Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achizàre , vrb Definitzione su cambiare bisura, de face, coment'e inchietandhosi o intristandhosi Sinònimos e contràrios acristai, inchigiare, inchizire, incilliri, increstare, ingrispire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froncer les sourcils Ingresu to frown Ispagnolu fruncir el ceño, contrariarse Italianu accigliarsi Tedescu die Stirn runzeln.

acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definitzione pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Sinònimos e contràrios acumbenentziare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu doter un appartement de tous les conforts Ingresu to have, to provide oneself Ispagnolu regalarse comodidades Italianu avére o provvedérsi di tutte le comodità Tedescu mit allem Komfort versehen.

agiorridàre , vrb Definitzione istare a su pedi pedi, giare ifadu o istrobbu pedindho, pedindho dépidu Sinònimos e contràrios agiorrare, impeltinare, infestare, malifestai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu importuner, déranger les créancier et les débiteurs Ingresu to bother creditors and debtors Ispagnolu importunar Italianu importunare, infastidire creditóri e debitóri Tedescu belästigen.

allutzàre , vrb Definitzione castiare cun atentzione atesu Sinònimos e contràrios abbadiai, allutae, annotare, apompiai, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Frases totinduna si parat múdrigu allutzendhe su bultu de sa santa che unu pedidore Ètimu itl. alluciare Tradutziones Frantzesu ouvrir grand les yeux Ingresu to keep one's eye peeled, to look far away Ispagnolu aguzar la vista Italianu guardare lontano, aguzzare la vista Tedescu fern schauen, den Blick schärfen.

allutzighinàre , vrb Definitzione apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos Sinònimos e contràrios allutzigare, ispalpedhare Frases benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala 2. cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu écarquiller les yeux Ingresu to open wide one's eyes Ispagnolu abrir los ojos Italianu spalancare gli òcchi Tedescu die Augen aufsperren.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definitzione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinònimos e contràrios aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frases fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Ingresu to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Ispagnolu espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italianu far rizzare i capélli, rabbrividire Tedescu die Haare sträuben, schaudern.

ambadúos, ambadús , agt, prn: amborduos, ambosduos, ammaduos Definitzione ambos duos (f. ambas duas): unu e àteru, duos leaos impare Sinònimos e contràrios ambos Frases dhi ant curau is ogos ambaduos ◊ tui ses prus pràticu de mei in ambaduas cosas Tradutziones Frantzesu les deux Ingresu both Ispagnolu ambos, los dos Italianu entrambi, ambedue Tedescu beide.

àmbos , agt, prn Definitzione unu e àteru, duos leaos impare (f. ambas) Sinònimos e contràrios ambadús Frases colli s'olia cun ambas manos, ca achipis meda! ◊ su pràtigu a iscríere a màchina ponet ambas manos ◊ ne s'unu e ne s'àteru aiant dinari e cudh'ómine perdoneit ambos duos dépidos 2. bos iseto ambos a bustare, tenzo de arrejonare cun isse ma as a èssere presente finas tue ◊ no bidiamus s’ora ambas duas, ceo de intèndhere e issa de contare Ètimu ltn. ambos Tradutziones Frantzesu les deux Ingresu both Ispagnolu ambos Italianu entrambi Tedescu beide.

ammajucàre , vrb Definitzione pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas Sinònimos e contràrios ammajucolare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu traiter avec douceur (ou avec les égards voulus) Ingresu to treats.o. with kindness Ispagnolu coger por las buenas Italianu prènder con le buòne Tedescu jdm. gut zureden.

ammamizàre , vrb: ammammizare Definitzione nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama Sinònimos e contràrios ammammaritzare Frases cussos crabitos si sunt ammamizados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se réfugier dans les bras de sa mère Ingresu to shelter by one's own mother Ispagnolu enmadrarse Italianu rifugiarsi prèsso la madre, èssere mólto attaccato alla madre Tedescu sehr an der Mutter hängen.

ammammaritzàdu , pps, agt Definitzione de ammammaritzare; nau de ccn., chi est tropu atacau a sa mama Sinònimos e contràrios cdh. ammammariciatu Tradutziones Frantzesu qui est dans les jupes de sa mère Ingresu mummy's boy Ispagnolu madrero Italianu mammóne Tedescu sehr an der Mutter hängend.

ammusàre , vrb Definitzione pònnere is musas; acapiare, pònnere su musale, su musone a un’animale Sinònimos e contràrios arrestai, imbrucinitai, ingriglionai, prèndhere / ammurralare 2. nisciunu at postu aficu a l'ammusare a calchi truncu, a custu poeta! 3. at ammusadu sos bijos a su narile Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu menotter, passer les menottes Ingresu to handcuff Ispagnolu esposar Italianu ammanettare Tedescu Handschellen anlegen.

anzonína , nf Definitzione totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis Frases fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tous les agneaux Ingresu the whole of lambs Ispagnolu el conjunto de los corderos Italianu l'insième degli agnèlli Tedescu Lammherde.

aogàre , vrb: aograre, aojare, aoxare Definitzione betare o furriare is ogos a castiare ccn. cosa po che dha pigare, po dha bòllere, disigiandhodha Sinònimos e contràrios abbadiai, addojulare, oghiai Frases aiat aojadu unu fiotu de tràilas pro che las furare ◊ no fint pagos sos chi l'aiant aojada, candho fit in sos vint'annos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter les yeux Ingresu to glance at Ispagnolu echar el ojo Italianu adocchiare Tedescu liebäugeln.

apixonài , vrb Definitzione cassare pigiones Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chasser les oiseaux Ingresu to catch birds Ispagnolu pajarear Italianu uccellare Tedescu auf Vogelfang gehen.

apozalàdros , nm Definitzione unu chi amparat malefatores, furones e àtera gente deosi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui est de connivence avec les larrons Ingresu abetter, abettor Ispagnolu encubridor Italianu favoreggiatóre Tedescu Begünstiger.

ataconài, ataconàre , vrb: taconare* Definitzione pònnere su tacone, aconciare is iscarpas; nau in cobertantza, cobèrrere Sinònimos e contràrios | ctr. istaconare Tradutziones Frantzesu changer les talons Ingresu to botch shoes Ispagnolu remendar los zapatos Italianu rabberciare le scarpe Tedescu ausbessern.

calèschere , vrb Definitzione erríere a praxere, intostare de s'errisu Frases su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Ètimu ltn. *caleschere Tradutziones Frantzesu rire à s'en tenir les côtes Ingresu to split one's sides laughing Ispagnolu reírse a carcajadas Italianu rìdere a crepapèlle Tedescu sich tot lachen.

carrucàre , vrb: carrugare Definitzione portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare Sinònimos e contràrios assedare, isseidare Frases los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu porter les graines à l'aire Ingresu to carry grain to barnyard Ispagnolu rebañar el trigo en la era Italianu portare il grano all'àia per la trebbiatura Tedescu den Weizen auf den Dreschplatz bringen.

cartéri , nm Definitzione chie in su giogu minat e giaet is cartas Ètimu spn. cartero Tradutziones Frantzesu qui mêle les cartes Ingresu dealer Ispagnolu quien baraja las cartas de juego Italianu cartaro Tedescu Kartengeber.