Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

nobenàre , vrb: nobinare, noinare, nughinare, nuinare Definitzione fàere is nuinas; istare a su prega prega aifatu de ccn. de malintesa, chi no bolet iscurtare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une neuvaine Ingresu to pray novenas Ispagnolu hacer novenas Italianu fare le novène Tedescu die Novene beten.

Nostrasennòra, Nostrasignòra , nf Definitzione nostra segnora: sa mama de Cristos, cunsiderada mama de is cristianos puru Tradutziones Frantzesu la Vierge Ingresu our lady Ispagnolu la Virgen Italianu la Madònna Tedescu die Madonna, die Gottesmutter Maria.

obèschere , vrb: ovèschere Definitzione arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Sinònimos e contràrios abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Frases si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Tradutziones Frantzesu avaler de travers Ingresu to go the wrong way Ispagnolu atragantarse Italianu andare di travèrso (détto di cibo) Tedescu sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

oliài, oliàre , vrb Definitzione giare o pònnere is ògios santos a su malàidu, mescamente a su grave morindhosi; fintzes cundhire cun ógiu; rfl. in cobertantza, arrennegare meda Sinònimos e contràrios estremuntziai, ozusantare, pernuliai Frases su preíderu fit oliendhe unu betzu in letu ◊ príderu Nurra, curzat ca mi óliat sa fémina ca est morzendhe! ◊ cuss'ómini est morendisí, dh'ant oliau puru!◊ mi seo immalaidada meda e s'arretore mi at oliau Ètimu ctl. oliar Tradutziones Frantzesu donner l'extrème-onction Ingresu to give the extreme unction Ispagnolu olear Italianu dare l'estrèma unzióne Tedescu die letzte Ölung geben.

oróru , avb: aroru Definitzione acanta a s'oru, in totu su tretu de is oros Frases fiu cichendi isparau ororu de cresura ◊ su fogu fuidu s'est frimmu totu ororu de istrada ◊ so andhadu ororu de riu ◊ in cue sas piantas sunt créschidas ororu de sa trempa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tout le long de… Ingresu along the edge Ispagnolu a lo largo Italianu lungo i màrgini Tedescu die Ränder entlang.

ozusantàre , vrb Definitzione pònnere, giare is ogiossantos a unu malàdiu Sinònimos e contràrios oliai, pernuliai Frases deviat mòrrere dai como a posca, l'aiant fintzamentras ozusantadu e cuminigadu… epuru torresit sanu che pische! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner l'extrême- onction Ingresu to give the extreme unction Ispagnolu olear Italianu dare l'estrèma unzióne Tedescu die letzte Ölung geben, die Krankensalbung geben.

pisedhína , nf Definitzione pipios matucos e piciochedhos Sinònimos e contràrios edora, feduliu, fegliutina, fratamaza, pagina, pibidhia, piciocalla, pitzinnàglia, ratatúglia, rustia / cdh. pipiàglia, stidhina Frases sa pisedhina li ponzeit fatu comente a su preíderu candho essit a betare s'abbasanta ◊ che assiles nois pisedhina lompiaimis a chimas de sa solzaga ◊ bi at acudidu zente manna e pisedhina ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rundhinedhas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu les enfants Ingresu children Ispagnolu los niños Italianu i bambini Tedescu die Kinder.

promòres , nm pl Definitzione is mannos, is antzianos Ètimu ltn. primores Tradutziones Frantzesu les personnes âgées Ingresu old men Ispagnolu los mayores Italianu gli anziani, i maggióri Tedescu die Alten.

rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definitzione essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Sinònimos e contràrios bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Frases so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Ètimu spn. rondar Tradutziones Frantzesu faire la ronde Ingresu to do the rounds Ispagnolu rondar Italianu far la rónda Tedescu die Runde machen.

sa , art, prn: cià, tza Definitzione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene fémina sing. (sa barra, sa corte, sa domu, sa fémina, sa gana, sa lepa, sa mama, sa nue, sa panatera, sa pipia, sa sorri, sa téula), andhat sèmpere bene apostrofau cun númenes chi cumènciant cun vocale (s'ànima, s'arte, s'eréntzia, s'intrada, s'ispina, s'olia, s'ortalíssia, s'umbra): si ponet sèmpere cun númenes upm. (es. sa folla, sa méndhula, sa nuxedha, s'olia, sa musca) e candho inditant su paru, s'arratza, totu sa genia (es. sa craba = totu is crabas, su paru cràbinu, sa fémina = totu is féminas, su paru fémina); che a totu is artículos est pronúmene puru (cun significau de cudha, sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare); cun prep.: a, cun, de, in, pro sa (in srd. no faet mai “articolata”!); su pl. sas, is, as / a/c.: cun númene de parentela inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona-sugetu de sa fràsia (es. Antoni est bénnidu cun sa muzere; sa muzere est essida a cumandhu = cale muzere? cussa de s'ómine chi seus naendho / in sa de... = anch'e ..., a che… (sèmpere gente); sa ’irgonza!… = ita brigúngia! Frases sa die de sa Sardinna ◊ sa domu de sa mama ◊ o sa tzia!, o sa meri! 2. sa chi mi piaghet mi chírrio ◊ mi pigu sa chi istimu dèu, a mulleri ◊ piga sa chi boles 3. sa pudha mia criat in sa de compare ◊ a sa de su conaju bi andhaiat àtera zente ◊ unu de sos chimbe fradighedhos andheit a sa de babbu e lu pregunteit, ma babbu lu giagareit nèndheli a si ndhe torrare a sa de nois 4. Antoni fit cun sa muzere ◊ su pipiu est cun sa mama Ètimu ltn. ipsa Tradutziones Frantzesu la, celle Ingresu the, that Ispagnolu la Italianu la, quélla Tedescu die, jene.

