iscussàre , vrb: scusciai Definitzione giare annestru, fàere abbituare a calecuna cosa, giare istrutzione Sinònimos e contràrios annestrare, domai Tradutziones Frantzesu enseigner les premiers rudiments, dégrossir Ingresu to brake in, to rough-hew Ispagnolu dar las primeras nociones Italianu scozzonare, dirozzare Tedescu abschleifen, verfeinern.

ismedhinàre , vrb Definitzione istare coment'e atontau, ammadurare de ogos coment'e ispantau, atontau Sinònimos e contràrios abbebberecare, atontai, ispampanai Tradutziones Frantzesu rouler les yeux Ingresu to roll Ispagnolu pasmarse, poner los ojos en blanco Italianu stralunare Tedescu verdrehen.

isocríre , vrb Definitzione betare o segare is ogos a sa linna Sinònimos e contràrios isocrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enlever les bourgeons Ingresu to take out buds Ispagnolu desyemar, deschuponar Italianu sbocciolare Tedescu entknospen.

ispallaritzàre , vrb Definitzione inartare is codhos, fàere de codhos coment'e po nàrrere chi de su chi at inténdhiu o dhi ant pediu no ndhe ischit, no ndhe dh'importat Sinònimos e contràrios incodhare, ingropire Tradutziones Frantzesu hausser les épaules Ingresu to shrug Ispagnolu encogerse de hombros Italianu fare spallucce Tedescu die Achseln zucken.

ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definitzione apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare Sinònimos e contràrios ilbambarriare, ilbarrizare, imbarritzare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai, scampaniai, sparrancai / ismedhinare | ctr. serrai, tancare Frases luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrir grand, rouler les yeux Ingresu to open wide Ispagnolu abrir de par en par Italianu spalancare, stralunare Tedescu aufreißen, verdrehen.

isperriài, isperriàre , vrb: sperriai Definitzione sparrunchiai, apèrrere is cambas coment'e po cicire a cuadhu e po cicire a cuadhu etotu, ma dhu narant fintzes in su sensu de pònnere passos, camminare / isperriare sas alas = abbèrrere sas alas pro bolare Sinònimos e contràrios acabadhare, acuadhigai, imperriare, intrare, zumpare / sparrancai, sperrioncai Frases candu mi pigant cussus iscimíngius no ispérriu passu ◊ apena isperriadu su giannile bidia una broca in su cuzolu ◊ e chie mi che torrat a isperriare subra de cussu animalatzu candho deo no apo piús impita? ◊ cussa fit una carreraja chi s’isperriat pro duos sodhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu écarter les jambes Ingresu to open one's legs Ispagnolu despatarrarse, esparrancarse Italianu aprire le gambe Tedescu die Beine spreizen.

ispertàre 1 , vrb: ispertzare, ispirtzare, ispreciare, ispretare 1, spertzai Definitzione petenare, bogare de pare is pilos o fintzes sa lana; fintzes illimpiare su logu de s'erba Sinònimos e contràrios ispedhitzare, ispizare, pantonai, scabitai, scallitai Frases isperta, pilu brundhu che seda! ◊ li aiat ispertatu sos pilos de conca chin sos pódhiches ◊ mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare ◊ ispertzant su pitzinnu chin pètenes de prata ◊ custa za ne at ispertatu de lana!… Tradutziones Frantzesu démêler les cheveux Ingresu to extricate one's hair Ispagnolu desenredar Italianu districare i capélli Tedescu die Haare entwirren.

ispitighedhàre , vrb Definitzione fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada) Sinònimos e contràrios ispitare, ispitudhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu inciser les châtaignes Ingresu to slit Ispagnolu hacer una incisión en la cáscara de las castañas Italianu castrare le castagne Tedescu die Kastanien einschneiden.

