Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

iscussàre , vrb: scusciai Definition giare annestru, fàere abbituare a calecuna cosa, giare istrutzione Synonyms e antonyms annestrare, domai Translations French enseigner les premiers rudiments, dégrossir English to brake in, to rough-hew Spanish dar las primeras nociones Italian scozzonare, dirozzare German abschleifen, verfeinern.

ismedhinàre , vrb Definition istare coment'e atontau, ammadurare de ogos coment'e ispantau, atontau Synonyms e antonyms abbebberecare, atontai, ispampanai Translations French rouler les yeux English to roll Spanish pasmarse, poner los ojos en blanco Italian stralunare German verdrehen.

isocríre , vrb Definition betare o segare is ogos a sa linna Synonyms e antonyms isocrare Etymon srd. Translations French enlever les bourgeons English to take out buds Spanish desyemar, deschuponar Italian sbocciolare German entknospen.

ispallaritzàre , vrb Definition inartare is codhos, fàere de codhos coment'e po nàrrere chi de su chi at inténdhiu o dhi ant pediu no ndhe ischit, no ndhe dh'importat Synonyms e antonyms incodhare, ingropire Translations French hausser les épaules English to shrug Spanish encogerse de hombros Italian fare spallucce German die Achseln zucken.

ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definition apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare Synonyms e antonyms ilbambarriare, ilbarrizare, imbarritzare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai, scampaniai, sparrancai / ismedhinare | ctr. serrai, tancare Sentences luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai Etymon srd. Translations French ouvrir grand, rouler les yeux English to open wide Spanish abrir de par en par Italian spalancare, stralunare German aufreißen, verdrehen.

isperriài, isperriàre , vrb: sperriai Definition sparrunchiai, apèrrere is cambas coment'e po cicire a cuadhu e po cicire a cuadhu etotu, ma dhu narant fintzes in su sensu de pònnere passos, camminare / isperriare sas alas = abbèrrere sas alas pro bolare Synonyms e antonyms acabadhare, acuadhigai, imperriare, intrare, zumpare / sparrancai, sperrioncai Sentences candu mi pigant cussus iscimíngius no ispérriu passu ◊ apena isperriadu su giannile bidia una broca in su cuzolu ◊ e chie mi che torrat a isperriare subra de cussu animalatzu candho deo no apo piús impita? ◊ cussa fit una carreraja chi s’isperriat pro duos sodhos Etymon srd. Translations French écarter les jambes English to open one's legs Spanish despatarrarse, esparrancarse Italian aprire le gambe German die Beine spreizen.

ispertàre 1 , vrb: ispertzare, ispirtzare, ispreciare, ispretare 1, spertzai Definition petenare, bogare de pare is pilos o fintzes sa lana; fintzes illimpiare su logu de s'erba Synonyms e antonyms ispedhitzare, ispizare, pantonai, scabitai, scallitai Sentences isperta, pilu brundhu che seda! ◊ li aiat ispertatu sos pilos de conca chin sos pódhiches ◊ mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare ◊ ispertzant su pitzinnu chin pètenes de prata ◊ custa za ne at ispertatu de lana!… Translations French démêler les cheveux English to extricate one's hair Spanish desenredar Italian districare i capélli German die Haare entwirren.

ispitighedhàre , vrb Definition fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada) Synonyms e antonyms ispitare, ispitudhare Etymon srd. Translations French inciser les châtaignes English to slit Spanish hacer una incisión en la cáscara de las castañas Italian castrare le castagne German die Kastanien einschneiden.

istergàre , vrb Definition bogare o istacare sa terga a s'ispiga de su moriscu Synonyms e antonyms isbuatare, scrocitari Sentences su moriscu si assóliat unu pagu chentza istergadu, ma pro assoliare menzus tocat a l'istergare e irranare Etymon srd. Translations French ôter les bractées des épis du maïs English to husk Spanish despinochar Italian spannocchiare German entlieschen.

istremenàre , vrb Definition su orrúere solu solu de unu trèmene, de unu muroni de terra de pitzu a bàsciu, fintzes calare a bàsciu nau de unu andhare, de unu camminu in logu de costera; tròchere, isciusciare su trèmene comente faet chie furat terrenu ispostandho sa làcana, ma fintzes su èssere a làcana de pare cun ccn.; rfl. nau de unu, nàrrere isciolórios, ammachiare Synonyms e antonyms desmuronai, immarginare, irribbare, isteremare, smuronai Sentences cun custas abbas aira su logu est totu istremenendhe 2. seo mirandhe sos caminos artziandhe a sos montigos e cussos istremenandhe a badhe 3. sa tanca tua istrèmenat cun cussa de Fulanu Etymon srd. Translations French s'ébouler, franchir les limites English to slide down, to digress (from sthg) Spanish desmoronar, invadir Italian franare, sconfinare German abrutschen, einfallen.

istripidàre , vrb: istripitare Definition fàere una genia de movimentu cun is cambas, ponendhodhas a grughe ballandho; fàere tzàcurros cun is peis iscudendho su fundhu de s'iscarpa a terra ballandho, fàere istribitu fintzes po cosa in contràriu Synonyms e antonyms aciapitai, atzopitai, istripizare, sciampitai / bacanare, sciumbullai, tzacai Sentences "Ràida?!…" isclameit, istripidèndhesi a sa notíscia ◊ àltziat sa boghe, si leat matana, istrípidat e sonat e, si li dant contra, segat s'arresonu ◊ eris note fit ballendhe: deo no lu aio bidu mai gai allegru, istripidendhe forte cun ambos pes! 2. prima de iscanzare die si est ischituladu e a pupa de iscuru est isérghidu che cane istripidadu (G.Mele) Translations French piétiner, trainer les pieds, faire du vacarme English to make an uproar, to shuffle Spanish pisotear Italian scalpicciare, strepitare German zertrampeln, lärmen.

