Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

illacanài , vrb: illacanare, irlacanari, slacanai Definition mòvere, cambiare, istesiare sa làcana; passare is làcanas, essire fora de is làcanas Sentences sos bighinos nostros sunt sèmpere illacanendhe: istrizi oe istrizi cras, si che intrant terrinu! 2. sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores (C.Puddu) Etymon srd. Translations French franchir les limites English to trespass Spanish invadir, salirse Italian sconfinare German die Grenze überschreiten.

illeuràre , vrb Definition istrecare is leas in sa terra arada o arandho Synonyms e antonyms illocinare, ischelviare, launai, sleorai Etymon srd. Translations French briser, écraser les mottes English to break clods Spanish desterronar Italian rómpere le zòlle German umgraben.

illutonàre , vrb Definition essire o bogare un’arremu de su lutone (mescamente su de sa camba) Synonyms e antonyms iscrocare 1 Etymon srd. Translations French se luxer les hanches English to dislocate one's hips Spanish dislocar las caderas Italian lussare le anche German sich die Hüften verrenken.

imbaratíre , vrb Definition calare de prétziu, abbasciare is prétzios Synonyms e antonyms abbaratai, abbaratire, abasciai, arrebbasciai, ibbalorie, imbaratare | ctr. incarie Sentences sa cosa no imbaratit, no! Etymon srd. Translations French baisser les prix English to reduce prices Spanish rebajar Italian ribassare il prèzzo German herabsetzen.

incegài, incegàre , vrb: intzecare, intzegare Definition guastare is ogos, leare sa vista de no bíere; cumbínchere a unu a fàere su chi no depet, o chi no bolet, o de si ndhe impudare e dispràxere apustis Synonyms e antonyms atzecare, bisogai, inciurpai, inturpire, intzeghire / alluscai, tantare Sentences si lu feris a s'ogru l'intzegas ◊ sa luche fit gosi forte chi incegaiat 2. si mi che intzegat l'iscudo! ◊ che l'at intzegadu su dinari e béndhidu s'est ◊ che l'at intzegadu sa bellesa de sa fémina, ma a mere de domo chi no balet ◊ cun sa paraleta sua che at intzegadu fintzas a tie Etymon srd. Translations French crever les yeux, devenir aveugle English to blind Spanish cegar Italian accecare German erblinden.

inciurpài , vrb: insurpai, insurpare, inturpare, intzurpai, intzurpare, itzurpai Definition essire o fàere tzurpu, menguare o bènnere mancu sa vista e, in cobertantza, sa capacidade de cumprèndhere, bíere s’arrexone, su giustu, sa cosa giai crara Synonyms e antonyms atzecare, incegai, inturpire, intzeghire, tzurpai Sentences seu beniu po fai biri a is itzurpus e po itzurpai a chini nat ca nci bit 2. surdos e inturpados, faghent sa gherra cumbintos de leare sa vitória! ◊ intzurpada dea su dinare s’iat béndhiu sa cusciéntzia e s’ànima a su tiàulu ◊ sas banidades inturpant sa zente ◊ totu intzurpadu de sa passione abbratzat sa mundhana professione Etymon srd. Translations French crever les yeux, aveugler English to blind Spanish cegar Italian accecare German blind machen, blind werden.

inghitài, inghitiài , vrb: unghitai Definition betare is ungas in su sensu de leare a furadura; iscúdere, betare cun s'unga, mescamente nau de su giogu chi si faet lassandho andhare a cropu sa conca de su pódhighe a una muneda o àtera cosighedha po che fàere lòmpere a su cofedhu Synonyms e antonyms afufai, apresai, arpiai, arrapagnare, arrapare 2, aungrare, craspuare, furai, irrobbare, runtzinare, sdorrobbai Etymon srd. Translations French saisir avec les griffes, agripper (fig.) English to claw Spanish agarrar Italian artigliare German mit den Klauen packen.

ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare, ingratziai, ingratziare Definition pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias Synonyms e antonyms avocai, ingramesciare, invocai Sentences tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat! Etymon srd. Translations French gagner les bonnes grâces English to get on the right side of Spanish ganarse, cautivarse Italian ingraziarsi German sich beliebt machen.

ingriglionài, ingriglionàre , vrb Definition pònnere is grigliones, is ferros de arrestare a unu Synonyms e antonyms ammusare, arrestai, imbrillonai, imbrucinitai / acapiae, prèndhere 2. nos ant ingriglionadu a sa solidade de un'andhira morta ◊ sa Sardigna est bivendu ingriglionada e torrada a tzaraca de is istràngius ◊ no est su mari ch'ingriglionat un'ispera! Etymon ctl. engrillonar Translations French passer les menottes English to handcuff Spanish esposar Italian ammanettare German Handschellen anlegen.

ingropíre , vrb: ingrupire Definition artzare o fàere de codhos, coment'e po nàrrere chi de su chi at intesu, unu, o dhi ant pediu no ndh'ischit, no ndhe dh'importat Synonyms e antonyms incodhare, ingrutzare, ispallaritzare Etymon srd. Translations French hausser les épaules English to shrug one's shoulders Spanish encogerse de hombros Italian far spallùcce German die Achseln zucken.

