illacanài , vrb: illacanare,
irlacanari,
slacanai Definizione
mòvere, cambiare, istesiare sa làcana; passare is làcanas, essire fora de is làcanas
Frasi
sos bighinos nostros sunt sèmpere illacanendhe: istrizi oe istrizi cras, si che intrant terrinu!
2.
sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores (C.Puddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
franchir les limites
Inglese
to trespass
Spagnolo
invadir,
salirse
Italiano
sconfinare
Tedesco
die Grenze überschreiten.
illeuràre , vrb Definizione
istrecare is leas in sa terra arada o arandho
Sinonimi e contrari
illocinare,
ischelviare,
launai,
sleorai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
briser,
écraser les mottes
Inglese
to break clods
Spagnolo
desterronar
Italiano
rómpere le zòlle
Tedesco
umgraben.
illutonàre , vrb Definizione
essire o bogare un’arremu de su lutone (mescamente su de sa camba)
Sinonimi e contrari
iscrocare 1
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se luxer les hanches
Inglese
to dislocate one's hips
Spagnolo
dislocar las caderas
Italiano
lussare le anche
Tedesco
sich die Hüften verrenken.
imbaratíre , vrb Definizione
calare de prétziu, abbasciare is prétzios
Sinonimi e contrari
abbaratai,
abbaratire,
abasciai,
arrebbasciai,
ibbalorie,
imbaratare
| ctr.
incarie
Frasi
sa cosa no imbaratit, no!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
baisser les prix
Inglese
to reduce prices
Spagnolo
rebajar
Italiano
ribassare il prèzzo
Tedesco
herabsetzen.
incegài, incegàre , vrb: intzecare,
intzegare Definizione
guastare is ogos, leare sa vista de no bíere; cumbínchere a unu a fàere su chi no depet, o chi no bolet, o de si ndhe impudare e dispràxere apustis
Sinonimi e contrari
atzecare,
bisogai,
inciurpai,
inturpire,
intzeghire
/
alluscai,
tantare
Frasi
si lu feris a s'ogru l'intzegas ◊ sa luche fit gosi forte chi incegaiat
2.
si mi che intzegat l'iscudo! ◊ che l'at intzegadu su dinari e béndhidu s'est ◊ che l'at intzegadu sa bellesa de sa fémina, ma a mere de domo chi no balet ◊ cun sa paraleta sua che at intzegadu fintzas a tie
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crever les yeux,
devenir aveugle
Inglese
to blind
Spagnolo
cegar
Italiano
accecare
Tedesco
erblinden.
inciurpài , vrb: insurpai,
insurpare,
inturpare,
intzurpai,
intzurpare,
itzurpai Definizione
essire o fàere tzurpu, menguare o bènnere mancu sa vista e, in cobertantza, sa capacidade de cumprèndhere, bíere s’arrexone, su giustu, sa cosa giai crara
Sinonimi e contrari
atzecare,
incegai,
inturpire,
intzeghire,
tzurpai
Frasi
seu beniu po fai biri a is itzurpus e po itzurpai a chini nat ca nci bit
2.
surdos e inturpados, faghent sa gherra cumbintos de leare sa vitória! ◊ intzurpada dea su dinare s’iat béndhiu sa cusciéntzia e s’ànima a su tiàulu ◊ sas banidades inturpant sa zente ◊ totu intzurpadu de sa passione abbratzat sa mundhana professione
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crever les yeux,
aveugler
Inglese
to blind
Spagnolo
cegar
Italiano
accecare
Tedesco
blind machen,
blind werden.
inghitài, inghitiài , vrb: unghitai Definizione
betare is ungas in su sensu de leare a furadura; iscúdere, betare cun s'unga, mescamente nau de su giogu chi si faet lassandho andhare a cropu sa conca de su pódhighe a una muneda o àtera cosighedha po che fàere lòmpere a su cofedhu
Sinonimi e contrari
afufai,
apresai,
arpiai,
arrapagnare,
arrapare 2,
aungrare,
craspuare,
furai,
irrobbare,
runtzinare,
sdorrobbai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saisir avec les griffes,
agripper (fig.)