las , prn: dhas* Definition prn. pl. fémina po personas e cosas: impreau sèmpere a cumplementu ogetu, andhat bene iscritu abandha de su vrb. si si narat innanti, e totu a unu cun su vrb. (e fintzes cun calecunu àteru elementu, mescamente avb.) Sentences duas melighedhas d'oro las bido e no las toco! ◊ tantu sas fainas za mi las faghes tue!…◊ custas cosas faghídelas bois! ◊ custas iscarpas leachelas! Translations French les English them Spanish las Italian le (prn.) German sie.

los , prn: dhos* Definition prn. de 3ˆ persona pl. mascu po gente o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu Sentences a issos los bido e los intendho ◊ apo pérdidu cos'e fiados: bidos mi los azis? ◊ cussos cantos de linna che los apo postos a su fogu Translations French les English them Spanish los Italian li German sie.

madricàu , nm: madrigadu, mardigau, matricatu Definition calesiògiat animale mannu, pruschetotu fémina, chi tenet duos e prus annos; sa parte de su tàgiu (prus che àteru brebès) chi est pesandho s'angione, at angiau, est de múrghere, giai sèmpere contivigiada a parte in tempus de giare frutu Synonyms e antonyms madriedu | ctr. lachinza 2. norant'una sunt de mardigau, cussas chi oe soe murghendhe ◊ lachinza e madricau est totu ammisturu ◊ in su cubile bi at abbarrau lachinza e madricau Etymon ltn. matrice(m) Translations French poulinières, les bêtes reproductrices English she-beasts Spanish animal que ha parido Italian le béstie matricine German Muttertiere (Pl.).

matànsa, matàntza, matàntzia , nf Definition bocimentu, nau pruschetotu de su chi si faet piscandho sa tunina Synonyms e antonyms degógliu, stragu Scientific Terminology pscd Etymon spn. Translations French "mattanza" (pêche des thons dans les madragues) English tunny killing Spanish matanza de atunes Italian mattanza German Töten der Thunfische im Meer.

mèas , agt, prn: mias Definition agt. e prn. pl. f. de 1ˆ persona sing. chi inditat possessu, apartenidura a mimi Sentences deo cufesso sas curpas meas, tue cufessa sas tuas! ◊ deo tenzo sos pitzinnos e sas cosas mias de atèndhere ◊ biadas is amigas mias impari cun is piciocus, passillendi! ◊ ci mi bolet iscurtare dhi depo nàrrere is òperas mias Translations French mes (adj.), les miennes (pron.) English my Spanish mis Italian mie German meine, meine, die meinen, die meinigen.

mèos , agt, prn: mios, mius Definition agt. e prn. pl. m. de 1ˆ persona sing. chi giaet un'idea de possessu meu: chi apartenent a mie, a mimi, chi mi pertocant o fintzes chi dhos istimo, chi dhos sento caros / sos meos, is mios, is mius (nau de gente) = is de domo, is parentes; pisedhos mios!… = ma càstia!… (nau a ispantu, coment'e dispràxius, coment'e sentza nci bolli crei) Sentences maridu meu est su babbu de fizos mios ◊ no chelzo chi su tempus si apadronet de sos pensamentos mios ◊ fizos mios, arretzide sa beneditzione mia! ◊ sos amantes mios como los bido passendhe a un'ancuju ◊ la chíllio in bratzos meos ◊ àbbile ammuntadore, lassa sos anzones meos! ◊ as abbruxau sos sentidos meos ◊ is afetus mius no s'isciollint ◊ dona atentzioni a is cuntzillus mius ◊ a is tempos de is babbais mios furint diferentes medas cosas 2. is mios no bollent a fàere cosas deosi! ◊ sos mios sunt allimidos e isfidant fogu e ferru pro m'iscavare fossos suta de pes ◊ crepint is de crepai, is mius impari a is tuus: sa cosa si at a fai bollendi nosus duus! 3. ell'e tandho, babbutzios mios, no nos dades nudha?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione!…◊ pisedhos mios, a birgonza, a furare! ◊ pisedhos mios, ite fatza sa chi at zutu a mi pedire dinari candho ndhe tenet e mi ndhe depet puru! Translations French mes (adj.), les miens (pron.) English my Spanish míos, los míos Italian miei German meine, meine, die meinen, die meinigen.

murrúdu , agt Definition nau de ccn., chi portat is murros chi essint meda, is lavras grussas Synonyms e antonyms bruncudu Etymon srd. Translations French qui a les lèvres épaisses English muzzled Spanish morrudo Italian ceffuto German vorspringende Lippen habend.

òros , nm pl: òrus Definition unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros Sentences apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros Etymon ctl., spn. Translations French carreau dans les cartes à jouer English denari (the italian suit card corresponding to diamonds) Spanish oros (palo de la baraja) Italian danari German Schelle, Karo.

palibróchinu , agt Definition chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi Synonyms e antonyms palivaladu Etymon srd. Translations French qui a les épaules tombantes English falling shoulder Spanish de hombros bajos Italian che ha le spalle cadènti German mit fallenden Schultern.