inlitzài , vrb Definition pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Translations French faire passer à travers les lisses (le fil) English to heddle Spanish enlizar Italian allicciare German einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

insòro, insòru , agt, prn: intzoru, iscioro, issoro Definition de issos, de issas, de cussus, de cussas: agt. e prn. chi giaet s'idea de su possessu, coment'e agt. si ponet sèmpere apustis de su númene, no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl., inditat sèmpere unu possessu de 3ˆ persona pl., si narat de gente e de cosas e si podet impreare fintzes coment'e agt. de un'avb. che a totu is possessivos po fàere unu valore prepositzionale / apustis, innanti i. = apustis, innanti de issos, de issas; de issoro = de issos; cun issoro = cun issos; sos issoro (nau de genti) = is parentis insoru; s'issoro = totu su (possessu, trabballu, cosa) de issus, de issas Sentences sas domos iscioro sunt totu ammobbiliadas ◊ sos fizos issoro sunt totu cabosos ◊ sa cosa issoro est bene tenta contu ◊ su logu issoro est cussu ◊ issus tenint cosa de domu insoru 2. is duas sorris, una fiat sarta, s'àtera trabballàt in s'insoru, teniant cosa ◊ semus andhados a s'issoro ◊ innanti che faghimus su nostru, apustis s'issoro ◊ sa faina nostra est irbandhonada, s'issoro bene aténdhida 3. dèu creu ca dhu biant de passei insoru ◊ Cristos at alidadu subra issoro ◊ no poto istare sèmpere ifatu issoro ◊ si est postu in mesu issoro ◊ s'intendhent una fortza noa intro issoro ◊ sa zente at cumpresu a inue giughent idea de andhare e bi arrivat innanti issoro ◊ a inghíriu issoro bi aiat duos boes (G.Piga)◊ fuat passendu su para a pagu tretu insoru Etymon ltn. ipsorum Translations French leur, lela leur, les leurs English their (s) Spanish su, sus (agt), suyo, suyos (prn) Italian lóro (agg. e pron. poss.) German ihr.

intechíre , vrb: integhie, integhire, intichire Definition seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima Synonyms e antonyms addegare Sentences sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu 3. s'ebba at integhidu Etymon srd. Translations French pousser les cosses (des légumineuses) English to pod Spanish poner las vainas las legumbres Italian méttere i baccèlli (détto delle leguminóse) German Hülsen ansetzen.

irregràre , vrb: irrejare Definition bogare su mele, is regras o brescas de su casidhu Etymon srd. Translations French extraire les rayons de miel English to extract the honey from (the combs) Spanish castrar Italian estrarre i favi German Honig schleudern.

is , art, prn Definition artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos Synonyms e antonyms sas, sos Sentences sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri! 2. is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare Etymon ltn. ipsis Translations French les, ceux, celles English the Spanish los, las, aquellos, aquellas, quienes Italian i, gli, le, quélli, quélle, colóro German die, jene, diejenigen.

isalàre , vrb Definition segare o ispuntare is alas, fèrrere a s'ala; foedhandho de matas o de cresuras, segare de is partes de fora Synonyms e antonyms idalai | ctr. indalire / iscirrare 2. soe che puzone isaladu ◊ cussu puzone no leat bolu ca est isaladu Etymon srd. Translations French rogner les ailes English to clip Spanish cortar las alas Italian tarpare le ali German beschneiden.

iscabiàre , vrb: iscaviai, iscaviare, iscaviari, scaviai Definition mòvere a cropu sa conca, e is corros, nau de is boes, o is sannas, nau de is sirbones, de is porcos; fintzes mòvere sa palina a manera de fàere isceberare sa pàgia (o àteru de prus lébiu) de su trigu po dhu illimpiare; iscutulare sa conca po si ndhe tròchere is pilos de cara (chie dhos portat longos), o fintzes a murrúngiu po cosa chi si tenet in contràriu; fintzes brillare atesu Synonyms e antonyms incorrare, scemiai, sconchiai / imbrillai Sentences su malloru si nd'iscutulat su cani e camminat, iscàviat e camminat ◊ tia Carau candho dhu biet asinche iscàviat sa conca sentindhodhu po cussu machine chi dhi giaet ifadu ◊ su ferru de pranciari cun sa braxa, po dha mantènnere bia, tocàt a dh'iscaviari 2. su mangianu su sole si ndi fut incrarau in mari iscaviandu is umbras atesu Translations French secouer les cornes English to sway one's head or horns Spanish menear la cabeza Italian scorneggiare, dimenare le còrna German mit den Hörner stoßen.

ischelviàre , vrb: ischervare, ischerviare, iscrebare, iscrevare Definition istrecare is leas de terra, segare is crevas, is bàrdulas, comente si faet trebballandho a marra aifatu de s'aradore in s'aríngiu (o a iscatadorza) Synonyms e antonyms gherbare, illeurare, illocinare, irbardulare, launai, sleorai Sentences redorchiant su terrinu arvatadu e a marrinfatu l'ischerviaiant 2. un'ispiga si l'at iscreviada in sa manu a bídere si su ranu fit maduru Etymon srd. Translations French écraser les mottes English to crush clods Spanish roturar Italian rómpere le zòlle German umgraben.

isculuzonàre , vrb: iscuruzonare Definition cricare, istare cricandho is cugigones, in is cugigones Synonyms e antonyms fodichinare, iscrucuzonare Etymon srd. Translations French fouiller dans les débarras English to search high and low Spanish rebuscar en los rincones Italian frugare nei cantùcci, nei ripostìgli German kramen.

iscumbesciàre, iscumbessàre , vrb: scumbessai Definition fàere o essire coment'e cumbessu, illumbau, cun sa camba móvia; bogare de pare Synonyms e antonyms illumbare / isconsiminzare 2. sa màchina fit betza, giughiat prus ruinzu chi no lamiera, tota iscordigliolada e iscumbessada Etymon srd. Translations French disloquer les hanches English to cripple Spanish derrengar, deslomar Italian sciancare German hüftlahm machen.