Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai, abbrunchiare, abbrunciare Definitzione atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma Sinònimos e contràrios abboluire, arruncare, brigare, chelcire, irmurrare, irruncare, ispochiare, sbruncai, stronciai / assansiare / adobiai, atumbae, imbronconai, trabbucai 1 / agghegiare / ammurrionare Maneras de nàrrere csn: abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones Frases fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu! 2. abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura 3. su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heurter, claquer Ingresu to give a slap (on lips) Ispagnolu abofetear, golpear en los morros Italianu dare un mostaccióne Tedescu auf die Schnautze hauen.

àca , nf Definitzione ebba de portante, ammaistada a camminare movendho impare ambaduos peis de una parte, a borta a borta Sinònimos e contràrios acheta, ebba, vacheta Sambenados e Provèrbios smb: Acca Terminologia iscientìfica anall Ètimu spn. haca Tradutziones Frantzesu jument qui va l’amble Ingresu pretty mare Ispagnolu yegua amaestrada para mover los pies de un lado juntos Italianu cavallùccia Tedescu kleine Stute.

aciapitài , vrb: ciapitai Definitzione fàere is passighedhos de su ballu Sinònimos e contràrios atzopitai, istripitare, sciampitai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sautiller Ingresu to hop about Ispagnolu hacer los pasos del baile sardo Italianu salterellare Tedescu Tanzschritte, sprünge machen.

aconculedhàre , vrb Definitzione fàere a cónculu, aciuvai, fàere a fossu, nau de is ogos, de is trempas Sinònimos e contràrios aconcuare, indevucare, istuvucare, tuvucare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu creuser Ingresu to hollow out Ispagnolu hundirse los ojos Italianu incavarsi (détto degli òcchi, delle guance) Tedescu einfallen (für Wangen, nau po is trempas), tiefliegen (für Augen, nau po is ogus).

addelantài, addelantàre , vrb: addelentare, adelantai, adelantare, adelentare, atelentare Definitzione crèschere is benes, s'interessu, fàere àteru interessu Sinònimos e contràrios assusai, errichire, mediare, mezorare 2. Nicolau cunfessore in isciéntzias addelantadu sos fideles amparade! Ètimu spn. adelentar Tradutziones Frantzesu accroître ses biens Ingresu to encrease one’s possessions Ispagnolu incrementar los bienes Italianu incrementare i pròpri bèni, gli avéri Tedescu vermehren.

addenticàre , vrb: addentigai, addentigare, addentigrai, addentijare, addrenticare, adentiae, adentiai Definitzione istrínghere cosa cun is dentes, arrennèscere a matzigare, mossigare cosa tostada Sinònimos e contràrios addentai, dencicare, immorroxare, iscafitai, monsiare, mòssere / maistai 2. custa cosa tosta deo no l'addéntigo, ca mi dolent sas dentes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mordre Ingresu to bite Ispagnolu hincar los dientes Italianu addentare Tedescu anbeißen.

agioroscàre , vrb Tradutziones Frantzesu se jetter en grondant (chien qui gronde) Ingresu jumping of a growling dog with the intention of biting Ispagnolu acometer los perros en la caza Italianu l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere Tedescu sich knurrend auf jdn, stürzen.

allutzighinàre , vrb Definitzione apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos Sinònimos e contràrios allutzigare, ispalpedhare Frases benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala 2. cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu écarquiller les yeux Ingresu to open wide one's eyes Ispagnolu abrir los ojos Italianu spalancare gli òcchi Tedescu die Augen aufsperren.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definitzione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinònimos e contràrios aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frases fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Ingresu to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Ispagnolu espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italianu far rizzare i capélli, rabbrividire Tedescu die Haare sträuben, schaudern.

ambadúos, ambadús , agt, prn: amborduos, ambosduos, ammaduos Definitzione ambos duos (f. ambas duas): unu e àteru, duos leaos impare Sinònimos e contràrios ambos Frases dhi ant curau is ogos ambaduos ◊ tui ses prus pràticu de mei in ambaduas cosas Tradutziones Frantzesu les deux Ingresu both Ispagnolu ambos, los dos Italianu entrambi, ambedue Tedescu beide.

