addelantài, addelantàre , vrb: addelentare, adelantai, adelantare, adelentare, atelentare Definizione crèschere is benes, s'interessu, fàere àteru interessu Sinonimi e contrari assusai, errichire, mediare, mezorare 2. Nicolau cunfessore in isciéntzias addelantadu sos fideles amparade! Etimo spn. adelentar Traduzioni Francese accroître ses biens Inglese to encrease one’s possessions Spagnolo incrementar los bienes Italiano incrementare i pròpri bèni, gli avéri Tedesco vermehren.

aggalenàre , vrb Definizione pigare sonnu Sinonimi e contrari abeliari, apisulinare, assograi, galare, ingalenare / imbasare, irganzare, iscadangiai, sucunzare, tambai | ctr. abbertudare, ischidare Frasi fit in irverru, note de traschia, su sonnu no potia aggalenare (A.Contu) Traduzioni Francese s'assoupir, entrouvrir Inglese to doze off, to half-close Spagnolo adormilarse Italiano assopirsi, socchiùdere gli òcchi Tedesco einschlummern.

allutzighinàre , vrb Definizione apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos Sinonimi e contrari allutzigare, ispalpedhare Frasi benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala 2. cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados Etimo srd. Traduzioni Francese écarquiller les yeux Inglese to open wide one's eyes Spagnolo abrir los ojos Italiano spalancare gli òcchi Tedesco die Augen aufsperren.

bi , prn Definizione prn. de 3ˆ pers. (= a isse/issu, a issa, a issos, a issas) impreau candho si agatat cun àteru prn. (lu, la, los, las, lis) abbandha postu innanti de su vrb. o fintzes totu a unu postu apustis: in nuoresu narant liu, lia = bi lu, bi la, si dhu, si dha; a logos dhu ponent a solu e faent fintzes su pl. bis = dhis, lis, a issos/a issus, a issas (bi chis = che lis) Sinonimi e contrari li, si 3 Frasi e ite pro bi l'àere ischidu!…◊ bi lu naro, a compare, si mi azuat ◊ daebbilu su chi li cheret! ◊ custa cosa bi lis torro, a issos ◊ mandhabbilis a fizas tuas unu saludu! ◊ bendhebbilis barata sa cosa! ◊ aiat lassadu sos boes a unu bighinarzu pro bi los tènnere contu (S.Patatu)◊ su frade pòberu andhaiat a su frade ricu a bi pedire pane, ma no bi zaiat nudha ◊ a su frutu de su rú nois bi namos "mura"◊ a issu bi dhu naro zeo ◊ narabbis ca za bi torro! ◊ dàbbila cussa cosa! ◊ zàbbidha! ◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu ◊ poite bis ant lassau fàere totu cussu degollu? Traduzioni Francese lui Inglese him (to), her (to) Spagnolo le, les Italiano gli, le (a lui, a lei) + lo, la, le, li (cumpl. og.) Tedesco ihm, ihr, ihn, sie, es.

chinnichínni , nm Definizione genia de male, candho unu istat sèmpere aperindho e serrandho is ogos (chinnidura de s'ocru) chentza si ndhe pòdere istare Sinonimi e contrari giogulana Etimo srd. Traduzioni Francese tic nerveux des yeux Inglese a nervous eye tic Spagnolo tic nervioso de los ojos Italiano tic nervóso espresso con gli òcchi Tedesco Augentick.

dhi , prn: li Definizione prn. de 3ˆ persona sing. chi si manígiat po su cumplementu dativu e de 'interessu', fintzes coment'e forma de arrespetu: pl. dhis (a issos, a issas) Sinonimi e contrari si 3 / bos Frasi dhi nau ca est aici! ◊ pia a èssere cuntentu de dhi mustrare su chi teneus ◊ su cavalieri miu, e ita dhi potzu nai?! (S.A.Spano)◊ unu pagu de ispera dhi est sobrada pro custa zente ◊ si dhu fatzo ischire, ca ndhe dhi paret bene ◊ at pigau s'ascioni po ndi dhi tirai su croxu, a su truncu ◊ a fustei ita ndi dhi parit? ◊ est pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ at bófiu a unu chi dhi teniat cunfiantza meda Etimo ltn. illi Traduzioni Francese lui Inglese him, her Spagnolo le, con pron. diretto: se Italiano gli, le (a lui, a lei) Tedesco ihm, ihr.