istergàre , vrb Definitzione bogare o istacare sa terga a s'ispiga de su moriscu Sinònimos e contràrios isbuatare, scrocitari Frases su moriscu si assóliat unu pagu chentza istergadu, ma pro assoliare menzus tocat a l'istergare e irranare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ôter les bractées des épis du maïs Ingresu to husk Ispagnolu despinochar Italianu spannocchiare Tedescu entlieschen.

istremenàre , vrb Definitzione su orrúere solu solu de unu trèmene, de unu muroni de terra de pitzu a bàsciu, fintzes calare a bàsciu nau de unu andhare, de unu camminu in logu de costera; tròchere, isciusciare su trèmene comente faet chie furat terrenu ispostandho sa làcana, ma fintzes su èssere a làcana de pare cun ccn.; rfl. nau de unu, nàrrere isciolórios, ammachiare Sinònimos e contràrios desmuronai, immarginare, irribbare, isteremare, smuronai Frases cun custas abbas aira su logu est totu istremenendhe 2. seo mirandhe sos caminos artziandhe a sos montigos e cussos istremenandhe a badhe 3. sa tanca tua istrèmenat cun cussa de Fulanu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'ébouler, franchir les limites Ingresu to slide down, to digress (from sthg) Ispagnolu desmoronar, invadir Italianu franare, sconfinare Tedescu abrutschen, einfallen.

istripidàre , vrb: istripitare Definitzione fàere una genia de movimentu cun is cambas, ponendhodhas a grughe ballandho; fàere tzàcurros cun is peis iscudendho su fundhu de s'iscarpa a terra ballandho, fàere istribitu fintzes po cosa in contràriu Sinònimos e contràrios aciapitai, atzopitai, istripizare, sciampitai / bacanare, sciumbullai, tzacai Frases "Ràida?!…" isclameit, istripidèndhesi a sa notíscia ◊ àltziat sa boghe, si leat matana, istrípidat e sonat e, si li dant contra, segat s'arresonu ◊ eris note fit ballendhe: deo no lu aio bidu mai gai allegru, istripidendhe forte cun ambos pes! 2. prima de iscanzare die si est ischituladu e a pupa de iscuru est isérghidu che cane istripidadu (G.Mele) Tradutziones Frantzesu piétiner, trainer les pieds, faire du vacarme Ingresu to make an uproar, to shuffle Ispagnolu pisotear Italianu scalpicciare, strepitare Tedescu zertrampeln, lärmen.

las , prn: dhas* Definitzione prn. pl. fémina po personas e cosas: impreau sèmpere a cumplementu ogetu, andhat bene iscritu abandha de su vrb. si si narat innanti, e totu a unu cun su vrb. (e fintzes cun calecunu àteru elementu, mescamente avb.) Frases duas melighedhas d'oro las bido e no las toco! ◊ tantu sas fainas za mi las faghes tue!…◊ custas cosas faghídelas bois! ◊ custas iscarpas leachelas! Tradutziones Frantzesu les Ingresu them Ispagnolu las Italianu le (prn.) Tedescu sie.

los , prn: dhos* Definitzione prn. de 3ˆ persona pl. mascu po gente o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu Frases a issos los bido e los intendho ◊ apo pérdidu cos'e fiados: bidos mi los azis? ◊ cussos cantos de linna che los apo postos a su fogu Tradutziones Frantzesu les Ingresu them Ispagnolu los Italianu li Tedescu sie.

madricàu , nm: madrigadu, mardigau, matricatu Definitzione calesiògiat animale mannu, pruschetotu fémina, chi tenet duos e prus annos; sa parte de su tàgiu (prus che àteru brebès) chi est pesandho s'angione, at angiau, est de múrghere, giai sèmpere contivigiada a parte in tempus de giare frutu Sinònimos e contràrios madriedu | ctr. lachinza 2. norant'una sunt de mardigau, cussas chi oe soe murghendhe ◊ lachinza e madricau est totu ammisturu ◊ in su cubile bi at abbarrau lachinza e madricau Ètimu ltn. matrice(m) Tradutziones Frantzesu poulinières, les bêtes reproductrices Ingresu she-beasts Ispagnolu animal que ha parido Italianu le béstie matricine Tedescu Muttertiere (Pl.).