Inglese
to claw
Spagnolo
agarrar
Italiano
artigliare
Tedesco
mit den Klauen packen.
ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare,
ingratziai,
ingratziare Definizione
pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias
Sinonimi e contrari
avocai,
ingramesciare,
invocai
Frasi
tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gagner les bonnes grâces
Inglese
to get on the right side of
Spagnolo
ganarse,
cautivarse
Italiano
ingraziarsi
Tedesco
sich beliebt machen.
ingriglionài, ingriglionàre , vrb Definizione
pònnere is grigliones, is ferros de arrestare a unu
Sinonimi e contrari
ammusare,
arrestai,
imbrillonai,
imbrucinitai
/
acapiae,
prèndhere
2.
nos ant ingriglionadu a sa solidade de un'andhira morta ◊ sa Sardigna est bivendu ingriglionada e torrada a tzaraca de is istràngius ◊ no est su mari ch'ingriglionat un'ispera!
Etimo
ctl.
engrillonar
Traduzioni
Francese
passer les menottes
Inglese
to handcuff
Spagnolo
esposar
Italiano
ammanettare
Tedesco
Handschellen anlegen.
ingropíre , vrb: ingrupire Definizione
artzare o fàere de codhos, coment'e po nàrrere chi de su chi at intesu, unu, o dhi ant pediu no ndh'ischit, no ndhe dh'importat
Sinonimi e contrari
incodhare,
ingrutzare,
ispallaritzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hausser les épaules
Inglese
to shrug one's shoulders
Spagnolo
encogerse de hombros
Italiano
far spallùcce
Tedesco
die Achseln zucken.
inlitzài , vrb Definizione
pònnere o intrare s'ordiu in is litzas
Traduzioni
Francese
faire passer à travers les lisses (le fil)
Inglese
to heddle
Spagnolo
enlizar
Italiano
allicciare
Tedesco
einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).
insòro, insòru , agt, prn: intzoru,
iscioro,
issoro Definizione
de issos, de issas, de cussus, de cussas: agt. e prn. chi giaet s'idea de su possessu, coment'e agt. si ponet sèmpere apustis de su númene, no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl., inditat sèmpere unu possessu de 3ˆ persona pl., si narat de gente e de cosas e si podet impreare fintzes coment'e agt. de un'avb. che a totu is possessivos po fàere unu valore prepositzionale / apustis, innanti i. = apustis, innanti de issos, de issas; de issoro = de issos; cun issoro = cun issos; sos issoro (nau de genti) = is parentis insoru; s'issoro = totu su (possessu, trabballu, cosa) de issus, de issas
Frasi
sas domos iscioro sunt totu ammobbiliadas ◊ sos fizos issoro sunt totu cabosos ◊ sa cosa issoro est bene tenta contu ◊ su logu issoro est cussu ◊ issus tenint cosa de domu insoru
2.
is duas sorris, una fiat sarta, s'àtera trabballàt in s'insoru, teniant cosa ◊ semus andhados a s'issoro ◊ innanti che faghimus su nostru, apustis s'issoro ◊ sa faina nostra est irbandhonada, s'issoro bene aténdhida
3.
dèu creu ca dhu biant de passei insoru ◊ Cristos at alidadu subra issoro ◊ no poto istare sèmpere ifatu issoro ◊ si est postu in mesu issoro ◊ s'intendhent una fortza noa intro issoro ◊ sa zente at cumpresu a inue giughent idea de andhare e bi arrivat innanti issoro ◊ a inghíriu issoro bi aiat duos boes (G.Piga)◊ fuat passendu su para a pagu tretu insoru
Etimo
ltn.
ipsorum
Traduzioni
Francese
leur,
lela leur,
les leurs
Inglese
their (s)
Spagnolo
su,
sus (agt),
suyo,
suyos (prn)
Italiano
lóro (agg. e pron. poss.)