garaítzos , nm pl: ghidaitzos, ghiraditos, ghiraitos, ghiraitzu, ghiratitzos, giraditzos, giraditzus, giraitzos Definizione totu s'istentina, nada deosi ca in bentre est totu a lobos, a ghiroes, a tòrronos Sinonimi e contrari beraditos, busellos, iltentina, mannaditzus, stintinigu Frasi lestru, cane de isterju, chi za ti coco duos ghiraitos a paca de s'imperju! ◊ is giraditzus dhus impreant po cundiri sa fà, ca is prus grussus non servint po su sàmbini e ne po su sartitzu Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese intestin Inglese the intestines Spagnolo tripas Italiano gli intestini Tedesco Eingeweide (Pl.), Gedärm, Gedärme.

irfroghedhàre , vrb: irfruedhare Definizione segare is pigionatzos o cambos noos chi essint in su truncu o in su fundhale de is matas Sinonimi e contrari immodhitare, irbrossare, irfrogare, irgrasazonare, ischesciai, ispudhonare | ctr. imbrossai Frasi apo irfruedhadu sos múzulos, ca creschent menzus sas iferturas Etimo srd. Traduzioni Francese ébourgeonner Inglese to pinch out Spagnolo deschuponar Italiano scacchiare, tagliare gli spròcchi Tedesco ausgeizen.

is , art, prn Definizione artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos Sinonimi e contrari sas, sos Frasi sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri! 2. is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare Etimo ltn. ipsis Traduzioni Francese les, ceux, celles Inglese the Spagnolo los, las, aquellos, aquellas, quienes Italiano i, gli, le, quélli, quélle, colóro Tedesco die, jene, diejenigen.

ispalpedhàre , vrb: isprapedhai, isprapiedhai, isprepedhai, isprepedhiare, ispripiedhare, sprapadhai Definizione isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru Sinonimi e contrari ilbambarriare, irbarriolare, ispamparinare, ispamporionare, isparpalociai, ispitzulinare, sparrancai / abberberedhare, acrabionare, allutzighinare, sparrunchiai / allampare Frasi iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu 2. est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrir grand Inglese to open wide Spagnolo abrir los ojos, abrir de par en par Italiano spalancare gli òcchi Tedesco die Augen aufsperren.

li , prn: dhi* Definizione pron. de 3ˆ persona sing. impreau po gente (mascu e fémina) e po cosa (= a issu, a issa, a cussu, a cussa) manigiau po cumplementu dativu o de 'interessu': andhat bene iscritu siat abbandha e innanti de su vrb., siat totu a unu apustis (solu cun impr. o ger.) Sinonimi e contrari bi Frasi a isse li naro goi, ma a issa li naro gai ◊ issa li rispondheit in frantzesu e isse li pedeit iscuja in sardu ◊ afrànzali sa terra, a su prantone! ◊ bètali abba, a sa bràsia, pro no si che falare a chisina! ◊ ite li cheret a cue? ◊ candho ti cramat, rispòndheli! ◊ a chie ndhe at bisonzu daendheli! ◊ in su chelu che siat e no li fetant pesu sas cosas chi li sezis nendhe! (S.Patatu)◊ si li at unfiadu unu didu Etimo ltn. illi Traduzioni Francese lui Inglese him (to) Spagnolo le Italiano gli (a lui, ad esso), le (a lei, ad essa) Tedesco ihm, ihr.

