Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cadrédhu , nm, agt Definitzione su cadredhare, fintzes una genia de tostorrudéntzia, de murrúngiu Sinònimos e contràrios cadredhada, cadredhadura, cadredhamentu 2. lassàdemi su cadredhu, no est comente nades bois! 3. custa teraca fit cadredha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu remuement des pieds par souffrance Ingresu fidgeting Ispagnolu forcejeo de los pies Italianu dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedescu Schlenkern.

carrísta , nm Definitzione chie manígiat carros armaos Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu tankiste Ingresu tankman Ispagnolu militar destinado a los tanques Italianu carrista Tedescu Panzerjäger.

chinnichínni , nm Definitzione genia de male, candho unu istat sèmpere aperindho e serrandho is ogos (chinnidura de s'ocru) chentza si ndhe pòdere istare Sinònimos e contràrios giogulana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tic nerveux des yeux Ingresu a nervous eye tic Ispagnolu tic nervioso de los ojos Italianu tic nervóso espresso con gli òcchi Tedescu Augentick.

coedòpi , nf Definitzione coa de topi: calidades diferentes de erba de sa matessi genia nadas deosi ca portant s'ispiga coment'e una coa de sórighe Terminologia iscientìfica rba, Alopecurus bulbosus, Alopecurus pratensis, Phleum pratense, Cynosurus cristatus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu queue de rat Ingresu rat tail Ispagnolu cola de zorro, fleo de los prados Italianu codolina Tedescu Ackerfuchsschwanz.

córvina , nf Definitzione is crobos Sinònimos e contràrios corvia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu les corbeaux Ingresu ravens Ispagnolu los cuervos Italianu i corvi Tedescu Raben.

cradiadòre , nm Definitzione agiuante de unu giòmetro o de ingenieri candho faet rilievu topogràficu (poderat su cràdiu o canna) Sinònimos e contràrios cannigiadori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arpenteur Ingresu surveyor's helper while he is making topographic relief Ispagnolu ayudante que pone los piquetes para medir Italianu canneggiatóre Tedescu Feldmeßgehilfe.

cradiadúra , nf Definitzione su cradiare Sinònimos e contràrios apalonadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu placement de piquets de grève Ingresu staking out Ispagnolu poner los piquetes, jalones Italianu picchettatura Tedescu Absteckung.

criài , vrb: criare, criari Definitzione fàere s'ou, nau de pudhas e pigiones; nau de àteros animales (ma fintzes de féminas), fàere su fedu, su criu; nau de is sèmenes, tzeurrare; po fàere nou, imbentare, fàere de su nudha, si narat puru, ma méngius, creai/creare, fintzes si est craru chi est su matessi vrb. / no cantat e no criat = nadu de unu, chi no narat nudha, chi est acoment'e nisciunus, fatu e lassadu Sinònimos e contràrios agnare, illierare / intzeurrai Frases sas pudhas sunt totugantas criendhe ◊ sa pudha mia dogni die criat in sa de compare: no ndhe la poto isvitzare de peruna manera! ◊ ite arratza de pudha chi det èssere a criare un'ou goi mannu! 2. si mi est criada sa fémina 3. est una fada chi at criadu Deu ◊ su santu chi l'at criadu, si lu tenzo!… 4. a sas primas abbas, in atunzu, comintzat a criare su pàsculu Ètimu ltn. creare Tradutziones Frantzesu pondre des œufs Ingresu to make the egg Ispagnolu poner los huevos Italianu fare l'uòvo Tedescu Eier legen.

cuartufràssu, cuartuvàlsu, cuartuvràssu , nm Definitzione genia de maladia chi benit a is peis de unos cantu animales Terminologia iscientìfica mld Ètimu itl. quarto falso Tradutziones Frantzesu rhagade Ingresu rhagas Ispagnolu ragadía, enfermedad de los pies Italianu ràgade Tedescu Schrunde.

cucuramédhu , nm Definitzione cugumedhu padezonadu, genia de codrolinu chi assimbígiat a s'ou: portat in su truncu unu pigiolu biancu chi dh'imbodhigat e creschendho si segat, sa conca o capedhu in colore de s'orrúbiu de s'ou Sinònimos e contràrios cachedha Terminologia iscientìfica atn, Amanita caesarea Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu oronge Ingresu mushroom (ovulus) Ispagnolu oronja, amanita de los césares, yema Italianu fungo òvolo, òvolo buòno Tedescu Butterpilz.

cúmmiru , nm Definitzione sa coa de is pigiones Sinònimos e contràrios coàcia Tradutziones Frantzesu croupion Ingresu rump Ispagnolu cola de los pajaros Italianu codrïóne Tedescu Bürzel.