matànsa, matàntza, matàntzia , nf Definitzione bocimentu, nau pruschetotu de su chi si faet piscandho sa tunina Sinònimos e contràrios degógliu, stragu Terminologia iscientìfica pscd Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu "mattanza" (pêche des thons dans les madragues) Ingresu tunny killing Ispagnolu matanza de atunes Italianu mattanza Tedescu Töten der Thunfische im Meer.

mèas , agt, prn: mias Definitzione agt. e prn. pl. f. de 1ˆ persona sing. chi inditat possessu, apartenidura a mimi Frases deo cufesso sas curpas meas, tue cufessa sas tuas! ◊ deo tenzo sos pitzinnos e sas cosas mias de atèndhere ◊ biadas is amigas mias impari cun is piciocus, passillendi! ◊ ci mi bolet iscurtare dhi depo nàrrere is òperas mias Tradutziones Frantzesu mes (adj.), les miennes (pron.) Ingresu my Ispagnolu mis Italianu mie Tedescu meine, meine, die meinen, die meinigen.

mèos , agt, prn: mios, mius Definitzione agt. e prn. pl. m. de 1ˆ persona sing. chi giaet un'idea de possessu meu: chi apartenent a mie, a mimi, chi mi pertocant o fintzes chi dhos istimo, chi dhos sento caros / sos meos, is mios, is mius (nau de gente) = is de domo, is parentes; pisedhos mios!… = ma càstia!… (nau a ispantu, coment'e dispràxius, coment'e sentza nci bolli crei) Frases maridu meu est su babbu de fizos mios ◊ no chelzo chi su tempus si apadronet de sos pensamentos mios ◊ fizos mios, arretzide sa beneditzione mia! ◊ sos amantes mios como los bido passendhe a un'ancuju ◊ la chíllio in bratzos meos ◊ àbbile ammuntadore, lassa sos anzones meos! ◊ as abbruxau sos sentidos meos ◊ is afetus mius no s'isciollint ◊ dona atentzioni a is cuntzillus mius ◊ a is tempos de is babbais mios furint diferentes medas cosas 2. is mios no bollent a fàere cosas deosi! ◊ sos mios sunt allimidos e isfidant fogu e ferru pro m'iscavare fossos suta de pes ◊ crepint is de crepai, is mius impari a is tuus: sa cosa si at a fai bollendi nosus duus! 3. ell'e tandho, babbutzios mios, no nos dades nudha?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione!…◊ pisedhos mios, a birgonza, a furare! ◊ pisedhos mios, ite fatza sa chi at zutu a mi pedire dinari candho ndhe tenet e mi ndhe depet puru! Tradutziones Frantzesu mes (adj.), les miens (pron.) Ingresu my Ispagnolu míos, los míos Italianu miei Tedescu meine, meine, die meinen, die meinigen.

murrúdu , agt Definitzione nau de ccn., chi portat is murros chi essint meda, is lavras grussas Sinònimos e contràrios bruncudu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a les lèvres épaisses Ingresu muzzled Ispagnolu morrudo Italianu ceffuto Tedescu vorspringende Lippen habend.

òros , nm pl: òrus Definitzione unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros Frases apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu carreau dans les cartes à jouer Ingresu denari (the italian suit card corresponding to diamonds) Ispagnolu oros (palo de la baraja) Italianu danari Tedescu Schelle, Karo.

palibróchinu , agt Definitzione chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi Sinònimos e contràrios palivaladu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a les épaules tombantes Ingresu falling shoulder Ispagnolu de hombros bajos Italianu che ha le spalle cadènti Tedescu mit fallenden Schultern.

«« Torra a chircare