sacramentài , vrb: sacramentare Definitzione giare is sacramentos; rfl. pigare is sacramentos / mòrrere sacramentadu = cun is sacramentus (cunfessau, comunigau, oliau) Tradutziones Frantzesu administrer les sacrements Ingresu to administer the sacraments to (s.o.) Ispagnolu sacramentar Italianu sacramentare Tedescu die Sakramente spenden oder austeilen.

sas , art, prn Definitzione artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina Sinònimos e contràrios is Frases sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!… 2. sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas! Ètimu ltn. ipsas Tradutziones Frantzesu les Ingresu the, them Ispagnolu las Italianu le Tedescu die.

scadracilài , vrb: iscadranchilare*, scardacilai, scardacillai, scardancilai Definitzione segare is cardanchiles a un'animale (po fàere dannu a su mere) Sinònimos e contràrios irdarcilae, scardanchinare, scarracillai, scarrengibai Frases si ndi arregordais su corrinu de is bacas scardacilladas? ◊ no ant a cantai prus su prantu po is tírrias ne is revesas chi scardancillant is bacas Tradutziones Frantzesu couper le jarret Ingresu to cut the hocks Ispagnolu desjarretar Italianu sgarrettare Tedescu die Hachsen durchschneiden.

scuncodrài , vrb: isconcordare*, scuncordai, scuncordare Definitzione segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere Sinònimos e contràrios disconcordiare, isconciare, isordulare | ctr. cuncodrai Frases Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus 2. cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai! 3. e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai Tradutziones Frantzesu rompre un accord, décomposer, mettre en désordre Ingresu to break an agreement, to disarrange Ispagnolu romperquebrar un acuerdo, desarmar, desarreglar Italianu romper l'accòrdo, scompórre, méttere in disórdine Tedescu die Vereinbarung brechen, zergliedern, durcheinanderbringen.

slutài , vrb Definitzione bogare o cambiare su bestimentu de dolu, su lutu Sinònimos e contràrios | ctr. allutare, inlutai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu quitter le deuil Ingresu to come out of mourning Ispagnolu desenlutar Italianu sméttere il lutto Tedescu die Trauer ablegen.

sos , art pl, prn Definitzione artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn. Sinònimos e contràrios is Frases sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales 2. sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai Ètimu ltn. ipsos Tradutziones Frantzesu les Ingresu the Ispagnolu los Italianu i, gli Tedescu die.

sparafundài , vrb: isperevundai*, sparavundai, sperefundai, sperevundai Definitzione betare o calare a s'isprefundhu, fuliare atesu; fintzes essire, andhare de no si bíere prus, atesu, a logu chi no s'ischit Sinònimos e contràrios apussiare Frases po sa timoria de sa scumíniga, s'allochiamentu nci dhus sparafundat in su disisperu ◊ tocat a nci sparavundai sa genti mala! ◊ anchi dhu sperevundit sa giustítzia! ◊ tremila passus sperevundau siat su tiau fora de mei! ◊ sperefundau siat in su mari sentz'e fundu! Tradutziones Frantzesu engouffrer, sombrer Ingresu to sink Ispagnolu arrojar, hundir Italianu sprofondare, inabissare Tedescu in die Tiefe stürzen, versenken, versinken.

speturriài , vrb: ispetorrare*, spiturriai Definitzione bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas Sinònimos e contràrios sborciai Frases si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras Tradutziones Frantzesu découvrir sa poitrine Ingresu to throw off one's breast clothes Ispagnolu despechugarse, descubrir el pecho Italianu scoprirsi il pètto Tedescu die Brust entblößen.

spreitzài, spreitziài , vrb Definitzione lassare o bogare sa mandronia, sa preitza Sinònimos e contràrios ismandronire, smandronai | ctr. ammandronae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu guérir de la paresse Ingresu to give up laziness Ispagnolu desemperezarse Italianu spoltrire Tedescu die Faulhiet austreiben.

spuntedhài, spuntedhàre , vrb: ispuntedhare* Definitzione bogare o trantzire is puntedhos, is frucàgios, de asuta de sa cosa apuntedhada Sinònimos e contràrios | ctr. apontedhae Tradutziones Frantzesu ôter les étais Ingresu to unprop Ispagnolu desapuntalar Italianu spuntellare Tedescu die Stützbalken entfernen von.

«« Torra a chircare