Tedesco
ihr.
intechíre , vrb: integhie,
integhire,
intichire Definizione
seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima
Sinonimi e contrari
addegare
Frasi
sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu
3.
s'ebba at integhidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pousser les cosses (des légumineuses)
Inglese
to pod
Spagnolo
poner las vainas las legumbres
Italiano
méttere i baccèlli (détto delle leguminóse)
Tedesco
Hülsen ansetzen.
irregràre , vrb: irrejare Definizione
bogare su mele, is regras o brescas de su casidhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
extraire les rayons de miel
Inglese
to extract the honey from (the combs)
Spagnolo
castrar
Italiano
estrarre i favi
Tedesco
Honig schleudern.
is , art, prn Definizione
artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos
Sinonimi e contrari
sas,
sos
Frasi
sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri!
2.
is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare
Etimo
ltn.
ipsis
Traduzioni
Francese
les,
ceux,
celles
Inglese
the
Spagnolo
los,
las,
aquellos,
aquellas,
quienes
Italiano
i,
gli,
le,
quélli,
quélle,
colóro
Tedesco
die,
jene,
diejenigen.
isalàre , vrb Definizione
segare o ispuntare is alas, fèrrere a s'ala; foedhandho de matas o de cresuras, segare de is partes de fora
Sinonimi e contrari
idalai
| ctr.
indalire
/
iscirrare
2.
soe che puzone isaladu ◊ cussu puzone no leat bolu ca est isaladu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rogner les ailes
Inglese
to clip
Spagnolo
cortar las alas
Italiano
tarpare le ali
Tedesco
beschneiden.
iscabiàre , vrb: iscaviai,
iscaviare,
iscaviari,
scaviai Definizione
mòvere a cropu sa conca, e is corros, nau de is boes, o is sannas, nau de is sirbones, de is porcos; fintzes mòvere sa palina a manera de fàere isceberare sa pàgia (o àteru de prus lébiu) de su trigu po dhu illimpiare; iscutulare sa conca po si ndhe tròchere is pilos de cara (chie dhos portat longos), o fintzes a murrúngiu po cosa chi si tenet in contràriu; fintzes brillare atesu
Sinonimi e contrari
incorrare,
scemiai,
sconchiai
/
imbrillai
Frasi
su malloru si nd'iscutulat su cani e camminat, iscàviat e camminat ◊ tia Carau candho dhu biet asinche iscàviat sa conca sentindhodhu po cussu machine chi dhi giaet ifadu ◊ su ferru de pranciari cun sa braxa, po dha mantènnere bia, tocàt a dh'iscaviari
2.
su mangianu su sole si ndi fut incrarau in mari iscaviandu is umbras atesu
Traduzioni
Francese
secouer les cornes
Inglese
to sway one's head or horns
Spagnolo
menear la cabeza
Italiano
scorneggiare,
dimenare le còrna
Tedesco
mit den Hörner stoßen.
ischelviàre , vrb: ischervare,
ischerviare,
iscrebare,
iscrevare Definizione
istrecare is leas de terra, segare is crevas, is bàrdulas, comente si faet trebballandho a marra aifatu de s'aradore in s'aríngiu (o a iscatadorza)
Sinonimi e contrari
gherbare,
illeurare,
illocinare,
irbardulare,
launai,
sleorai
Frasi
redorchiant su terrinu arvatadu e a marrinfatu l'ischerviaiant
2.
un'ispiga si l'at iscreviada in sa manu a bídere si su ranu fit maduru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écraser les mottes
Inglese
to crush clods
Spagnolo
roturar
Italiano
rómpere le zòlle
Tedesco
umgraben.
isculuzonàre , vrb: iscuruzonare Definizione
cricare, istare cricandho is cugigones, in is cugigones
Sinonimi e contrari
fodichinare,
iscrucuzonare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller dans les débarras
Inglese
to search high and low
Spagnolo
rebuscar en los rincones
Italiano
frugare nei cantùcci,
nei ripostìgli
Tedesco
kramen.
iscumbesciàre, iscumbessàre , vrb: scumbessai Definizione
fàere o essire coment'e cumbessu, illumbau, cun sa camba móvia; bogare de pare
Sinonimi e contrari
illumbare
/
isconsiminzare
2.
sa màchina fit betza, giughiat prus ruinzu chi no lamiera, tota iscordigliolada e iscumbessada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
disloquer les hanches
Inglese
to cripple
Spagnolo
derrengar,
deslomar
Italiano
sciancare
Tedesco
hüftlahm machen.