anzonína , nf Definitzione totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis Frases fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tous les agneaux Ingresu the whole of lambs Ispagnolu el conjunto de los corderos Italianu l'insième degli agnèlli Tedescu Lammherde.

apodhicàda , nf: apodhigada Definitzione su istare aprapudhandho, tocandho, totu; posta de pódhighe, marcu abbarrau de is pódhighes Sinònimos e contràrios apódhicu 2. custos bidros, si los abbàidas, sunt totu apodhigadas ◊ frobbi cussu móbbile ca est totu apodhigadas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empreinte digitale Ingresu fingerprint Ispagnolu huella de los dedos Italianu imprónta delle dita, imprónta digitale Tedescu Fingerabdruck.

apodhicàre , vrb: apodhigae, apodhigai, apodhigare, podhicare Definitzione su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu) Sinònimos e contràrios afarrancae, ammanuncai, cariedhare Frases ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias 2. cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu toucher du doigt Ingresu to touch Ispagnolu toquetear con los dedos Italianu toccare, tastare con le dita Tedescu berühren, betasten.

apodhilàre , vrb Definitzione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas Sinònimos e contràrios apudhai, apudhalzare / acadhai, alciare, ampiai Frases sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu) 2. si nch'est apodhilata a supra de su carru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher Ingresu to roost Ispagnolu posarse los pájaros Italianu appollaiare Tedescu sich auf die Stange setzen.

apudhài , vrb: apudhare Definitzione su si che artzare a su pudhàrgiu, a s’acorru de is pudhas, artzare a pitzu de calecuna cosa che is pudhas; andhare a in artu; su si crèdere meda, bogare atza che pudhu in mesu de pudhas Sinònimos e contràrios apiculai, apodhilare, apudhalzare / ampiai, alciare / alleporedhare, alleporizare, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare Frases ma càstia cussu caboni chi si est apudhau asuba de sa carrada! ◊ custa pudha fiat apudhada asuba de unu muntoni de òru… 2. sa nébida a mengianu de su Frumindosa si ndi apudhat a bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher, ragaillardir, remplir d'orgueil Ingresu to perch, to make proud, to make cocky Ispagnolu posarse los pájaros, engallarse Italianu appollaiarsi, ringalluzzire, insuperbire Tedescu sich niederkauen, eitel werden, stolz werden.

apudhalzàre , vrb: apudharjare, apudharzare Definitzione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas Sinònimos e contràrios apodhilare, apudhai, apudhionare 2. bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher Ingresu to perch Ispagnolu posarse los pájaros Italianu appollaiarsi Tedescu sich auf die Stange setzen.

arangiarrungiósu , nm Definitzione genia de mata po bellesa (no est naturale in Sardigna): si narat fintzes bòcia arrungiosa (chi est su frutu, totu arrasposu a fora) Terminologia iscientìfica mtr, Maclura pomifera Tradutziones Frantzesu oranger des osages Ingresu osage orange Ispagnolu naranjo de los osage Italianu maclura Tedescu Milchorangenbaum, Osagedorn.

ataconài, ataconàre , vrb: taconare* Definitzione pònnere su tacone, aconciare is iscarpas; nau in cobertantza, cobèrrere Sinònimos e contràrios | ctr. istaconare Tradutziones Frantzesu changer les talons Ingresu to botch shoes Ispagnolu remendar los zapatos Italianu rabberciare le scarpe Tedescu ausbessern.

cacàtza , nf Definitzione genia de isprugadura de colore grogo chi faent is gràndhulas grassas in su cundhutu de is origas Tradutziones Frantzesu cérumen Ingresu earwax Ispagnolu cerumen, cera de los oídos Italianu cerume Tedescu Ohrenschmalz.

cadredhaméntu , nm Definitzione su atripare is peis a terra comente faet chie no bolet abbarrare o no bolet calecuna cosa Sinònimos e contràrios acuadhinadura, cadredhada, cadredhadura, cadredhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu remuement de pieds par souffrance Ingresu fidgeting Ispagnolu forcejeo de los pies Italianu dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedescu Schlenkern.

«« Torra a chircare