a totu is artículos est pronúmene puru (cun significau de cudha, sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare); cun prep.: a, cun, de, in, pro sa (in srd. no faet mai “articolata”!); su pl. sas, is, as / a/c.: cun númene de parentela inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona-sugetu de sa fràsia (es. Antoni est bénnidu cun sa muzere; sa muzere est essida a cumandhu = cale muzere? cussa de s'ómine chi seus naendho / in sa de... = anch'e ..., a che… (sèmpere gente); sa ’irgonza!… = ita brigúngia! Sentences sa die de sa Sardinna ◊ sa domu de sa mama ◊ o sa tzia!, o sa meri! 2. sa chi mi piaghet mi chírrio ◊ mi pigu sa chi istimu dèu, a mulleri ◊ piga sa chi boles 3. sa pudha mia criat in sa de compare ◊ a sa de su conaju bi andhaiat àtera zente ◊ unu de sos chimbe fradighedhos andheit a sa de babbu e lu pregunteit, ma babbu lu giagareit nèndheli a si ndhe torrare a sa de nois 4. Antoni fit cun sa muzere ◊ su pipiu est cun sa mama Etymon ltn. ipsa Translations French la, celle English the, that Spanish la Italian la, quélla German die, jene.

sacramentài , vrb: sacramentare Definition giare is sacramentos; rfl. pigare is sacramentos / mòrrere sacramentadu = cun is sacramentus (cunfessau, comunigau, oliau) Translations French administrer les sacrements English to administer the sacraments to (s.o.) Spanish sacramentar Italian sacramentare German die Sakramente spenden oder austeilen.

sas , art, prn Definition artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina Synonyms e antonyms is Sentences sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!… 2. sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas! Etymon ltn. ipsas Translations French les English the, them Spanish las Italian le German die.

scadracilài , vrb: iscadranchilare*, scardacilai, scardacillai, scardancilai Definition segare is cardanchiles a un'animale (po fàere dannu a su mere) Synonyms e antonyms irdarcilae, scardanchinare, scarracillai, scarrengibai Sentences si ndi arregordais su corrinu de is bacas scardacilladas? ◊ no ant a cantai prus su prantu po is tírrias ne is revesas chi scardancillant is bacas Translations French couper le jarret English to cut the hocks Spanish desjarretar Italian sgarrettare German die Hachsen durchschneiden.

scuncodrài , vrb: isconcordare*, scuncordai, scuncordare Definition segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere Synonyms e antonyms disconcordiare, isconciare, isordulare | ctr. cuncodrai Sentences Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus 2. cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai! 3. e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai Translations French rompre un accord, décomposer, mettre en désordre English to break an agreement, to disarrange Spanish romperquebrar un acuerdo, desarmar, desarreglar Italian romper l'accòrdo, scompórre, méttere in disórdine German die Vereinbarung brechen, zergliedern, durcheinanderbringen.

slutài , vrb Definition bogare o cambiare su bestimentu de dolu, su lutu Synonyms e antonyms | ctr. allutare, inlutai Etymon srd. Translations French quitter le deuil English to come out of mourning Spanish desenlutar Italian sméttere il lutto German die Trauer ablegen.

sos , art pl, prn Definition artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn. Synonyms e antonyms is Sentences sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales 2. sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai Etymon ltn. ipsos Translations French les English the Spanish los Italian i, gli German die.

sparafundài , vrb: isperevundai*, sparavundai, sperefundai, sperevundai Definition betare o calare a s'isprefundhu, fuliare atesu; fintzes essire, andhare de no si bíere prus, atesu, a logu chi no s'ischit Synonyms e antonyms apussiare Sentences po sa timoria de sa scumíniga, s'allochiamentu nci dhus sparafundat in su disisperu ◊ tocat a nci sparavundai sa genti mala! ◊ anchi dhu sperevundit sa giustítzia! ◊ tremila passus sperevundau siat su tiau fora de mei! ◊ sperefundau siat in su mari sentz'e fundu! Translations French engouffrer, sombrer English to sink Spanish arrojar, hundir Italian sprofondare, inabissare German in die Tiefe stürzen, versenken, versinken.

speturriài , vrb: ispetorrare*, spiturriai Definition bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas Synonyms e antonyms sborciai Sentences si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras Translations French découvrir sa poitrine English to throw off one's breast clothes Spanish despechugarse, descubrir el pecho Italian scoprirsi il pètto German die Brust entblößen.

spreitzài, spreitziài , vrb Definition lassare o bogare sa mandronia, sa preitza Synonyms e antonyms ismandronire, smandronai | ctr. ammandronae Etymon srd. Translations French guérir de la paresse English to give up laziness Spanish desemperezarse Italian spoltrire German die Faulhiet austreiben.

spuntedhài, spuntedhàre , vrb: ispuntedhare* Definition bogare o trantzire is puntedhos, is frucàgios, de asuta de sa cosa apuntedhada Synonyms e antonyms | ctr. apontedhae Translations French ôter les étais English to unprop Spanish desapuntalar Italian spuntellare German die Stützbalken entfernen von.