dhos , prn: dhus, los Definitzione pronúmene de 3ˆ p. pl. po gente e cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu Frases is piciocos po sa cursa s’iant cricau is cuadhos prus bellos, mancari pedindhodhos a calecunu amigu in is bidhas de presu ◊ a fillus tuus dhus apu bius in pratza ◊ dhus fatzu curri, cussus canis, chi mi atressant ananti! ◊ arregortus is duus panis, fuiu si est e papaus si dhus at ◊ sos iscrapones fuint diasi mannos chi a dhos tragare dhue cheriat Zesugristu! ◊ cudhos drutzis si dhos at papaos cuntentu Ètimu ltn. illos Tradutziones Frantzesu les Ingresu them Ispagnolu los Italianu li Tedescu sie.

fedulíu , nm: fetuliu Definitzione totu su fedu, is pitichedhos, is fígios, sa minudia; piciochedhu minore Sinònimos e contràrios ciuciudhia, crialla, edora, fedana, fedóriu, fegliutina, pibidhia, pipiàglia, pisedhina, pitzinnàglia / creadura, pipiu Frases a betzu fachiat fainas de feduliu ◊ su feduliu est zirellu ◊ a bi ndhe at de feduliu, in cussa domo!… 2. ma ses macacu abberu… chi pianghes pares unu feduliu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu les petits, les enfants Ingresu children, kids Ispagnolu los pequeños Italianu i piccoli, i bambini Tedescu Kinder (Pl.).

giannitài, giannitàre , vrb: aciannitai*, zanitare Definitzione s'apedhare de su cane currendho su sirbone o àteros animales mannos Sinònimos e contràrios gannitare, giannire Frases canes giannitant fatu a fera e in s'adhe s'intendhet calchi tiru ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma giannitendhe si fuesint totu Terminologia iscientìfica bga Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar de los perros a sus dueños al no alcanzar la caza Italianu scagnare Tedescu anschlagen.

iderrigàri , vrb: irderrigai, irdirricare, sdarrigai Definitzione fàere a dolore o pònnere dolore mannu a errigos, a s’ischina in su tretu de is errigos Sinònimos e contràrios illumbai, illumbedhare, irrenare, isarrigai, iscrocare 1, isderenare Frases is massaus si funt irderrigaus carrixandu Ètimu ltn. *ex derenare Tradutziones Frantzesu causer mal aux reins Ingresu to weary Ispagnolu doler los riñones desriñonar Italianu direnare Tedescu kreuzlahm machen.

ildeossàre , vrb: ildiossare, irdaossare, irdegossare, irdeossare Definitzione bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu Sinònimos e contràrios iddoare, isconsiminzare, istracassare | ctr. aconciai Frases chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso! 2. oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris! Tradutziones Frantzesu démolir, traumatiser, se casser les os Ingresu to smash, to traumatize, to thrash s.o Ispagnolu destrozar, tener los huesos molidos Italianu sfasciare, traumatizzare, rómpere le òssa Tedescu zerbrechen, ein Trauma bewirken, zerschlagen.

illitadúra , nf Definitzione su pònnere sa trama in is litzas, po tèssere Sinònimos e contràrios arremitimentu Terminologia iscientìfica ts Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu remettage Ingresu drawing-in Ispagnolu preparación de los lizos Italianu rimettàggio Tedescu Einhängen.

irdentàe, irdentàre , vrb: isdentai, isdentare, sdentai Definitzione bogare o pèrdere dentes Sinònimos e contràrios ilmarruncare | ctr. indentie Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu édenter Ingresu to break the teeth Ispagnolu romper, perder, sacar los dientes Italianu sdentare Tedescu die Zähne verlieren.

irfrissuràre , vrb: isfressurare, isfrisciurai, isfrissurare, sfrisciurai Definitzione bogare, segare sa frisciura de sa bentre de unu pegus pangau; in cobertantza e nau de gente, fàere css. cosa o ifortzu mannu po un'iscopu, po agiudare a unu Sinònimos e contràrios irmatare / matanare, ischissimignare, smerai 2. su tzeracu totu sa die si fachiat a cantos irfrissurànnesi a travàgliu cràtiu ◊ si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ apas pascéntzia: no t'isfrissures! ◊ unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos, a s'isfrissura isfrissura cun sos boes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre en quattre pour qqn. Ingresu to leave no stone unturned Ispagnolu echar los hígados, desvivirse por Italianu farsi in quattro per qlc. o qls. Tedescu sich vierteilen.

irraghilàre , vrb Definitzione bogare de is pantalones is coedhas o alas de sa camisa o de àteru bestimentu de pitzu Sinònimos e contràrios irbardellare, irragare, isbragare, isbragugliare, ischígnere | ctr. aggheronare, arraghilare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu délier Ingresu to ungird Ispagnolu estar la camisa fuera de los pantalones Italianu discìngere Tedescu entgürten.