lis , prn: dhis Definizione pron. de 3ˆ persona pl. impreau po gente e po cosa (= a issos, a issas, a cussos, a cussas, po cumplementu dativu o de interessu): si ponet siat abbandha e innanti de su vrb., siat totu a unu ma apustis (cun impr. e ger.) e si podet acumpangiare cun su prn. bi (a logos, bi chis = che lis) Sinonimi e contrari bi, si 3 Frasi si est a féminas lis rispondho goi, si mi dimandhant ómines lis rispondho gai ◊ a sos Sardos lis ant leadu s'istadu ◊ torrabbilis cussa cosa, a sos meres! ◊ a sa fine benzeint a su chi lis importaiat de piús ◊ dàelis sa cosa issoro, no lis dias sa nostra! ◊ bi lis naro deo su de fàghere, a sos pitzinnos ◊ candho ant afidadu, a issos lis ant regaladu una cafetera Traduzioni Francese leur Inglese to them Spagnolo les Italiano gli, a lóro Tedesco ihnen.

oraría , nf: oreria Definizione prendhas, òperas de òru trebballau Frasi a ndhe zughet de oraria, cussa fémina!…◊ in cussa butega bendhent oraria ◊ sa meri fiat una de is prus arricas, teniat terrenus, bestiàmini e oreria Etimo srd. Traduzioni Francese bijoux en or Inglese gold jewels Spagnolo joyería Italiano gioièlli d'òro, gli òri Tedesco goldene Schmuckstücke.

promòres , nm pl Definizione is mannos, is antzianos Etimo ltn. primores Traduzioni Francese les personnes âgées Inglese old men Spagnolo los mayores Italiano gli anziani, i maggióri Tedesco die Alten.

serpía , nf: cerpiu*, telpia, tzarpia Definizione dónnia e css. bobboi; nau cun tzacu fintzes po ccn. Sinonimi e contrari arresia, babballoti, babbaúciu, babbaudhu, babboi, errebiu, incerpiu, terpusu, titupiu Frasi dhu'iat una serpia totu imbusciada in paperi 2. ma càstia custa serpia, ca bolet frigai su fradi mannu!… Traduzioni Francese les insectes Inglese insects Spagnolo los insectos Italiano gli insètti Tedesco Insekten.

sos , art pl, prn Definizione artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn. Sinonimi e contrari is Frasi sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales 2. sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai Etimo ltn. ipsos Traduzioni Francese les Inglese the Spagnolo los Italiano i, gli Tedesco die.

telpía , nf, nm: cerpiu*, serpia, terpia, terpiu, tirpia, tripia, tzarpia Definizione dónnia e css. bobboi; foedhandho cun tzacu de ccn., chie giaet ifadu o est malu Sinonimi e contrari arresia, babballoti, babbaudhu, babboi, errebiu, incerpiu, terpusu, titupiu Frasi brujendhe piantas e colturas custa terra incantada si distruet, forsis mancu tirpias che istant solas ◊ su gorropu est unu furriadorzu de istrias, acoilat bobborrotis e tirpias 2. cussa fémina est una tripia Traduzioni Francese les insectes Inglese insects Spagnolo los insectos Italiano gli insètti Tedesco Insekten.

tzarpía , nf, nm: cerpiu*, itzerpia, serpia, telpia, tzelpia, tzerpia, tzerpiu Definizione dónnia e css. bobboi; foedhandho cun tzacu, unu malu, chi giaet ifadu Sinonimi e contrari arresia, babballoti, babbaúciu, babbaudhu, babboi, errebiu, incerpiu, terpusu, titupiu, tzerpulia Frasi po santu Matia oberint is ogus totus is tzerpias, is arrasias 2. arguai de tui chi ti lessas ponni is peis asusu de cussa tzarpia! ◊ si pesat rea che tzelpia ◊ at a èssi fillu de calincunu tzerpiu pudésciu! ◊ est una tzerpia arrebbeca e superba Traduzioni Francese bestioles Inglese insects Spagnolo los insectos, bicho Italiano gli insètti Tedesco Insekten.

«« Cerca di nuovo