bi , prn Definitzione
prn. de 3ˆ pers. (= a isse/issu, a issa, a issos, a issas) impreau candho si agatat cun àteru prn. (lu, la, los, las, lis) abbandha postu innanti de su vrb. o fintzes totu a unu postu apustis: in nuoresu narant liu, lia = bi lu, bi la, si dhu, si dha; a logos dhu ponent a solu e faent fintzes su pl. bis = dhis, lis, a issos/a issus, a issas (bi chis = che lis)
Sinònimos e contràrios
li,
si 3
Frases
e ite pro bi l'àere ischidu!…◊ bi lu naro, a compare, si mi azuat ◊ daebbilu su chi li cheret! ◊ custa cosa bi lis torro, a issos ◊ mandhabbilis a fizas tuas unu saludu! ◊ bendhebbilis barata sa cosa! ◊ aiat lassadu sos boes a unu bighinarzu pro bi los tènnere contu (S.Patatu)◊ su frade pòberu andhaiat a su frade ricu a bi pedire pane, ma no bi zaiat nudha ◊ a su frutu de su rú nois bi namos "mura"◊ a issu bi dhu naro zeo ◊ narabbis ca za bi torro! ◊ dàbbila cussa cosa! ◊ zàbbidha! ◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu ◊ poite bis ant lassau fàere totu cussu degollu?
Tradutziones
Frantzesu
lui
Ingresu
him (to),
her (to)
Ispagnolu
le,
les
Italianu
gli,
le (a lui,
a lei) + lo,
la,
le,
li (cumpl. og.)
Tedescu
ihm,
ihr,
ihn,
sie,
es.
cúbe , avb: acue,
cue,
cuche,
cughe,
cui Definitzione
logu acanta a chie est ascurtandho (e in cantu no est su logu ue si agatat chie est foedhandho podet èssere prus o prus pagu atesu, fintzes meda): a bortas inditat tempus puru; nau in cobertantza, logu atesu meda; dhu narant fintzes in su sensu de cussu, in cussa cosa
Sinònimos e contràrios
icui,
indhenela,
inèlondhe,
inguna,
inincuni
| ctr.
innoce
Maneras de nàrrere
csn:
cue cue est!… = gi est a pinnigu!…, a próliu est!…, che est atesu meda; cue ses?, cue sezis? = genia de saludu candu passendi si atóbiat genti firma; cherreresiche cue, cuche = èssere (sa chistione chi l'ant chircadu, a unu) própiu sa chi si cheret
Frases
frimma cue! ◊ dae cue no ti moas! ◊ est longu cantu e da'inoghe a cue ◊ custa cosa est de cue ◊ cue no bi semus nois: bi sezis bois! ◊ cue sezis? ◊ si fachet in cuche comente at fatu inoche, ant a istare meda a lu bocare fora!…
2.
dae cue a carchi die, a pacas dies ◊ dae cue a unu pacu ant picau e sunt fughios
3.
tantu za est cue, a bi andhare a pè a cussu logu!…◊ cue cue est, a ch’essire in América!…
4.
s'ajaju a su pitzinnu lu cheriat carbonarju e issu si nche cheriat in cuche! ◊ in cue mi cheria, deo, a mi chircare cosas gai!
5.
totu cue si cheriat su dannu, pro una segadedha in sa manu!…◊ totu cue, est, su dannu, pro unu rampighedhu segadu!…
Ètimu
ltn.
eccu(m) + huc
Tradutziones
Frantzesu
là
Ingresu
there
Ispagnolu
allí,
ahí
Italianu
lì
Tedescu
da.
dhos , prn: dhus,
los Definitzione
pronúmene de 3ˆ p. pl. po gente e cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu
Frases
is piciocos po sa cursa s’iant cricau is cuadhos prus bellos, mancari pedindhodhos a calecunu amigu in is bidhas de presu ◊ a fillus tuus dhus apu bius in pratza ◊ dhus fatzu curri, cussus canis, chi mi atressant ananti! ◊ arregortus is duus panis, fuiu si est e papaus si dhus at ◊ sos iscrapones fuint diasi mannos chi a dhos tragare dhue cheriat Zesugristu! ◊ cudhos drutzis si dhos at papaos cuntentu
Ètimu
ltn.
illos
Tradutziones
Frantzesu
les
Ingresu
them
Ispagnolu
los
Italianu
li
Tedescu
sie.
icúi , avb: iggue,
igue,
igui,
incua,
incuche,
incuci,
incue,
incui,
incuna,
incuni,
ingui,
inigui Definitzione
in cue, in cuche: su logu acanta (no sèmpere in sensu materiale) a chie est iscurtandho
Sinònimos e contràrios
acue,
cube,
inèlondhe,
inguna
| ctr.
innoce
Frases
sa corsària de sos coros est igue ◊ no est comente naras tue: sempre peus inoghe est de igue! ◊ incuci a fradi miu dh'ant invitau coment'e bagadiu ◊ essitindhe da'incua, brinca sa cresura! (G.Farris)◊ dhu portant a un'ispéntuma e incuna nci dhu betant ◊ pentzaiaus ca sa cosa finiat incui
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
là,
ici
Ingresu
there
Ispagnolu
allá,
allí
Italianu
lì
Tedescu
dort,
da.
ingúna , avb: inguni,
ingunis Definitzione
su logu acanta a chie est iscurtandho: si narat fintzes de tempus
Sinònimos e contràrios
acue,
cube,
icui*,
indhenela,
inèlondhe,
inincuni
Frases
ingunis mi ndi abarru, càrigas a su cinisu!…◊ baidindi de inguni! ◊ de ingunas ndi bessis dotori
2.
de inguni a pagu tempus
Tradutziones
Frantzesu
là
Ingresu
there
Ispagnolu
allí,
ahí
Italianu
lì
Tedescu
dort.
los , prn: dhos* Definitzione
prn. de 3ˆ persona pl. mascu po gente o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu
Frases
a issos los bido e los intendho ◊ apo pérdidu cos'e fiados: bidos mi los azis? ◊ cussos cantos de linna che los apo postos a su fogu
Tradutziones
Frantzesu
les
Ingresu
them
Ispagnolu
los
Italianu
li
Tedescu
sie.